[behnam5555]

سبیلش را چرب کرد

عبارت بالا کنیه از رشوه دادن و به اصطلاح دیگر حق و حساب دادن است . برای رشاء و ارتشاء اصطلاحات زیادی وجود دارد که از همه مصطلح و معروفتر همین ضرب المثل بالا و اصطلاح خر کریم را نعل کرد ؛ است .
اکنون ببینیم سبیل چرب کردن با رشوه دادن چه رابطه ی دارد .
سبیل مأخوذ از سبله است و موهایی را که روی لب بالا می روید ، سبیل گویند . در فرهنگ ها و لغتنامه ها برای سبیل واژه های مترادفی از قبیل شارب و بروت آمده است که هر سه واژه با جزیی اختلاف به موهای زیر لب بالا اطلاق می شود . در ادوار گذشته سه نوع سبیل معمول بوده است : سبیل چخماقی ، سبیل کلفت ، و سبیل گنده .
سبیلی که دنباله آن به طرف بالا برگشته باشد ، چخماقی می گفتند . این نوع سبیل را در حال حاضر سبیل دوگلاسی نیز می گویند که از نام و سبیل دوگلاس فربنکس هنرپیشه معروف آمریکایی گرفته شده است ، با این تفاوت که سبیل چخماقی پرپشت و برگشته بود ، ولی سبیل دوگلاسی کوتاه و برگشته است .
سبیل کلفت ، سبیلی است که موهایش انبوه است ولی برگشتگی نداشته باشد .
سبیل گنده ، یعنی موهای کلان و بلند مانند سبیل دراویش که سرتاسر دهان را موقعی که بسته است تا انتهای لب پایین به کلی می پوشاند .
سبیل تاریخچه مشخصی ندارد . از بدو خلقت آدم سبیل با او همراه بود و غالباً وجه امتیاز جنس مرد بر جنس زن شناخته می شده است . در بعضی از ادوار تاریخ سبیل تا آن اندازه قدر و قیمت داشت که به دارندگان سبیل های کلفت و پرپشت باج مخصوصی بنام " باج سبیل " از طرف رعیا و طبقات پایین داده می شد .
برخی از سلاطین و رجال و سرداران عالم از سبیل خوششان می آمد و معتقد بودند که سبیل هر قدر پر پشت و متراکم باشد بر ابهت و سطوت صاحب سبیل افزوده می شود و از چنین کسی بیشتر حساب می برند به همین جهت بعضی از آنان سبیل هایی را دوست داشته اند که تا بناگوش ادامه پیدا کند .
در عصر صفویه بازار سبیل رونق یافت و سلاطین صفویه به علت انتساب به شیخ صفی الدین اردبیلی چون خود را اهل عرفان و تصوف می دانستند و به همین سبب لقب مرشد کامل را اختیار کرده بودند ؛ لذا غالباً سبیل های چخماقی و کلفت می گذاشتند و مریدان و پیروانشان را نیز به ین امر تشویق می کردند . کسانی که سبیل های بلند و چخماقی داشتند ، ناگزیر بودند همه روزه چند بار به نظافت و آریش آن بپردازند ، زیرا اگر تعلل و تسامح می ورزیدند سبیل ها آویزان می شد و آن هیبت و زیبایی که انظار دیگران را به خود جلب نماید از دست می داد .
سبیل پر پشت و متراکم وقتی به هم پیوسته می شد و جلا پیدا می کرد که آن را چرب می کردند و با دست مالش می دادند .
آنهایی که قدرت و تمکن مالی کافی نداشتند ، خود به این کار می پرداختند ، ولی سران و ثروتمندان افرادی را برای سبیل چرب کردن داشتند . کار " سبیل چرب کن " این بود که در مواقع معین که صاحب سبیل مهمانی رسمی داشت و یا می خواست به مهمانی برود ، دست بکار می شد و با روغن مخصوصی سبیل را جلا و زیبایی می بخشید .
بدیهی است که اگر از عهده سبیل چرب کردن به خوبی بر می آمد ، صاحب سبیل مشعوف و خرسند می شد و در این موقع سبیل چرب کن هر چه می خواست از طرف صاحب سبیل برآورده می شده است .
شادروان عبدالله مستوفی در کتاب " شرح زندگانی من " راجع به " چرب کردن سبیل " مظفرالدین شاه چنین می نویسد : « مظفرالدین شاه در سفر اروپا مردی را به اسم ابوالقاسم خان همراه خود برده بود که در مواقع معین سبیل او را چرب می کرد و جلا می داد .
وقتی سبیل شاه چرب می شد و از زیبایی و ابهت آن به طرب می آمد ، اطرافیان موقع را مغتنم شمرده ، هر تقاضیی داشتند می نمودند ؛ زیرا می دانستند او سر کیف است و مسلماً تقاضیشان را بر خواهد آورد . »
به این ترتیب بود که اصطلاحات : سبیلش را چرب کن ، سبیل کسی را چرب کردن ، سبیلش چرب شده ، و امثال آن مرسوم شد و کم کم ریج گردید .