[behnam5555]

قسمت چهارم دارالمجانين

بلقيس پس از آنكه نازبالشهاي پشت پدرش را جابجا و عرق پيشاني او را پاك كرد فنجانهاي خالي شده را برداشت و باز سيني به دست با قدمهاي ريز به طرف اطاق مجاور روان گرديد. دلم مي خواست بر زمين مي افتادم و جاي پاي گراميش را مي بوسيدم و مي بوئيدم و در دل گفتم:
«اي زمين بر قامت والانگر
زير پاي كيستي بالا نگر»
حاج عمو باز سينه اي صاف نمود و سر را بر بالين نهاد و لحاف را تا به زير گلو كشيده گفت خوب آقاي محمود خان حالا متقاعد شديد.
با اخم و تَخم تمام جواب دادم كه فرضاً هم انسان به قول شما از جمع كردن لذت ببرد ولي آخر فرق است بين آن كسي كه مثلاً كتاب جمع مي كند و مردم از كتابهايش نفع مي برند و آن كسي كه مدام پول جمع مي كند و به مصرف نمي رساند.
گفت نترس هر پولي آخرش به مصرف مي رسد و تمام اين سراها و مسجدهاو مدرسه ها و حمامها و نهرها و پلها و بناهائي را كه مي بيني با همين پولهائي است كه تصور مي كني بيفائيده جمع شده ساخته اند و الساعه نيز آنچه در دنيا مي شود با همين پولهائي است كه پولدارها به هزار عنوان به دولتها و حكومتها و مؤسسات گوناگون مي دهند حالا خواه به زور باشد يا به طيب خاطر وانگهي فرضاً هم به صرف نرسد و براي وراث بماند مگر نه «در مكنت مردن و ميراث به دشمنان گذاشتن به كه به محنت بسر بردن و حاجت به دوستان بردن». مگر نه به بازماندگان گذاردن كه رحمت بفرستند هزار بار بهتر است از آنكه انسان زن و فرزند را در فقر و استيصال بگذارد كه مدام نامش را به زشتي ياد كنند و روزي صد بار لعنت و نفرين نثار گور بي فروغش نمايند و زنش او را بي مبالات و فرزندانش لاابالي و ناغمخوار بخوانند گرچه اصلاً آدم بي پول با داشتن عيال و اطفال باز در اين دنيا تنها و غربت است چنانكه گفته اند هر كه بر دينار دسترس ندارد در همه دنيا كس ندارد.
گفتم اي بابا اين چه حرفهائي است. پول را دست نخورده چون بت بر فراز طواف گاه هستي خود نشانده ايد و تمام عمر را بدون آنكه شكمي درست سير و طعمي بدلخواه شيرين كنيد دور آن بت به طواف و هروله مشغوليد.
گفت اي بيكمال از بركت همين كم خوردنها و كم آشاميدنها و از سايـﮥ همين پرهيز و اعتدال است كه داراي مزاج سالم هستيم و از بسياري بيماريها و كسالتهاي جسمي و روحي كه همه ناشي از افراط زيادي روي است بركنار مي مانيم.
گفتم گرفتيم كه مثل فيل و لاك پشت سيصد سال هم همينطور بخور و نمير به خيال خودتان زندگي كرديد تازه آنوقت كه چه؟
گفت معلوم است كه هنوز جواني و مزﮤ عمر را نچشيده اي. وقتي پا به سن گذاشتي و از دور افق تيره و تار مرگ در مقابل چشمت نمودار گرديد آن وقت قدر و قيمت عمر را خواهي فهميد و دستگيرت خواهد شد كه به قول فردوسي عمر شيرين خوش است و چقدر هم خوش است.
گفتم يقين داشته باشد كه اگر بنا باشد از خوشيهاي زندگاني محروم باشم هزار بار مرگ را بر آن زندگي ترجيح مي دهم و مي گويم:
«من از دو روزه حيات آمدم به جان اي خضر
چه مي كني تو به عمري كه جاودان داري»
گفت اينها همه شعر است و زبان حال كساني است كه به مصيبت پيري و نيستي گرفتار شده اند. ابداً از ته قلب برنمي خيزد و تنها از نوك زبان و نيش قلم مي ريزد.
به شنيدن اين تفريرات پيچ در پيچ خود فكر مي كردم كه بار الها اين مرد شوم بخت نه بيسواد است و نه بي ذوق چرا او را اينهمه كم سليقه و كج فهم آفريده اي و با آنكه خون خونم را مي خورد و از شدت تنفر و انزجار خاطر نزديك بود فرياد بزنم باز جلوي خود را گرفتم و به آرامي گفتم پس از اين قرار انسان كه اشرف مخلوقاتش مي خوانند خلق شده كه عمري دو قراني روي دو قراني بچيند و براي ابناء نوع منارجنبان بسازد.
قاه قاه خنديده گفت حقا كه كهنه اصفهاني صحيح النسبي ولي من هرگز چنين دعوي باطلي نكردم و نمي كنم چيزي كه بهت مي گويم اگر انسان براي مقصود معيني خلق شده از سه شق خارج نيست پا براي خدمت به خلق الله است يا براي برخورداري از تمتعات زندگاني و يا براي عبادت پرردگار است شكي نيست كه وسيلـﮥ خدمت به خلق الله و اسباب برخورداري از تمتعات دنيا براي اشخاص فقير و بينوائي كه با دست بسته و پاي شكسته نه استطاعت دارند كه خيري به ديگران برسانند و نه قدرتي كه از نعمتهاي گوناگون حيات نصيبي برگيرند ميسر نيست و حتي در كار عبادت هم كميتشان لنگ است چه اولين شرط عبادت حضور قلب و سكينـﮥ خاطر است كه هرگز با فقر و مسكنت جمع نمي آيد. دلي كه براي نان و آب هر روزه لرزان است كي در فكر نماز و روزه و در بند دين و ايمان است و همانطور كه گفته اند شكم گرسنه ايمان ندارد.
گفتم عمو جان اينها همه مغلطه و سفسطه است و نوع بشر هميشه براي تشخيص خوبي و بدي ملاك و مقياسي داشته است كه ولو به مرور زمان نيكي و بدي هم تغيير بيابد آن ملاك و موازين تا روز قيامت برقرار و به اعتبار خود باقي خواهد ماند و جنابعالي هم صد سال ديگر براي من دليل و برهان بتراشيد مرا بقدر سر سوزني متقاعد نخواهيد ساخت و تمام استدلالهايتان در مقابل اين يك كلام سعدي كه فرموده: «مال از بهر آسايش عمر است نه عمر از بهر گرد كردن مال» نيم قاز قدر و قيمت ندارد و هيچ عاقلي قبول نخواهد كرد كه انسان عمر شريف را بايد صرف جمع آوري مال نمايد و در اين طريق نامعقول به اسم اينكه قناعت از صفات اولياء است هرگونه ظلم و سختگيري و مذلتي را بر خود و ديگران جايز شمارد و معتقدم همانطور كه مردها حسادت را غيرت و مقدسين نامقدس تعصب را حميت دين و ترسوها جبن و بي غيرتي را احتياط نام داده اند اشخاص ممسك هم براي تشفي قلب خود بخست و لئامت اسم قناعت مي دهند كه لامحاله در نزد نفس خود خجل و شرمنده نباشند.
حاج عمو كم كم داشت خسته مي شد ولي صحبت پول و دارائي زير دندانش مزه كرده بود و ول كن ممامله نبود. با صدائي كه آواز نفير را به خاطر مي آورد دماغي گرفت و لحظه اي چند اخلاط سينه خود را در ميان دستمال برانداز نمود و گفت پسرجان هنوز خيلي جوان و بي تجربه اي و كوتا سرد و گرم دنيا را بچشي و بفهمي كه در اين دنيا اگر انسان گرگ نباشد طعمه گرگان مي گردد.

گفتم پدرم در تمام دورﮤ عمر خود با احدي گرگي نكرد و كسي هم او را ندريد گفت راست است ولي ديدي عاقبتش به كجا كشيد.
وقتي ديدم پاي پدرم به ميان آمده يك بار از جا در رفتم و چيزي نمانده بود كه عنان اختيار يكسره از كفم بيرون رود و خود را براي لاشـﮥ اين پيرمرد منحوس انداخته چنان حلقومش را در ميان دو پنجه بفشارم كه جان از قالب تهي سازد ولي در همان وقت ناگهان از نو سر و كلـﮥ بلقيس پيدا شد و با روي نيم گرفته و همان حركات دلكش موزون تبسم كنان به بستر پدر نزديك شده و گفت آدم مريض خوب نيست اين همه محاجه بكند و ساعت هم دير وقت است و خوب است آقاي محمودخان بقيـﮥ صحبت را براي روزهاي بعد بگذارند.