[behnam5555]

تاریخچه رادیو کردی در جهان و ایران


اولین بار در سال 1318شمسی برنامه به زبان کردی از یک فرستنده رادیویی در شهر بغداد پخش شد.این فرستنده رادیویی روزانه علاوه بر اخبار مطالب گوناگون تاریخی ادبی و اجتماعی همراه با موسیقی به سمع شنوندگان خودمیرساند .دو سال پس از آن در سال 1320ازطرف دولت انگلیس فرستنده ای در بندر یافا در فلسطین تاسیس شد این فرستنده توسط سه تن از شخصیت های کرد عراقی (عبدالله گوران "رفیق چالاک"و رمزی قزاز) اداره می شد .



در همان ایام دولت فرانسه نیز توسط دکتر کامران بدرخان از کردهای ترکیه اقدام به تاسیس یک فرسنتده دیگر به زبان کردی در شهر بیروت نمود.
یکم دی ماه سال ١٩۵۵ میلادی در شهر ایروان پایتخت ارمنستان رادیو برنامه های خود را به زبان کردی به صورت رسمی از سر گرفت. خانم زینب ایبو ( زه ینوا ایوو ) همسر نویسنده شهیر کرد ارمنستان عرب شمو با این جمله برنامه های کردی شروع کرد:
ییروان خه به ر دده (yervan xeber dide ) یعنی ایروان صحبت میکند
نوراپولاداوا و اوردیخان جلیل دو هنرمند فقید جز اولین هنرمندان این رادیو بودند.گروه ارکستر رادیو گروه شامل بکو بود خواننده اگیدتیجرEgide tecir و نوازنده طاهر امر tahire emer بودند. دیگر موسسین این رادیو: حه جی جندی . جلیل جلیل و کرم صایاد بودند. و مهمترین هنرمندان آن عبارت بودند از :قاراپتی خاچو . .رشیدی باسو. ئارام تیکران . زادینا شاکر . سوسکا سمو. .شرویی برو . ئاسیلکا قادر ، فاطما عیسی و...

اما در کشور عزیزمان ایران :

۶٣سال پیش در آذرماه سال 1325رادیو کردی در تهران راه اندازی شد.تا سال 1340 این رادیو در تهران فعالیت می کرد اما پس از آن به منطور ارائه بهتر برنامه ها و ارتباط نزدیک با جامعه مخاطبان کرد به کرمانشاه منتقل شد .این رادیو بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به شکل جدیدی در تهران احیا شد ودر قالب برنامه های برون مرزی فعالیت خود را ازسر گرفت . البته همزمان رادیو کردی کرمانشاه تا سال 62 فعال بود . از موسسین و فعالین در رادیوکردی کرمانشاه عبارت بودند از: سیدعزیز علوی.خسرو شیخ کانلو.بابان.میدیا زندی.محمد کمانگر. شوکت لاهون.عزیز سلطانی .حسین ناصحی و...
از برنامه های معروف آنها می توان از:تاپووبومه لیل. گولزاری ئه ده ب . کاروان شعر ادب . هاوارگه ی دلان . لاوژی داخازی . چیروک و...نام برد.
پس از آن در شهر اورمیه در سال 1346 رادیو شروع به برنامه های کردی نمود.از هنر مندان رادیو کردی اورمیه میتوان از مرحومان: ابراهیم نوروزی معروف به بری . حمید یوسفی و ایران خان نام برد
و آنگاه شهر مهاباد:
طبق نظرات متعدد اولین فرستنده رادیویی مهاباد در سال 1324 در مهاباد تأسیس شد و تا سال 1325 شمسی، هرازچندگاهی برنامه‌هایی را پخش می‌نمود اما به لحاظ موقعیت آن زمان، فرستنده مذکور برداشته شده و 5 سال بعد و در سال 1330 ستاد ارتش وقت در مهاباد اقدام به ایجاد و تأسیس یک فرستنده 400 واتی نموده و تحت عنوان رادیو 30 مهاباد و روستاهای تابعه را تحت پوشش قرار می‌دهد. این فرستنده با دو زبان کردی و فارسی و هر شب به مدت 2 ساعت برنامه‌های خود را شامل اخبار، جُنگ و داستان و آوازهای محلی پخش می‌کرد.
البته آن زمان کمتر خانواده‌ای بود که رادیو داشته باشند به همین علت در معابر و میادین اصلی شهر مثل میدان ملاجامی و میدان شهرداری بلندگوهایی نصب کرده‌ بودند تا شهروندان از شنیدن برنامه‌های رادیو 30 بی‌نصیب نمانند. ازجمله هنرمندان و دست‌اندرکاران رادیو 30 می‌توان به این هنرمندان اشاره کرد: ابراهیم افخمی ـ زنده‌یاد سیدرحیم قریشی زنده‌یاد محمد ماملی ـ احمد فیض‌یابی و زنده‌یاد بیوک خانباغی.
هم اکنون دررادیو مهاباد روزانه ده ساعت برنامه پخش میشود که شش ساعت آن با زبان کردی می باشد.بنا بر این در جمهوری اسلامی ایران علاوه بر تهرا ن در مراکز اورمیه وبجنورد(کردی کرمانجی) ودر مهاباد و سنندج (کردی سورانی) کرمانشاه (کردی کلهری) وایلام (کردی ایلامی) برنامه های متنوعی تولید و پخش می شود.

منبع: زنیدشت