[ابریشم]

كتاب روضة الشهداء

يكي از منابعي كه به مضامين نوحه ها و مرثيه ها راه يافت و منبعي مهم براي تنظيم اشعار شبيه نامه هاي عاشورا تلقي گرديد ، كتاب روضةالشهدا تأليف كمال الدين حسين بن علي واعظ كاشفي (متوفي به سال 910 هجري) مي باشد . وي اين كتاب را به دستور سيد مرشد الدين عبداللَّه معروف به سيد ميرزا داماد سلطان حسين پايقرا تأليف نمود . كتاب مورد اشاره شامل يك پيشگفتار و ده باب است كه هر باب به حالات يكي از انبيا و اوليا و يا افرادي از خاندان عصمت و طهارت اختصاص دارد. باب هفتم تا دهم اين كتاب به حوادث و وقايع كربلا اختصاص يافته است. مرحوم خوانساري در كتاب روضات الجنات در معرفي اين اثر مي نويسد: « ... روضةالشهدا نخستين كتابي است در مقاتل كه به فارسي تصنيف شده ذاكرين مصائب اهلبيت (ع) آن كتاب را تلقي به قبول نموده و در رئوس منابر آن را قرائت مي كردند.» [46]
در واقع چون افرادي بر سر منابر از روي اين كتاب براي مردم مطالبي را در سوگ اهلبيت (ع) مي خوانده اند از آن زمان سنّت روضه خواني - خواندن كتاب روضةالشهدا - مرسوم و متداول گرديد . سعيد نفيسي مي نويسد:« ... ملا حسين كاشفي يكي از معروف ترين دانشمندان زبان فارسي در قرن نهم است . كاشفي در شعر كاشفي تخلص مي كرده است . روضةالشهدا كه معروف ترين كتاب فارسي در واقعه كربلاست و چون مدت هاي مديد آن را بر سر منبر مي خواندند، اصطلاح روضه خواني از نام همين كتاب آمده [است]... [47]
اين كتاب بعدها به عنوان مهم ترين ماخذ مورد مراجعه تعزيه نويسان قرار گرفت و بخش عمده اي از نسخه هاي تعزيه ، تأثير پذيرفته از مندرجات آن است و در مواقعي عين مطالب منثور آن توسط شاعران به صورت نظم درآمده و در تعزيه از آنها استفاده شده است. روي آوردن به اين اثر در اشعار رثايي و سوگواري هاي نمايشي محتوا و مضامين آنها را مورد تأمل و خدشه قرار داد ، چرا كه مطالب روضةالشهدا وقتي به منابع موثق روايي و مقاتل معتبر عرضه مي گردد ، كاملاً رنگ مي بازد و متأسفانه قصه هاي جعلي به آن راه يافته و اين نوشتار را از اعتبار انداخته است. محدث نوري نخستين كسي است كه تحريفات اين كتاب را مورد انتقاد قرار داد و خاطر نشان ساخت دروغ هاي راه يافته بدان همچون داستان عروسي قاسم و ... اولين بار در كتاب اين نويسنده آمده است .[48]
منابع تاريخي مشخص نكرده اند كه مسلك كاشفي چه بوده است . اما از برخي قرائن برمي آيد كه ملاحسين مذهب شافعي داشته است، زيرا چون از امام حسين (ع) نام مي برد ، مي گويد: اميرالمؤمنين و اين رسم متداول در بين سني هاست و شيعيان تنها به علي(ع) اميرالمؤمنين مي گويند. نكته ديگر اينكه نامبرده تفسير مواهب عليه را با گرايش به مذهب تسنن تأليف نمود. شهيد مطهري درباره اين مؤلف و كتابش اين گونه اظهارنظر كرده است:« تاريخش را كه مي خوانيم معلوم نيست شيعه بوده يا سني و اساساً مرد بوقلمون صفتي بوده است ، بين شيعه كه مي رفته خودش را شيعه معرفي مي كرد و بين سني ها كه مي رفته خودش را حنفي نشان مي داده است ... وقتي كه اين كتاب [روضةالشهدا] را خواندم ديدم حتي اسم ها جعلي است ... از وقتي كه اين كتاب به دست مردم افتاد ،كسي تاريخ واقعي امام حسين (ع) را مطالعه نكرد... .» [49]