[رزیتا]

نوروز، کهن‌ترين ميراث معنوي بشر (2)


بخش دوم



آذربايجان:

آذربايجاني‌ها اگر فرزندي در نوروز به‌دنيا بيايد، او را با يکي از اسامي نوروز يا بايرام مي‌نامند و مردم از چله‌ي کوچک، خود را براي استقبال از عيد نوروز آماده مي‌کنند.
مراسم نوروز در آذربايجان کمابيش شبيه آن چيزي است که ما در ايران برگزار مي‌کنيم. برخي روستا‌نشينان اين کشور، سفره‌ي هفت‌سين مي‌گسترند و همه‌ي مردم اين


کشور مراسم چهارشنبه‌سوري را برگزار مي‌کنند اما مراسمي به‌نام سيزده‌بدر ندارند.
روياندن سمنو، رنگ‌کردن تخم‌مرغ و تکيه‌دادن بر ديوار هنگام آذرخش از اعتقادات مردم آذربايجان در روزهاي نوروز است.
آذربايجاني‌ها در محوطه‌ي حياطشان هيمه مي‌افروزند. فرش نو بافته، پلاس نو دوخته و به استقبال نوروز مي‌روند. آن‌ها به فال‌گرفتن در اين روزها اعتقاد دارند. شب چهارشنبه‌سوري دختر آذري در ته دل فالي گرفته و مخفيانه پشت در نيمه‌باز به انتظار مي‌نشيند و نخستين حرفي که بشنود را تفسير مي‌کند. بنابراين مردم در اين روزها از بدگويي و حرف ناپسند دوري مي‌کنند.
در هنگام تحويل سال، گُستردن خوان سمنو، انداختن کلاه پوستين به درها، آويزان‌کردن کيسه و توبره از سوراخ بام در شب عيد و درخواست تحفه‌ي عيد در اين سرزمين مرسوم است.

پاکستان:

نوروز پاکستان را "عالم افروز" مي‌نامند. به‌معناي روز تازه‌رسيده که با ورود خود جهان را روشن و درخشان مي‌کند.
پاکستاني‌ها به سالنماي نوروز اهميت خاصي مي‌دهند؛ به‌همين‌علت گروه‌ها و دسته‌هاي مختلف ديني و اجتماعي در صفحات اول تقويم‌هاي‌شان به توضيح نوروز و ارزش و اهميت آن مي‌پردازند و اين تقويم را در پاکستان "جنتسري" مي‌نامند.
از آداب و رسوم عيد نوروز ميان مردم پاکستان مي‌توان به خانه‌تکاني،‌پوشيدن لباس نو، تهيه‌ي انواع شيريني مثل "لدو"‌، "گلاب حامن"،‌"رس ملايي"، "شکرپاره"،‌"کريم رول" و ... اشاره‌کرد.
سرودن اشعار نوروزي به زبان‌هاي اردو، عربي و دري در اين ايام مرسوم است که البته بيش‌تر شعرها در قالب قصيده و غزل بيان مي‌شود.
پاکستاني‌ها در روزهاي نوروز از بيان حرف‌هاي ناشايست خودداري مي‌کنند. پاکستاني‌ها معتقدند هدف اصلي از برگزاري نوروز،‌ اميدواري و در امن و صلح و آشتي نگه‌داشتن جهان اسلام و عالم انسانيت است.

قزاقستان:

مسابقه‌ي "قول توزاق" در روزهاي نوروز بين گروه‌هاي مرد و زن برگزار مي‌شود. بنا بر اعتقاد قزاق‌ها، اگر برنده‌ي اين مسابقه زن باشد، سالي خوب و پربرکت و اگر مرد باشد، سالي نامساعد در پيش خواهد‌بود.
در شب سال نو قزاق‌ها بر بالاي درِ خانه‌ها دو عدد شمع روشن مي‌کنند. مردم قزاقستان بر اين باورند که در نوروز ستاره‌هاي آسماني به


نقطه‌ي ابتدايي مي‌رسند. همه‌جا تازه مي‌شود و روي زمين شادماني برقرار مي‌شود.
قزاق‌ها نيز چون ايرانيان نوروز را سرآغاز سال خود مي‌دانند. چون مردم قزاق عقيده دارند که تميز بودن خانه در آغاز سال نو باعث مي‌شود افراد آن خانه دچار بيماري و بدبختي نشوند.
در شب نوروز دختران روستايي قزاق با گوشت اسب که "سوقيم" نام دارد، غذايي به‌نام "اويقي آشار" همراه با آويز مي‌پزند و از جوان‌هايي که دوستشان دارند، پذيرايي مي‌کنند. آنان نيز در قبال آن به دختران آيينه و شانه و عطر هديه مي‌کنند که آن‌را "سلت اتکيتر" به‌معناي علاقه‌آور مي‌نامند. ‌ ‌
اگر در نوروز باران يا برف ببارد قزاق‌ها آن‌را به فال نيک گرفته و معتقدند که سال خوبي پيش‌رو خواهندداشت. در عيد نوروز مردم لباس نو و سفيد به تن مي‌کنند که نشانه‌اي از شادماني است.
مسابقه‌ي "قول توزاق" در روزهاي نوروز بين گروه‌هاي مرد و زن برگزار مي‌شود. بنا بر اعتقاد قزاق‌ها، اگر برنده‌ي اين مسابقه زن باشد، سالي خوب و پربرکت و اگر مرد باشد، سالي نامساعد در پيش خواهد‌بود.


هند:

جشن هولي همان جشن نوروز در ميان هنديان است. اين جشن به‌مدّت پنجاه روز در فصل بهار برگزار مي‌شود. هولي هنديان مانند بهار رنگارنگ است.
در معابد هرروز از گولال، پودر رنگي، براي استحمام مذهبي خدايان استفاده مي‌شود.
آيين اين جشن طي دو روز به انجام مي‌رسد. در روز اول غروب يا شب‌هنگام آتشي بزرگ روشن مي‌شود. قبل از آن، آتش بزرگ ديگري بر روي مکاني که از قبل آماده شده، روشن مي‌شود و تمثالي از هوليکا که از خيزران و بوريا ساخته‌شده در حرکتي دسته‌جمعي و منظم به‌همراه خوانندگان و نوازندگان محلي به‌وسيله‌ي برهمن‌ها به محل حمل مي‌شود. تمثال در وسط آتش گذارده مي‌شود و دستيار برهمن هفت‌بار آن‌را طواف مي‌کند و قبل از اين‌که آن‌را آتش بزنند، اشعاري را در ستايش هولي ذکر مي‌کند.
در روز دوم از صبح تا ظهر مردم با هر عقيده‌ي مذهبي بر سر و روي دوستان و خويشان گرد رنگ مي‌ريزند. يا با آب‌فشان آب رنگي بر سر و روي هم مي‌پاشند. ‌ ‌
در غروب همان‌روز مردم شيريني تعارف مي‌کنند و دوستان سه‌بار همديگر را در آغوش مي‌گيرند و براي هم آرزوي خوشبختي مي‌کنند.
اين جشن همزمان با ماه فوريه و مارس است و اصل آيين در دو روز برگزار مي‌شود.
در اين‌روز جوانانِ طبقه‌ي پايين (کاست) کلمات زشت و رکيک به زبان مي‌آورند و روي هم گرد مي‌پاشند. مسن‌ترها تنها گرد قرمز رنگي را به آرامي به‌هم مي‌پاشند.

عراق:

دوازده سال است که کردهاي عراق به خودمختاري نسبي دست‌يافته‌اند. صبح روز عيد، مراسم نوروزي در پاي کوه "مامه يار" در سليمانيه بر مزار پدر فرهنگ مردم کردستان استاد "پيره ميرد" با به‌صدا درآوردن طبل‌هاي بزرگ و شرکت هزاران نفر برگزار مي‌شود. در اين‌روز شخصي که شبيه به پيره ميرد است، نوه‌ي دختري‌اش را گرفته و به‌طور سمبليک از

مزار خارج مي‌شود و هلهله به‌راه مي‌افتد. سپس پير براي جوانان دعاکرده و برايشان آرزوي خوشبختي مي‌کند.

مصر:

مصريان، نوروزي را که از ايرانيان گرفته‌اند، همزمان با آغاز فصل زارعي و زماني که رود نيل طغيان‌کرده در دهم يا يازدهم سپتامبر برگزار مي‌کنند. در اين‌روزها به هم آب مي‌پاشند و آتش روشن مي‌کنند. به‌عقيده‌ي مصريان اين‌روز نخستين روز خلقت است. عده‌اي معتقد که نوروز در زمان هخامنشيان و توسط کمبوجيه به اين کشور راه‌يافته است. برخورد روز عيد با هر‌يک از روزهاي هفته اعتقادهايي را با خود‌به‌همراه دارد؛ براي مثال اگر عيد همزمان با شنبه باشد، آب نيل فزوني مي‌يابد و به 18ذرع مي‌رسد و روغن گران مي‌شود، وبا در ميان علما و بزرگان و طبقات متوسط عرب شايع مي‌شود و آخر سال نيکوست.

قرقيزستان:

نوروز در قرقيزستان اول يا دوم فروردين برگزار مي‌شود. اين امر به 29يا 30روزه بودن اسفند ربط‌دارد. اگر اسفند 29روز باشد، مراسم عيد نوروز اول فروردين و اگر 30روز باشد، دوم فروردين برگزار مي‌شود.
در اين‌روز غذاهاي معروف قرقيزي مثل "بش بارماق"، "مانته"، "بورسک" و "کاتما" پخته مي‌شود و بين شرکت‌کنندگان در جشن توزيع مي‌شود. ‌ ‌
مراسم جشن عيد نوروز در شهرها، ميادين بزرگ و روستاها توسط ريش‌سفيدان برپا مي‌شود.

ترکيه:

ترک‌ها به‌تازگي نوروز را جشن ملي خود اعلام‌کرده‌اند. پيش از اين، کردهاي اين کشور مخفيانه اين رسم کهن را به‌جاي مي‌آوردند.
در روزگاري که در اين کشور نوروز را به‌صورت همگاني جشن مي‌گرفتند، حکيم‌باشي براي پادشاهان معجون شفا‌بخش درست مي‌کرده و باقي مراسم مانند جشن نوروز در مناطق ديگر انجام مي‌گرفته است.
امروزه کردهاي ترکيه هفت‌سين مي‌چينند و به‌دليل هم‌مرز بودن با ايران، بسياري از رسوم ايراني را به‌جا مي‌آورند.

هستي پودفروش