10-12-2011
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
بۆچی مرۆڤ ده بی به خورما ڕۆژوو بشکێنێت؟
له کۆتایی قۆناغه‌کانی دوای مژینی خۆراکدا (واته له کۆتایی ڕۆژی ڕۆژوودا) ڕێژه‌ی گلوکۆز و ئینسۆلین له خوێنی هاتوو له ده‌رکه خوێنهێنه‌ری جگه‌ره‌وه داده‌به‌زێت، که ئه‌م باره ده‌بێته هۆی که‌م کردنه‌وه‌ی وه‌رگرتنی گلوکۆز له‌لایه‌ن خانه‌کانی جگه‌ر و شانه دووره‌کانی وه‌ک: شانه‌کانی ماسوولکه و خانه ده‌ماریه‌کان، که لێره‌دا زۆربه‌ی گلایکۆجیننی جگه‌ر شیبووه‌ته‌وه ...
له(ئه‌نه‌سی کوڕی مالیک)ه‌وه (ڕه‌زای خوای لێبێت) ده‌ڵێت: ( کان رسول الله (صلى الله عليه وسلم) يفطر قبل أن يصلي على رطبات، فإن لم تکن رطبات فتميرات، فإن لم تکن تميرات حسا حسوات من الماء ) رواه أبوداود والترمذی وقال حدیث حسن، واته: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) پێش ئه‌وه‌ی نوێژی ئێواره (مغرب) بکات ڕۆژووی ده‌شکاند به‌چه‌ند ده‌نکێک خورمای شل، ئه‌گه‌ر ده‌ستی نه‌که‌وتایه ئه‌وا به خورمای ئاسایی یان ووشک ده‌یشکاند، ئه‌گه‌ر ئه‌ویشی ده‌ست نه‌که‌وتایه ئه‌وا ته‌نها به چه‌ند قومێک ئاو ڕۆژووه‌که‌ی ده‌شکاند.
له کۆتایی قۆناغه‌کانی دوای مژینی خۆراکدا (واته له کۆتایی ڕۆژی ڕۆژوودا) ڕێژه‌ی گلوکۆز و ئینسۆلین له خوێنی هاتوو له ده‌رکه خوێنهێنه‌ری جگه‌ره‌وه داده‌به‌زێت، که ئه‌م باره ده‌بێته هۆی که‌م کردنه‌وه‌ی وه‌رگرتنی گلوکۆز له‌لایه‌ن خانه‌کانی جگه‌ر و شانه دووره‌کانی وه‌ک: شانه‌کانی ماسوولکه و خانه ده‌ماریه‌کان، که لێره‌دا زۆربه‌ی گلایکۆجیننی جگه‌ر شیبووه‌ته‌وه، که ئیتر لێرهوه شانه‌کان بۆ ده‌ست خستنی ووزه پشت به ئۆکساندنی ترشه چهورییهکان ده‌به‌ستن، یان له ئۆکساندنی گلوکۆزی دروست کراو له جگه‌ردا له ترشه ئه‌مینی‌یه‌کان و گلیسڕۆڵه‌وه، هه‌ربۆیه له‌م حاڵه‌ته‌دا پێدانی گلوکۆز به شێوه‌یه‌کی خێرا به له‌ش سوودی گه‌وره‌ی هه‌یه، چونکه ڕێژه‌که‌ی له خوێنی ده‌رکه خوێنهێنه‌ردا به خێرایی به‌رز ده‌بێته‌وه پاش ئه‌وه‌ی له ڕیخۆڵه‌کانه‌وه ده‌مژرێت، سه‌ره‌تا ده‌چێته ناو خانه‌کانی جگه‌ره‌وه پاشان بۆ خانه‌کانی مێشک ده‌چێت، و دوایی بۆ خوێن و کۆئه‌ندامی ده‌مار و ماسوولکه‌کان و هه‌موو شانه‌کانی تر، که خوای گه‌وره بۆی دابین کردوون و به‌شێوه‌یه‌ک ئه‌م شانانه دروست بوون که گلوکۆزو شه‌کره‌کان خۆراکی نموونه‌یی‌یه بۆیان و زۆر ئاسانه بۆیان که ووزه‌ی لێوه وه‌ربگرن، ئیتر لێرهوه ئۆکساندنی ترشه چهورییهکان ده‌وه‌ستێت، وه ڕێده‌گرێت له دروست بوونی ته‌نه کیتۆنی‌یه زه‌ره‌رمه‌نده‌کان، به‌هۆیه‌وه نیشانه‌کانی هیلاکی و لاوازیی گشتی و تێکچوونی که‌می کۆئه‌ندامی ده‌مار ئه‌گه‌ر هه‌بێت لا ده‌چێت که به‌هۆی ئۆکساندنی ڕێژه‌یه‌کی زۆر له چه‌وری‌یه‌کانه‌وه دروست ده‌بێت، هه‌روه‌ها خواردنی گلوکۆز ده‌بێته هۆی وه‌ستاندنی کرداری دروست کردنی گلوکۆزی نوێ له جگه‌ردا، که ئه‌میش ده‌بێته هۆی وه‌ستاندنی تێکشکاندنی ترشه ئه‌مینی‌یه‌کان و پاراستنی پڕۆتینه‌کانی له‌ش له فه‌وتان.
خورما به یه‌کێک له ده‌وڵه‌مه‌ندترین خۆراکه‌کان داده‌نرێت به گلوکۆز، هه‌ر بۆیه باشترین خۆراکه که پێش که‌شی له‌ش ده‌کرێت له‌م کاتانه‌دا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که ڕێژه‌یه‌کی زۆر له شه‌کری تێدایه که له نێوان (75-87%) یه‌تی، گلوکۆز له (55%) پێکده‌هێنێت، شه‌کری فره‌کتۆزیش (45%) ی، هه‌روه‌ها ڕێژه‌یه‌کیشی تێدایه له: پرۆتینه‌کان، و چهورییهکان، و هه‌ندێک ڤیتامین که گرنگترینیان: (A,B2,B12) ن، و هه‌ندێک کانزای وه‌ک: ( کالیسیۆم، فسفۆر، پۆتاسیۆم، گۆگرد، صۆدیۆم، مه‌گنیسیۆم، کۆباڵت، زینک، فلۆرین، مس، و مه‌نگه‌نیز)، و ڕێژه‌یه‌ک له سلیلۆز، فره‌کتۆز به‌خێرایی ده‌گۆڕێت بۆ گلوکۆز و یه‌کسه‌ری له کۆئه‌ندامی هه‌رسه‌وه ده‌مژرێت به مه‌به‌ستی تێرکردنی پێویستی له‌ش بۆ ووزه، به تایبه‌تی ئه‌و خانانه‌ی که به‌شێوه‌یه‌کی سه‌ره‌کی پشتی پێ‌ده‌به‌ستن وه‌ک: مێشک و ده‌ماره‌کان و خڕۆکه سووره‌کانی خوێن و خانه‌کانی مۆخی ئێسقان، فره‌کتۆزو سلیلۆز کارێکی چالاک که‌ریان هه‌یه بۆ جووڵه‌ی پێچاوپێچی ڕیخۆڵه‌کان، و فسفۆڕیش گرنگه بۆ خۆراک پێدانی به‌شه‌کانی مێشک و هه‌روه‌ها ده‌چێته پێکهاته‌ی ئاوێته فسفۆڕی‌یه‌کانی وه‌ک: ئه‌دینۆسین و گوانینی سێ فۆسفاتی، که ووزه ده‌گوێزنه‌وه وه به ئاقڵانه به‌کاری دێنن له هه‌موو شانه‌کانی له‌شدا، هه‌روه‌ها هه‌موو ئه‌و ڤیتامینانه‌ی که له خورمادایه ڕۆڵێکی کاریگه‌ریان هه‌یه له کرداره‌کانی نواندنی خۆراکدا، وه‌ک: (A, B1, B12) و باێۆتین و رایبۆفلاڤین، هه‌روه‌ها کاریگه‌ری هێمن که‌ره‌وه‌یان هه‌یه بۆ ده‌ماره‌کان.
کانزاکان ڕۆڵێکی سه‌ره‌کیان هه‌یه له دروست کردنی هه‌ندێک ئه‌نزیمی گرنگ بۆ کرداره زینده‌گی‌یه‌کانی له‌ش، هه‌روه‌ها ڕۆڵێکی گرنگیان هه‌یه له گرژبوون و خاوبوونه‌وه‌ی ماسوولکه‌کاندا، و له پاراستنی هاوسه‌نگی ترشی- تفتی له له‌شدا، لێرهوه هه‌موو جۆره گرژی‌یه‌کی ده‌ماری و ماسوولکه‌یی نامێنێت و هێمنی و چالاکی و ئاسووده‌یی هه‌موو له‌ش ده‌گرێته‌وه.
به پێچه‌وانه‌وه ئه‌گه‌ر مرۆڤ ڕۆژووی بشکێنێت سه‌ره‌تا به مادده‌ی پڕۆتینی یان چه‌وری، ئه‌وا ئه‌مانه دوای ماوه‌یه‌کی زۆر له هه‌رس کردن و شیکردنه‌وه‌یان ده‌مژرێن، و ئه‌و مه‌به‌سته ناپێکن له دابین کردنی پێویستی به په‌له‌ی له‌ش بۆ ووزه، بێجگه له‌وه‌ی که به‌رز بوونه‌وه‌ی ڕێژه‌ی ترشه ئه‌مینیه‌کان له خوێندا به‌هۆی خواردنی خۆراکێکی ده‌وڵه‌مه‌ند به پڕۆتین و هه‌ژار له شه‌کره‌مه‌نی‌یه‌کان یان نه‌بوونی تێیدا، ده‌بێته هۆی دابه‌زینی ڕێژه‌ی شه‌کر له خوێندا، له‌م هۆکارانه‌وه حیکمه‌تی فه‌رمانی پێغه‌مبه‌رمان(صلی الله علیه وسلم) بۆ ده‌رده‌که‌وێت له ئامۆژگاری کردنی موسڵمانان به‌وه‌ی که به خورما ڕۆژوویان بشکێنن.
له (سوله‌یمانی کوڕی عامیر)ه‌وه (ڕه‌زای خوای لێبێت) ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمووی: (إذا أفطر أحدکم فليفطر على تمر، فإن لم يجد فليفطر على ماء فإنه طهور) رواه أبوداود وابن ماجة والترمذی وقال حدیث صحیح، واته: هه‌ریه‌کێکتان ئه‌گه‌ر وویستی ڕۆژوو بشکێنێت با به خورما بیشکێنێت، ئه‌گه‌ر خورمای ده‌ست نه‌که‌وت با به ئاو بیشکێنێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ئاو پاک و پاک که‌ره‌وه‌یه.
له(ئه‌نه‌سی کوڕی مالیک)ه‌وه (ڕه‌زای خوای لێبێت) ده‌ڵێت: ( کان رسول الله (صلى الله عليه وسلم) يفطر قبل أن يصلي على رطبات، فإن لم تکن رطبات فتميرات، فإن لم تکن تميرات حسا حسوات من الماء ) رواه أبوداود والترمذی وقال حدیث حسن، واته: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) پێش ئه‌وه‌ی نوێژی ئێواره (مغرب) بکات ڕۆژووی ده‌شکاند به‌چه‌ند ده‌نکێک خورمای شل، ئه‌گه‌ر ده‌ستی نه‌که‌وتایه ئه‌وا به خورمای ئاسایی یان ووشک ده‌یشکاند، ئه‌گه‌ر ئه‌ویشی ده‌ست نه‌که‌وتایه ئه‌وا ته‌نها به چه‌ند قومێک ئاو ڕۆژووه‌که‌ی ده‌شکاند.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|