[رزیتا]

تصويري از بهشت و جهنم

(گزارشي ازسوره مبارکه زُمَر)

تمام سوره در چند خط

کلمه زمر وصف ورود آدميان است به بهشت و جهنم؛ گروه، گروه. شايد اين سوره هم به اين دليل زمر نام گرفته است که بهشت و جهنم را در کانون توجه خود دارد. «زمر» يک سوره مکي است که با 57 آيه‌اش فضايي ساخته آکنده از مهم‌ترين حرف‌هاي خداوند با انسان.
اين سوره با امر به عبادت خالصانه و تخطئه مردم ناداني که بت‌ها را به خيال نزديکي به خداوند پرستش مي‌کردند، شروع مي‌شود و با شرح گوشه‌اي از عظمت خداوند ادامه مي‌يابد؛ «او خالق زمين و آسمان است.» سپس اين اوج را با يادآوري عجز انسان بيش‌تر به رخ مي‌کشد و با ارائه تصويري از او در دو صورت خوب و بد در رفتارش نسبت به خداوند پايان کار را هم يادآور مي‌شود؛ خسارت آشکار، نتيجه کفر و شرک و تکبر، و در مقابل، پاداش بي‌حساب محصول ايمان و شکر و احسان.
در آيات بعدي تصاوير مؤمنان و کافران روشن و روشنتر بيان مي‌شود تا آن‌جا که زيبايي به اوج مي رسد و آرامش انسان در حال يکتاپرستي که دلش به دست يک دلبر است با حالت شرک که ميدان تلاش براي جلب رضايت ارباب‌هاي متفاوت است مقايسه مي‌شود. ادامه آيات اشاره‌هايي است به انتخاب‌گري انسان و آن‌چه با انتخاب خود رقم مي‌زند؛ بهشت يا جهنم. و البته باز لطف جلوه‌گري مي‌کند که؛ اي خطاکارها، از رحمت خدا نااميد نشويد. بدين ترتيب آيات زمر در صفحات پاياني و پس از آن که مخاطب خود را در حالتي بين خوف و رجاء در نوسان داشته است، قيامت را پيش چشم مي‌کشد تا اگر کسي به خواب مانده با اين بيدارباش نهايي هوشيار شود که وقوع قيامت نزديک و ناگهاني است. به طور کلي سوره زمر قصد دارد زواياي مختلف انسان را در اعمال و رفتارش در نسبتي که با خالق خود دارد بازنمايي کند و او را از اين گذر به انتخابي درست در دو راهي خير و شر، رستگاري و خسران و ضلالت و هدايت رهنمون سازد.
بزرگ‌ترين ظلم اين است که درباره خداوند يا از قول او چيزي را بگويي که واقعيت ندارد و وقتي هم حقيقتي را به تو مي‌گويند آن را دروغ بداني. کسي که حقايقي را که فهميده پنهان مي‌کند خودش را به نفهمي مي‌زند جايش جهنم است



پيام گزيده‌ها
* حرف خدا را بر هر چه ديگران مي‌گويند ترجيح بده (او را عبادت کن) و همين کار را هم تنها به خاطر خود خداوند انجام بده ونه خوش آمد ديگران (آيه2)
* بندگي خدا تنها در آئين وشکلي پذيرفتني است که خود او ترسيم کرده.(آيه3)
* پرورنده و سرپرست شما خدائي است که شما را که در شکم مادرانتان و در پرده‌هاي سه‌گانه طي مراحلي خلق کرد. همه چيز از آن اوست. هيچ خدايي جز او نيست. با اين اوصاف و با وجود اين نشانه‌هاي آشکار چرا تن به انحراف مي‌دهيد؟ (آيه6)
* هيچ گنهکاري گناه کس ديگر را بر دوش نمي‌کشد (آيه7)
* کساني را که از اطاعت حکومت‌هاي ناحق (غيرالهي) سرباز زدند [به سرانجامي خوب] بشارت بده (آيه17)
* اگر کسي بدون تعصب نسبت به جهالت خود به حرف‌ها گوش دهد و بهترينشان را (که با عقل ومنطق مي‌سازد) انتخاب کند خداوند او را به راه درست هدايت مي‌کند (آيه18)
* خداوند فردي را مثال ميزند که فرمانبر چند نفر است که دچار اختلاف نظر هم هستند. آيا وضعيت او با فردي که از يک‌نفر فرمان مي‌برد و با ديگران کاري ندارد برابر است؟ (آيه29)
* بزرگ‌ترين ظلم اين است که درباره خداوند يا از قول او چيزي را بگويي که واقعيت ندارد و وقتي هم حقيقتي را به تو مي‌گويند آن را دروغ بداني. کسي که حقايقي را که فهميده پنهان مي‌کند خودش را به نفهمي مي‌زند جايش جهنم است (آيه32)
* کافي است بنده خدا باشي تا از هيچ کس جز او نترسي (آيه36)
* خداوند به فرستاده‌اش مي‌گويد: قرآن را از طريق تو براي مردم فرستاديم تا حقيقت برايشان روشن بشود اما تو در اين‌که آن‌ها چه انتخابي مي‌کنند اصلاً مسئول نيستي چراکه اگرکسي حق را قبول کند، به نفع خودش عمل کرده و آنکه نکند به کسي جز خودش ضربه نزده است (آيه41)

ختم کلام

در روايات معصومين عليهم‌السلام نيز آمده که مسأله جبر و اختيار دريايي است که هرکس را توان آن نيست که در آن شنا کند. هرچند چنين است اما در کلام خداوند و سخنان معصومان عليهم‌السلام سرنخ‌هايي براي روشن‌شدن قضيه و آرام‌گرفتن ذهن‌هاي پرسش‌گر وجود دارد. علاوه بر اشاره‌هاي آشکاري که در برخي آيات سوره زمر شده است روح حاکم بر همه آيات اين سوره بلکه همه آيات الهي بيانگر مختار بودن انسان است و البته هيچ تنافي‌اي هم وجود ندارد با اين آيات که؛ کسي را که خداوند گمراه کند قابل هدايت نيست وکسي را که خداوند هدايت کند گمراه شدني نيست چرا که اين خود انسان است که مقدمات و مسببات گمراهي يا هدايت خودش را فراهم مي‌کند وخداوند هم بر اساس انتخاب انسان مسير بدبختي يا نيک‌روزي او را هموار مي‌سازد. شاهد اين مدعا آيات 53 و54 است که گمراهان را به بازگشت و تسليم‌شدن در برابر فرمان‌هاي الهي فرامي‌خواند.
سوره زمرقصددارد زواياي مختلف انسان را دراعمال و رفتار شد رانسبتي که بخالق خوددارد باز نمايي کند واورازاين گذربه انتخابي درست درداو راهي خيرو شر، رستگاريو خسرانو ضلالت و هدايت رهنمون سازد
متن اين گفت‌وگو برگرفته از سيره و احاديث نبوي است
منبع: ديدار آشنا، شماره 75