[رزیتا]

جشن چهارشنبه سوری در نقاط مختلف ایران

جشن چهارشنبه سوری در روستای سما ( کجور )


در روستای سما ، از توابع بخش کجور مازندران پیش از رسیدن نوروز ، مراسم چهارشنبه سوری در غروب آخرین شب چهارشنبه سال برگزار می شود . سمائی ها چهارشنبه سوری را "کال چارشنبه" می نامند و در جلو خانه هایشان با کاه و بوته ها آتش می افروزند و از روی آن می جهند ، ضمن پریدن از آتش کال چارشنبه به گویش خودشان می خوانند.
غم بور ، شادی بی ی (= غم برود، شادی بیاید. )
جشن چهارشنبه سوری در روستاهای مشهد


در شب چهارشنبه سوری نزدیک غروب آفتاب ، در وسط کوچه یا صحن حیاط سه کـُپه بوته ، آتش زده ، سپس پیر و جوان و زن و مرد از روی آتش می پرند .
زن هایی که بچه کوچک و شیرخوار دارند ، بچه های قنداقی را در بغل گرفته شادی کنان از روی آتش رد می شوند و در موقع پریدن می گویند :
آلا(1) به در ، بلا به دَر دزد و هیز از دها (2) به دَر
پس از آن آتش را می گذارند تا آخر بسوزد ؛ زیرا خاموش کردن آتش و فوت کردن به آن را بد می دانند ، وقتی آتش تا آخر سوخت و خاکستر شد یکی از اعضای خانواده خاکسترش را برمی دارد و سرچهار راه می ریزد تا باد ببرد.
این مراسم تقریباً در تمام ایران به همین ترتیب برگزار می شود فقط تفاوت آن در شعری است که می خوانند .
جشن و سرور شب چهارشنبه سوری


در شب چهارشنبه سوری زنان و مردان و جوانان لباس نویی که برای عید نوروز تهیه کرده اند می پوشند و به کودکان لباس نو می پوشانند. شور و شوق و شادمانی شب چهارشنبه سوری معمولاً کمتر از عید نوروز نیست.
در بعضی از مناطق ایران ، خصوصاً خراسان و آذربایجان

این شب را با جشن و سرور سپری می کنند: در هر خانه ای سفره ای سپید پهن می کنند و در آن آجیل بی نمک می ریزند که به آجیل چهارشنبه سوری مرسوم است و ترکیب می شود از : انجیر ، کشمش ، خرما ، توت خشک ، فندق ، پسته ، بادام خام و امثال آنها. آجیل را در بشقاب های متعدد می چینند و افراد خانواده و فامیل گرد آن جمع می شوند و به صرف شیرینی و آجیل می پردازند. همچنین برای تکمیل عیش و سرور خود ، در این شب آش رشته و چهار رنگ پلو تهیه می کنند که عبارت اند از : رشته پلو ، عدس پلو ، زرشک پلو ، سبزی پلو؛ و مقداری از آن را برای اقوام نزدیک خود مانند دختر ، نوه ، عروس که در خانه دیگری مسکن دارند می فرستند .

در روستاهای مازندران

، در شب چهارشنبه سوری آشی می پزند که از هفت نوع بُنشـَن (حبوبات) و هفت جور سبزی و نیز هفت ترشی تهیه می شود و به آن "آش هفت ترشی" می گویند و بعضی جاها آن را "آش گزنه" یا "کال چهارشنبه آش " می نامند.

در آشتیان اراک

، ضمن پختن آش چهارشنبه سوری ، در هر خانواده متناسب با شرایط خود دو مجسمه آدم از خمیر به صورت مرد و زن می سازند ؛ سپس آش رشته ای که در آن هر نوع بنشن وجود دارد ، بار می گذارند و آدم خمیری را در آن آش می اندازند و می پزند . پس از پخته شدن آن دو مجسمه را در کاسه ای می گذارند و به لب نهر می برند و به آب می اندازند ، تا بدین وسیله به زعم خود ، قضا و بلا را از خانه رانده باشند .

جشن چهارشنبه سوری میان طوایف کردستان


کردان به چهارشنبه سوری « چوار شمه کوله» ( یعنی چهارشنبه بی دنباله ) می گویند . در سنندج رسم است که روز چهارشنبه آخر سال ، به جای آتش افروزی و پریدن از روی آتش ، بعد از ظهر آن روز ، زنان و دختران دم بخت ، یک تخم مرغ و یک شیشه خالی همراه می برند و در منطقه وسیعی که اطراف آن را باغ ها یا به زبان محلی گریاشان گرفته و نهر بزرگی از وسط آن می گذرد پراکنده می شوند .
هر یک از دختران به محض رسیدن به محل خروجی آب دباغ خانه (3)، تخم مرغی را که همراه آورده سرشکن می کند و پس از ریختن سفیده و خوردن زرده ی خام آن با همان پوسته تخم مرغ ، دو سه بار در حالی که زیر لب آرزویش را می گوید از آب دباغ خانه برمی دارد و به سر و صورت و موها و لباس هایش می پاشد و شیشه خالی را از همان آب دباغ خانه پُـر و محل را برای دیگران خالی می کند.
پس از رسیدن به خانه ، فوری آب دباغ خانه را در حاشیه اطاق ها و کنار فرش و اثاثیه منزل و پاشنه درها می پاشد و نیت می کند که تمام بلا و نحوست و فقر و مرض و پریشانی و بدشانسی از خانه و کاشانه اش دور شود .
سفال شکنی


عصر روز چهارشنبه سوری ، در هر خانه سفال کهنه ای ، دم دروازه می شکنند و می گویند :
برو چهارشنبه نحس ، تا دیگر برنگردی برو و تمام نحوست را با خود ببر
---------------------------------------------------------
آلا = آل ؛ که کارش دزدیدن جگر زائو است
دها = آدم دزد و چشم دریده
دباغ خانه = جایی که در آنجا پوست حیوانات را پاک و پرداخت کنند


منبع : فرهنگ مردم تألیف : سیدعلی میرنیا