شانۆنامه :كۆڕی قوربانی كردنی سێنێمار
(شانۆنامه)كۆڕی قوربانی كردنی سێنێمار ( 1 )
نووسینی : بارام بهیزایی
وهرگێڕانی له فارسیهوه : سهلاح محهمهدی
*****************************
كهسانی شانۆ:
سێنێمار ــ كچـ نوعمان
یهكێ ــ یهكێتر ــ ئهویتر
(كه دهوری جۆراوجۆر دهگێڕن،وهك خوهرنهق سازهكان، خوڵامان، بهنناكان، سواڵكهرهكان، شێخهكان، گهورهكانیخێڵ، مفتهخۆرهكان، شهڕكهران و ...تاد)
(یاریدهرانی رهشپۆش) بۆگواستنهوهو جلو بهرگ گهڕانن و مۆسیقا ژهندن و دهنگ دروس كردن.)
***************************
لای راستی شانۆ درگایێ دوتایی، چێویێكی پهرداخ،زۆر گهورهو نهخشێنراو به گوڵمێخ،كه درگای خوهرنهقه،و رۆشنایێكی كز به سهریهوه،ههتا له كۆتایی كۆڕ نزیك ئهبینهوه شهوقی زیاتر ئهبێت. له قوڵایی شانۆ،بهرهو ئاسۆ،چێوبهسێ. تهختی شانۆ یهكسهر زیخ. شوێنێ له كونجی چهپی شانۆ،گهمییهك له وشكایی كهوتوه. پرشو بڵاو یهك دوانێ پهینجهو چهن ناوهو فهرخوونێ له سهر شانۆ. له نێو دهفرهكانی قوڕكێشان(ناوه) خۆڵی خشت،گهچ،خۆڵ،ئهوهندهی به كهڵكی ئاڕایش بێتو پێش لهوه نهبینرێت. ههروا كۆتاڵگهلی شین،نارنجی،وهنهوش،رهش ، بۆر ، بۆ كردنه شان یان به سهردا دانو مێزهر پێچان،كه هیچیان نابێ تا كاتی بهكار هێنانی ببینرێت. دواجار دوا بهدوای چێوبهس یان لهگهڵ ئهو،ئهمانه ههموو براونهته دهر،جگه پهینجهیێ كه لهشكێشی سێنێماره،و پێشتر براوه.
***********************
/ تاریكی یهكدهس. قامیش كوتانو بهرد بهیهك دان. موسیقای پهتی،شتێك نێوان شینو شایی. كه له لوتكهی لێدانی به هاواری هاودهنگی چهنا پیاوـ كه هاودهنگ ترساوی دهقیڕێنن ـ دهبڕێتهوه،و لهگهڵ ئهوه شهوقێ،تهرمی سێنێمار له تهختی بهرهوهی راستی شانۆ رۆشن دهكات. لهگهڵ دوایین ئاهی سێنێمار،و هاوكات لهگهڵ دابهزینی دهسته لهرزۆكهكهی وا دهڵێی هێشتا تهمایهری هیوایێكه چنگی لێ گیركات،ههمو شوێنی شانۆ رۆشن دهبێت./یهكێ/به جل وبهرگی خۆڵایی وشتروانان شڵهژاو له قوڵاییهوه،/یهكێتر/به جلوبهرگی كهشتیوانان پهشۆكاو له سوچی چهپهوه،ههڵهداوانو ههنسكهههنسك دێنه پێش.
هاوكات ئهویتر،كه له چهپی شانۆ گچكهو گڕمۆڵه ببوو دهستی له ترسان به سهریهوه گرتبوو،نوكه به ئهژنۆی لهرزۆكهوه ههڵدهستێو هێورهێور دێتهوهخۆ كه له تهرمه كه بڕوانێت. ئهویش سۆنگو كڵاوو پشتێنی پارێزهرانی لهبهره بهڵام قوڕاوی./
یهكێ گهیوه) ئهم داماوه كێیه،ئهم كهلهلایه؟ ئهم قوڕگ دڕاوه،شینههڵگهڕاوه،پشت شكاوه؟
یهكێتر گهیوه)بڵێ ئێسكوپروسكهاڕ یاو ، ههناسهبڕاو،ناڵه قهتیسماو!
یهكێ :كێیتو كێ ههیه بۆ تۆ شیوهن بكات؟ كێ ههیه بستێنێ تۆڵهت؟ له كام خێڵی؟
یهكێتر :چیه نێوت كه كهسێ بیناسێت؟ چلۆن بزانم كێیت؟
یهكێ :دایكت تۆی به چ نێوێ بانگ دهكرد،یان باوكت؟
ئهویتر :/ ههرواماقی تهرمهكه/ سێنێمار!
یهكێ :/ناوچاو ئهدا بهیهكا/ها؟ ئهوهی كه ئهم خوهرنهقهی ئافراند؟
یهكێتر :/بێ باوهڕ له تهرمهكه ورد ئهبێتهوه/ئهو بێو نهیناسم؟
یهكێ :/رهدی دهكات/ نا ـ بڕوا مهكه،ئهوهندهی كه ئهو ئازیز بوو!
یهكێتر :/ وردانه/ و بۆچ كهوتووه ـ وا زهلیلو داماو؟
یهكێ :/ له بهرزایی خوهرنهق ئهڕوانێت/و بۆچ ئێمه نهكهوتین ـ ها؟
ئهویتر :بۆ ئهوهی خانو بهرهیێكی ئافراند سهربهرز،
به بهرزی چل پیاوی لهسهر شانی یهك،و ئێمه نهمانئافراند!
یهكێ :/حاشاكهرانه/مهڵێ ههر لهوهی كهوتهخوار كه ئافراندی!
ئهویتر :له راستیدا ههر لهوهی خستیانه خوار كه ئافراندی. خوهرنهقێ شیاوی خۆر،كه چاو زهق دهبێ،تا بهرزاییهكهی له ئاسمان بدۆزێتهوه. چوار بنهما دهسیاندایه دهس یهك،تا قهڵایێ وهها سهر سوڕێن پێكهات،كه ئهوی لێبخهنه خوار!
یهكێ :/هێشتا بێ بڕوا ـ به تهرمهكه/ تۆی ههژار له خوڵقاوی خۆ كهوتیتهخوار،ئهمه چ خۆڵقاندنێ بوو؟
ئهویتر :/تووڕه/تاوانی ئافراندن چییه،كه به زهبرو زۆر دهتخهنه خوار؟
یهكێتر :/راچڵهكاو/ها ـ وتت بیخهنه خوار؟
ئهویتر :نهم ئهووت ئهگهر خۆم نهمدیبایێ! لهو بهرزاییه،بهرزترین هاڤێ،به بهرزی چل پیاوی له سهرشانی یهك!
یهكێ :/گرژ/دیت بیخهنهخوار ـ و نهتدی بۆ؟
/ئهویترگێژ،ههروا ماقی تهرمهكه،به لهرزهلهرز،و قیناوی ـ /
ئهویتر :ئهمه بۆ ئهوه بوو بڵێن ههرچهند بهرزتر بئافرێنن كهوتن دژوارتر! /هێدیهێدی توڕه/ و ههرچهند ههوڵیدا بۆ مراننی خۆ ههوڵیدا! بهڵام بۆ ئهوه بوو بڵێن نزمی فێربن! و بڵێن هاوسهنگی خۆڵن! و بڵێن لهمه زیاترتان نهوێتو پێ له بهڕه درێژترمهكهن!
یهكێ :/پێزان/ههگه دیوته واته دهزانی كێ خستیه خوار!
ئهویتر :نێوی جگه به مهزنی مهبهن،نوعمان كوڕی ئهمرولقهیس كه ئهم كۆشكهی فهرموو!
یهكێ :/حاشاكهرانه/ئای كه تۆ گاڵته دهكهیت،و ئهمهم لا دژواره!
یهكێتر :تۆ له دهمت ترازا یان من خراپ بیستم؟ /بێبڕواوبێتاقهت/ نوعمان ـ كه ئهقڵی ئهم ههردهیه؟
ئهویتر :بۆ منیش ئهو ئهقڵی ئهم ههرده بو تا ئهم خوهرنهقهی فهرموو! و كاتێ به چاوی خۆ دیم كه دهیخست،پرسیم وای له كوێ ئهقڵ؟
یهكێ :/خهمین/ بهختهوهر ئهوانهی كه نهیانئافراند،یان نزم ئافراندیان،كه كهوتنهخوار نه دهسێ شكا،نه گیانێكیان بهخت كرد! بهختهوهر گهمژه! چاكه ئهوه كردی نزم نیشت كه بهمجۆره سهرهوخواریش نهبوو!
ئهویتر :ههنوكه تۆیت گاڵته دهكهیت! نا! ههگه كهس نهیكردایێت،دنیا له سهرهتای سهرهتای خۆی بوو،كونهگورگێ!
یهكێتر :بهڵێ بایهخی خهڵكان بهوهیه كه دهیخولقێنن! و ئهوهی دهیخولقێنن شوناسهیانه !
ئهویتر :ها،وایه،خوهرنهق شوناسهی سێنێماره،و مهرگ شوناسهی نوعمان!
/تهرمهكه هێمن ههڵئهستێ/
سێنێمار :من كه سێنێمارم ههڵئهستم تا بڵێم چلۆن كهوتمهخوار.
منێ كه ئهوكاتهی دهكهوتم به ئاسمان نزیكتر بووم تا به زهوی.
لهو چركهساته نهگونجاوه-نێوان زهویو ئاسمان ـ
به سواری«با»وه كه ژێرمی چۆل دهكرد
و دنیایێ كه له ژێر پێمدا دهمی دادهچهقاند-
بهڵێ نێوان دو دنیا،ئهو خشتانهم دهبژارد
كه به دهستی خۆ له سهریهكم دانابوون.
و ههریهك سهدجار به ترسهوه
دهم داچڕاو دهیانپرسی ـ بۆ،بۆ،بۆ؟
و وڵامی من تهنیا دهنگی وردبونی ئێسكهكانم بو له گوێمدا!
لهگهڵ من،نێوی نوعمان لهو بهرزیه كهوته خوار.
نێوێ بهرز،كه خوهرنهقێ شیاوی خۆی دهویست.
و من ئافراندم ئهوهی منی كاول كرد،
كۆشكێ شیاوی خۆر،
به بهرزی چل پیاوی له سهر شانییهك!
خوهرنهقێ كه نێوی ئهوی خسته نێو نێوان،
نێوبانگێ ـ بهخراپه !
لهو كاتهوه كه منی،و لهگهڵ من نێوی خۆیشی،لهو بهرزیه خستهخوار.
یهكێ :داخۆ ئێوهش دهیبینن ئهوهی من دهیبینم؟
ئهویتر :داخۆ له بێ كهسیه كه سێنێمار له دهوری تهرمی خۆ دهگهڕێت ؟
سێنێمار :به كام تاوان كوژرای سێنێمار؟
یهكێتر :منیش بیستم! ئهمه پرسیاری خۆم بوو!
سێنێمار :چ رێگهیێ درێژت بۆ مردن بڕی!
و چهند كورت بوو سهبری بهرزت ،
له نێو دهنگی ئێسكهكانت!
پاداشتی خۆت وهرگرت سێنێمار؟
/له درگای خوهرنهق،نوعمان،ئاڵۆز دێتهدهر/
نوعمان :نێوهكهم بدهنهوه
كه لهگهڵ وی له بهرزایی خوهرنهق دابهزی!
نا ـ نێوم به خراپه بۆ كوێ دهبهی،«با»؟
گردهلول بهو به دهوری خۆ بسوڕێ،
و ههرچهن ئهتهوێ بلورێنه لۆ ئهم خراپهیه كرا،
بهلآم دورتر مهچۆ،كه نێوم له دنیا نهزڕێنی!
خۆزگا خوهرنهق ئهوهنده بهرز نهئهبوو،
خۆزگا ئهوهت به بهرزی فیزی من نهدهئافراند،
خۆزگا نزم ئهبو خوهرنهق وهك نزمایی خاك،
كه دهكهوته خوار لێی،ههردو پێدهكهناین
دهستیم دهگرتو ههڵدهستاو
تهپوتۆزی داوێنیم ئهتهكاند
و ئهو دیسان باسی له خوهرنهقێ دهكرد
ـ به بهرزی چل پیاوی له سهرشانی یهك ـ كه وهكا فیزی مرۆڤ دهچێ.
وهكا خهونی ئهو! و زیاتر له ئهو،خهونی من!
خۆزگا خراپه له نێو دهمتوانی بسڕم،
كه ئهو ئهمهی ئافراند،و من مهرگی ئهوم ئافراند!
یهكێ :نازانم پێكهنم یان بگریم،
ئهمه نوعمانه كوڕی ئهمرۆلقهیس،
كه وڕینه دهكات!
یهكێتر :بڵێو زیاتر بڵێ نوعمان،ـ
ئهوهی ووتت«با»یه!
ئهوهی كردهیه كردهی تۆ!
سێنێمار :خهوم دی خوهرنهقێكم ئافراندووه
به بهرزی چل پیاوی له سهر شانی یهك، به سهریا دهفڕام،و پیاوێ سهروچاو ههڵپێچراو،ـ رهش پۆش ـ
لهو سهرهوه تیری بۆم دههاویشت.
كهواندارێ گورجوگۆڵ،زێی دهكێشا،
و تیر ڤنگهی دهكردو دههات ـ
و من رزگاریم له مهترسیم نهبوو.
و كه جهرگمی پێكاو به ئاگری سهرهونخون بووم
چاوم له خهو ههڵبڕی،تهتهری نوعمان بوو بهسواری ئهسپێ عهرهبی،
كه دهیپرسی تۆیت ئهو مێعماره به نێو ئێرانیو ناسراوی رۆم،
كه وتت خوهرنهقێ له مێشكمدایه؟
وتم بهڵێ منم،وتی ئهم نامه بخوێنهوه!
ئهویتر :/نامه له باخهڵ دهردێنێت/تهتهر چۆن بزانێ چی نووسراوه؟
فهرمانی ژیان دهبات یان مهرگ؟
ئافراندن یان وێراندن؟
نامهكهم كه برد وابزا بهخهو دیتبووی!
نوعمان :/نامهیێك دهكاتهوه/چهن ساڵان میری ههرده بووم،
زیخم دهژمارد كه له ژمار نایێ ـ
و ئهمڕۆكه زێڕم ههیه زیاتر لهم زیخه!
ئهمهوێ له شار بژیم.
و ئهم میرییه كه ههمه،له ژێر میچێ راگرم.من ـ سوڵتانی چۆڵگهكان ـ
تا چاوم بڕی كرد،جگه وێرانهی نهدی له شاكانی پێشوو!
لهم لمستانه،كوا كۆشكێ خۆر نهیقڵهشاندبێت،
و«با»كان به رستهوه نهیانبردبێ؟
من ـ كه ئهقڵی ههردهم پێدهڵێن ـ
رهشماڵت دهوێ ئهیچنم له موی وشتر،بهڵام باژێڕ،نا – دهستم له خشتوقوڕ وهر مهدهن!
/نامهكه دهپێچێتهوه/له شوێنێ مێعمارێ بێنن!
كێیه دهبیستم له رۆم،رهسهن ئێرانی؟
بانگهێشتی كهن! ئهمه زێڕ،ئهمه ههرده ـ هونهر كوانێ؟
وهره هونهر لێره بنوێنه!
سێنێمار :/نامه دهكاتهوه/نوسیبوی:خانویێ سازكه له سهر چوار ڕێیانی«با»،
له سهر زیخی نهوێس!
له بهر دهم گڤهی لافاوی ساڵان،سهر زۆنگاو!
نوعمان :نهخشه ئهمهیه ـ/دادهنیشێو له سهر عهرز دهیكێشێ/:
چۆڵگه دهوراندهور دیواركه
و میچێ كه له رۆچنی،ئاسمان ببینم ـ
ههروا كه له چادرهكهمهوه ئهمدی.
شهوو رۆژ ـ بهڵێ ـ كه بێئیزنی ئێمه،
دێنو دهچن له خۆرههڵات بۆ خۆرئاوا!
ههگه ئهمهت ئافراند ئافراندت
ههگه نهوتوانی،نێوی خۆت مێعمار مهنێ!
ئهویتر :/نامه دهخاتهوه باخهڵی/ وتم را مهمێنهو له بێ بڕوایی مهڵێ!
حهكایهت ئهمهیه: زستانی ئێران له پێشهو پاشای ئێران دێته میوانی بیاوان. و نوعمان خهریكه تا ههڵكشێت
و شانبدا له شانی میوان. بهڵێ،ئهیهوێ سهری بهرز بگرێو له سهرپێی خۆ بوێستێ!
/سێنێمار سهرلێشێواو دهگهڕێ/
سێنێمار :بۆ ههر ئهودهمه دهنگی ئێسكهكانی خۆمم نهبیست؟
بۆ ههر ئهودهمه نهمپرسی چلۆن كۆشكێ سازكهم له سهر زیخێ بهدهم«با»وه؟
نوعمان :/نامهیێ دهكاتهوه/نووسراوه زستانێ لێره دهمێنن،
منی نوعمان ئهبێ شیاوی ئهم دۆستیهبم! چیمان كهمه له ئێران؟
ئهوان گهورهی جیهاننو بهوهۆیه لهخۆبایی،نهكا سوكانه لێمان بڕوانن!
بیستومه چهنا كۆشكی رازاوهیان ههیه كه له سهر شانی پیاوه بهردینهن،
و دیمهنه سروشتیهكانی ئاسمان له تاقهكانیانهوه دیاره.
نهڵێن سفرهمان ههردهیهو چێشتمان تێكهڵاوی زیخ!
نهڵێن جگه له قوڕاو نازانین!
نهڵێن نوێنمان زیخهو خهونهكانمان تۆزایی! نهڵێن پاڵپشتمان«با»یه!
سێنێمار :وتم باوكم ئێرانیه،و دایك له رۆمی سهر به ئێران ههمه.
من ئهو باخه ئێرانیانهم دیوه وا خهونی ههموو رۆمیێكه!
و كۆشكهكانیان حهوتنوهۆم،بۆ بیرهوهری حهوتنوهۆمی ئاسمان.
ئهز چی ساز كهم كه سهرتر لهوه پهیدا نهكهن؟ مێعمارێ بێنا له ئێران،كه سهرترین بیت.
و لۆ تۆ سهرترێ له كۆشكی ئهوان ساز كات.
نوعمان :وتم نا. شای ئێران خانوو بهرهی ئێرانی زۆر دیوهو بهسیهتی!
وهره نوێگهری كهین،ئهرێ،
بێته خانوویێكی رۆمی به مۆركی عهرهب،به تاقی ئێرانی.
كه چۆڵگهی ویست ئهمه چۆڵگه،
كه بۆ ئاسمان گهڕاو ئهستێرهكان، ئهمه ئاسمانو بورجهكان،
و كاتێ له چۆڵگه وهڕهس بوو،نوكه خوهرنهقێ،
كه له هاڤی له دنیا بڕوانێ ـ
و له حهوت نوهۆمی ئاسمان،ئهستێره وهك زیخ بژمێرێ!
وتم كه وایه له ئێرانی گهڕێنو رۆمی بێنن،
ئهوهی كه رهوتی رۆمو ئێران بهجووت دهزانێ!
بهڵێ ئهو خوهرنهقسازهی كه ههر دوو نهریت دهناسێ،
و خانوو شیاوی شكۆی شاكان دروست ئهكات!
چیه ئهم نێوه كه دهبییستم،سێنێماری مێعمارـ
كه له دهماری خوێنی رۆمو ئێران دهگهڕێ،
پێی بڵێن وهره شای ئێران به هونهری خۆ ماق كهین!
سێنێمار :له سهر زهریای لم ئهشێ كۆشكێ سازكهم وهك كهشتی بڕوات!
له سهر زهریای لم ئهشێ خۆ له خنكاندن دهربازكهم!
وتم مێعمارهكان له سهر بهرد خانو ساز دهكهن،نه له سهر زهوی خز،
نه له سهر زیخی نهوێس،
نه له زۆنگاو!
له زهریای زیخ، سوسهماری سكسپی ههیه،
و وشتران بهدهم كڕێوهی شهپۆلی زیخ،له كاروانی وشترهكان!
وتم كارێ بكهم وا هیچ مێعمارێ نهیكرد!
له زهریای زیخ،خێڵی نوعمان
ههموو مهلهوانن له كهشتی رهشماڵیان،
كه سونگیان سهوڵی شهپۆل لێدانه.
داخۆ خهونی من نهبوو خوهرنهقێ وهكا ئێرانیهكان ئافراندن؟
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
ویرایش توسط behnam5555 : 03-09-2012 در ساعت 12:55 PM
|