03-20-2012
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
سیمۆن دۆبوار له ئاوێنه‌ی رۆمانه‌كانی دا ( 3)
سیمۆن دۆبوار له ئاوێنه‌ی رۆمانه‌كانی دا
( 3)
مێری ئیوانز
له فارسییه‌وه: ئاره‌زوو مه‌حموودی
پیشه‌یی پێشكه‌وتوو به شێوه‌ی پێویست به‌رچاو نه‌بوو، به‌ڵام هه‌رچۆنێ بێ رۆمانه‌كه وێنه‌یه‌كی په‌سند كراوه له كۆمه‌ڵگایه‌كی خۆشگووزه‌ران، به‌ره‌و فه‌نابوون و به‌تایبه‌ت به‌تاڵ له به‌هاكان. كۆمه‌ڵگایه‌ك كه دژه ئه‌خلاق نییه (له راستی دا زۆربه‌ی كه‌سایه‌تییه‌كان له كرده‌وه‌ی نائه‌خلاقی بێزارن) ئه‌گه‌ر سه‌رنجدان به كێشه گشتییه‌كان به سه‌ره‌كی ترین فاكته‌ری به‌ئه‌خلاق بوون دابنێین ئه‌و كۆمه‌ڵگایه‌ی كه وێنا ده‌كرێ به ته‌واوی به‌تاڵه له به‌هاكان. له وێنه جوانه‌كان دا بێجگه‌له لۆره‌نس (مێرده‌كه‌ی پێی وابوو بۆچوونه‌كانی لۆره‌نس تاڕاده‌یه‌ك هه‌ستیارانه‌یه) كه‌سێكی تر نابینی كه جیا له پرسی شه‌خسی به‌ڵێن یان زانیارییه‌كی تری هه‌بێ. به‌ڵام ئه‌گه‌ر پرسه شه‌خسییه‌كان بكه‌ونه به‌ر مه‌ترسییه‌وه ئه‌م كه‌سایه‌تییانه (وه‌ك دۆمینیك، دایكی لۆره‌نس) ده‌توانن به بڕیارێكی پته‌و، سه‌ركه‌شانه به‌ربه‌ره‌كانی بكه‌ن . دۆمینیكیش یه‌كێك له‌و پاڵه‌وانانه‌ی دۆبواره كه كاتێ مێرده‌كه‌یان به‌جێیان بێڵێ ده‌شێوێن، به توند و تیژی هه‌ڵسووكه‌وت ده‌كه‌ن و لانی كه‌م بۆ ماوه‌یه‌ك شێت ده‌بن. به‌ڵام هه‌ڵوێستی دۆمینیك توند و تیژ و لاتره و تاڕاده‌یه‌كیش له ئاستێكی نزم دایه چوونكه ورده ورده به‌ره‌و باش بوون ده‌چێ و بێ هیچ كه‌موكووڕییه‌ك درێژه به ژیانی خۆی ده‌دات.
له وێنه جوانه‌كان دا دنیای عاتیفه‌كان ـ هه‌ر به‌و چه‌شنه‌ی كه نموونه‌ی دۆمینیك روونی ده‌كاته‌وه ـ به‌سۆز تر و سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش بگۆڕتره. نیازێكی یه‌كجار زۆر به په‌یوه‌ندییه شه‌خسییه‌كان له ئارادایه (دۆمینیك له شوێنێك دا ده‌ڵێ: ژن به بێ پیاو ناته‌واوه). بێجگه‌له ئه‌مه له زۆربه‌ی ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌ی كه له‌م نیازانه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرن گرفته‌كه زیاتر دۆزینه‌وه‌ی بارودۆخێكه بۆ ئه‌وه‌ی تێیدا له گه‌ڵ كه‌سێكی دیكه په‌یوه‌ندی ساز بكرێ. ژێده‌ری به‌ها دانێكی ئه‌وتۆ تاڕده‌یه‌ك ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر ئه‌وه‌ی كه ده‌شێت زه‌ماوه‌ند كردن و پێكهێنانی په‌یوه‌ندییه‌كان له ریزی په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا بێ. به‌م پێیه به‌شێك له تایبه‌تمه‌ندییه شه‌خسییه‌كانی مرۆڤ یان به‌ها و روانگه هاوبه‌شه‌كانی ـ ژن و مێرد ـ ده‌كه‌ونه ژێر كاریگه‌ریی داگیركردنی هاوبه‌شی جنسی. گه‌ش نه‌بوونی په‌یوه‌ندییه شه‌خسییه‌كان له سه‌رمایه‌داریی پێشكه‌وتوو دا، سه‌رنجی نووسه‌رانی دیكه‌شی راكێشاوه. بۆ نموونه ده‌توانین به هێربێرت ماركوزێ، كریستۆفێر لاش، ده‌یڤید ریسمه‌ن ئاماژه بكه‌ین. له‌ناوچوونی هه‌ستی راكێشانی تاك سه‌باره‌ت به مرۆڤه‌كانی دیكه، خواسته دوولایه‌نه‌كانی پیاو، ژن و منداڵانی بنه‌ماڵه و هه‌روه‌ها په‌لهاویشتنی له راده‌به‌ده‌ری به‌ها مادی و ئابوورییه‌كان له هه‌موو بواره‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی و تاك دا، بۆته هۆی پێكهێنانی بارودۆخێك كه تێیدا په‌یوه‌ندییه‌كانی تاك، رۆژ له‌گه‌ڵ رۆژ بێ‌سه‌مه‌رتر ده‌بن. به‌ڵام هه‌ر به‌و چه‌شنه‌ی دۆبوار ده‌ست نیشانی ده‌كا ئه‌م بارودۆخه بۆ ژن و پیاو یه‌كسان نییه. دۆبوار له رۆمانه‌كانی دا باسی گرفتی ژنانێك ده‌كات كه مێرده‌كانیان به‌جێیان هێشتوون. له كتێبی وێنه جوانه‌كان و دۆڕاو دا كولتوورێك وێنا ده‌كات كه له‌وێدا مرۆڤه‌كان ده‌بنه ئۆبژه‌كان و له نێو ئه‌م ئۆبژانه‌ش دا ژنان له چاو ئه‌وانی تر كه‌متر ده‌توانن چاره‌نووسی خۆیان بگۆڕن. به‌م جۆره كۆمه‌ڵگای به‌كارهێنه‌ر به‌ستێنێكی گشتییه به‌ڵام به شێوه‌ی جیاواز له سه‌ر دوو ره‌گه‌ز كاریگه‌ری نیشان ده‌دا.
دۆبوار له كۆچیرۆكی ژنی تێك شكاو و ته‌مه‌نی شاردنه‌وه‌ی نهێنی و به‌تایبه‌تی له كورته چیرۆكی دۆڕاودا له ژنێك ده‌دوێ كه ژیانی به‌ختی مێردێك كردووه كه به‌جێی دێڵێ. مونیك پاڵه‌وانی سه‌ره‌كی چیرۆك، ته‌مه‌نی 40 ساڵه و موریسی مێردی پێی ده‌ڵێ كه له‌گه‌ڵ ژنێكی گه‌نج تر په‌یوه‌ندی هه‌یه. سه‌ره‌تا مونیك هه‌وڵ ده‌دات خۆڕاگر بێت و ده‌وری ژنێكی ئاشق و لێواولێو له تێگه‌ییشتن بگێڕێ و هیوادار بێ كه مۆریس بۆلای بگه‌ڕێته‌وه، به‌ڵام له درێژه‌ی چیرۆكه‌كه‌دا ده‌بینین كه وا نابێت. نۆئێلی هه‌موو ویست و ئاره‌زووه‌كانی ئێستای مۆریس كه خوازیاری ژنێكی رێكوپێك و ئه‌مڕۆژینه به‌جێ دێنێ. وه‌ك چۆن مونیك وه‌ك هاوسه‌رێكی ئاشق و پاڵپشتی موریس سه‌رده‌مایه‌ك نیازه‌كانی به جێدێنا. ئه‌وه‌ی كه هه‌موو پیاوێك له سه‌ره‌تای ژیانی كار و ده‌سه‌ڵاتخوازی‌دا پێویستییه‌تی.
موریس له دۆڕاو دا كه‌سایه‌تییه‌كی خۆشه‌ویست نییه به‌ڵكوو وه‌كوو ژان ـ شارڵ له وێنه جوانه‌كان دا دیلی ده‌سه‌ڵاتخوازیی پیشه‌كه‌یه‌تی و هه‌وڵده‌دات وێنه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی خۆی بچه‌سپێنێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌وانه به پێی بۆچوونه‌كانی دۆبوار پیاوان ئه‌گه‌ر بێ‌ئه‌خلاقیش بن به‌ڵام خراپ یان دژ به ژن نین و ژنان گه‌رچی قوربانی كرده‌وه‌ی پیاون، به‌ڵام هه‌ر بۆ خۆیان بارودۆخی قوربانی بوون پێك دێنن. مونیكیش ـ وه‌ك پۆل له ماندارنه‌كان دا ـ خۆی ده‌داته ده‌ست ئه‌م خه‌یاڵه كه ژیان ته‌نیا له سایه‌ی خۆشه‌ویستی پیاوێك دا مانای هه‌یه. كات، توانایی و جاری وایه به‌هاكانیشی به‌خت ده‌كات و وا بیر ده‌كاته‌وه به‌م كاره خۆشه‌ویستی هاوسه‌ره‌كه‌ی مافی ئه‌وه. لێكدانه‌وه‌ی دۆبوار له سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه نییه كه ژنان هه‌قیان به ده‌سته و پیاوان خاوه‌ن هه‌ڵوێستێكی نابه‌جێن. به‌ڵكوو زیاتر پرۆژه‌یه‌كی ئاڵۆز دێنێته ئاراوه كه تێیدا ژن و پیاو به شێوه‌یه‌كی دوولایه‌نه یه‌كتر له ناو ده‌به‌ن. ژنان هه‌موو شتێك له پێناو خۆشه‌ویستنی پیاوێك به‌خت ده‌كه‌ن. پیاوان ئه‌م ئه‌رك و خۆبه‌خت كردنه خۆهه‌ڵبژێره‌ی ژنان قبووڵ ده‌كه‌ن، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كولتوورێكی نامۆیه كه ئه‌م چه‌شنه په‌یوه‌ندییه‌ی نێوان ژن و پیاو به نموونه‌یه‌كی گونجاو داده‌نێ. به‌ڵام ئه‌م دوو ره‌گه‌زه له پێناو ئه‌مه ده‌بێ نرخێكی قورس بده‌ن. به‌م جۆره ژن هیچ كات توانای بیركردنه‌وه و كرده‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆی نابێ. چوونكه ده‌بێ هه‌موو بواره‌كانی به‌پێی ویستی خۆشه‌ویسته‌كه‌ی رێك بخات و پیاوانیش ده‌كه‌ونه ژێر كاریگه‌ریی هه‌ست به تاوان كردن و گوشاری كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه سه‌باره‌ت به پاراستنی په‌یوه‌ندی گه‌لێكی نه‌زۆك.
له‌وانه‌یه زۆربه‌ی فێمینسته‌كانی هاوچه‌رخ بڕوایان وابێ كه له بارودۆخه‌دا كه پیاو سه‌ربه‌خۆیه و ژن سه‌ربه‌خۆ نییه، پیاو به‌رده‌وام ره‌گه‌زی هه‌ڵبژارده و ژنان به‌رده‌وام دۆڕاوه. به‌ڵام دۆبوار به دوای پاراستنی دابه‌شكردنی ئه‌م دوو بایه‌خه ره‌هایه نییه، به‌ڵكوو له هه‌موو رۆمانه‌كانی دا ئاماژه به‌مه ده‌كا كه هه‌ر دوو ره‌گه‌ز به هۆی زێده‌ڕۆیی ئه‌و ئه‌شقه‌ی له ژنه ئاشقه‌كان دا چاوه‌ڕوان ده‌كرێ ئازار ده‌بینن. له راستی دا دۆبوار به‌ها ئیگزیسته‌نسیالیستییه‌كانی خۆی ده‌پارێزێ و له گشت به‌رهه‌مه‌كانی دا بڕوای به ئازادی تاك و توانای هه‌ڵبژاردنێكی ئازادانه هه‌یه. به‌ڵام له ماوه‌ی نێوان نووسینی كتێبی میوان و دۆڕاو دا گۆڕانكاری به سه‌ر دۆبواری نووسه‌ر دادێ. ئه‌مه‌ش بوو به هۆی گۆڕانی وێناكردنی راده‌ی توانایی پیاو و ژن و به تایبه‌ت ژن بۆ دیاری كردنی چاره‌نووسی. له دیدی كرده‌وه زه‌مینییه‌كانی مرۆڤه‌وه، له نێوان كرده‌وه و تێگه‌ییشتوویی فرانسواز (میوان) و ئازار چێشتنی مونیك له ده‌روه‌ست بوون (دۆڕاو) دا جیاوازی هه‌یه. له‌وانه‌یه دۆبواریش پێی وابووبێ كه ئازادی رێژه‌یی پیاو و ژنیش هه‌ر به‌و راده‌یه لێك دوور بوون.
لێره‌دا ده‌بێ جه‌خت بخرێته سه‌ر ئه‌وه‌ی كه روانگه‌ی دۆبوار له گه‌ڵ فێمینیسته رادیكاڵه‌كان كه پێیان وایه پیاو ئازاد و ژن دیله، یه‌ك نییه. دۆبوار له گشت رۆمانه‌كانی دا نیشانی ده‌دا پیاو و ژن هه‌ركیان له ژێر كاریگه‌رییه زۆره‌ملییه‌كانی كۆمه‌ڵایه‌تی دان. موریس له دۆڕاو دا ده‌توانێ هاوسه‌ره‌كه‌ی به جێ بێڵێ، به‌ڵام ئه‌مه به واتای ئه‌وپه‌ڕی ئازادی نییه، چوونكه وه‌ك پیاوێكی ده‌سه‌ڵاتخواز ده‌بێ ئاستی خۆی نه‌دۆڕێنێ. ده‌بێ له به‌رامبه‌ر ژنی نوێ دا ده‌وری ئاشقێكی بێ‌وێنه بگێڕێ و له به‌رامبه‌ر به‌شێكی دیكه‌ی ژیانی دا ده‌وری ئه‌و پیاوه بگێڕێ كه ئاشقی ژنێكی دیكه‌یه. ئازادییه‌كانی موریس به هۆی ژنی نوێ وه به‌رته‌سكتر بۆته‌وه. چوونكه ده‌بێ خواستی ژنه‌كه‌ی كه ده‌یه‌وێ مێرده‌كه‌ی له ئیش دا سه‌ركه‌وتوو بێ، له جنس دا به‌توانا بێ و ئاستێكی باشی كۆمه‌ڵایه‌تی هه‌بێ، به جێ بێنێ. له‌وانه‌یه بۆ تاقمێك له خوێنه‌رانی ئه‌و به‌رهه‌مه به‌هادانێكی ئه‌وتۆ له به‌راورد له‌گه‌ڵ خۆراگری مونیك له به‌رامبه‌ر ره‌نج و ئازاردا گرینگ نه‌بێ. به‌ڵام دۆبوار نیشانی ده‌دات كه هه‌ردوو ره‌گه‌ز ناچارن نرخی په‌یوه‌ندی نێوانیان ـ هه‌رچه‌ند جیاواز بێ ـ بیده‌ن. وه‌ك بۆمان ده‌ركه‌وت له نێوان میوان و دۆڕاو دا جۆرێك جێ‌گۆڕكێ به‌و بایه‌خه كۆمه‌ڵایه‌تییانه كراوه كه سه‌باره‌ت به په‌یوه‌ندییه‌كانی مرۆڤه. له‌وانه‌یه له‌ناوچوونی به‌هاكانی هیومانیزمی لیبڕاڵی پاش شه‌ڕی دووه‌می جیهانی، سیستمی پیاو سالارانه‌ی به‌هێزتر كردبێ. وادیاره ژن له زۆر سۆنگه‌وه ئازادی زیاتری به‌ده‌ست هێناوه: شێوازه‌كانی به‌رگری‌كردن له منداڵ بوون، ده‌ست راگه‌یشتن به بنكه‌كانی فێركاری و پیشه‌یی. ده‌كرێ ئه‌م گۆڕانكارییانه به واتای باشتر بوونی بارودۆخی ژیان بێ (له بیرمان نه‌چێ باشتر بوونی ئه‌م بارودۆخه ته‌نیا له ئه‌مریكا و ئوروپای باكووره و هه‌موو دنیا ناگرێته‌وه) به‌ڵام هاوكات له گه‌ڵ په‌سند كردنی ئه‌م راستییه ده‌كرێ بانگه‌شه‌ی ئه‌وه بكه‌ین كه ده‌ركی كۆمه‌ڵایه‌تی له ره‌گه‌ز (كه چاوه‌ڕوانی زیاتری له ژنانه) بۆته هۆی خراپتر بوونی بارودۆخی ژنان. دۆبوار له دۆڕاو و وێنه جوانه‌كان دا نیشان ده‌دات كه ئیتر وێنه‌ی ژنی ناو ماڵ له‌گه‌ڵ چاوه‌ڕوانییه‌كانی كۆمه‌ڵگای ته‌كنیك خوازدا ناگونجێ. ئێستا چاوه‌روانی له ژن ده‌كرێ كه بۆ نموونه ببێته نه‌شته‌رگه‌رێكی لێوه‌شاوه‌ی مێشك، كابانێكی بێ وێنه، هاوسه‌ر و دایكێكی بێ وێنه و یه‌كێ بێ له‌و ده‌هه‌زار كه‌سه چالاكه‌ی كه كۆمه‌ڵگا هه‌ڵیبژاردوون. ژنی ئارمانجی ده‌بێ دڵڕفێن، رووناكبیر و خۆشه‌ویست بێ. نموونه‌ی ژنێكی خه‌یاڵی ئه‌وتۆ له دنیای پیاو سالاری ته‌كنیك خواز دا زۆر كه‌مه، به‌ڵام وه‌ك هه‌موو ئووستوره‌كان هێزی ئه‌م خه‌یاڵه له وه‌دی نه‌هاتنی دا نییه، به‌ڵكوو له‌و پێوه‌رانه دایه كه بۆ دنیای راسته‌قینه ده‌ست نیشانی ده‌كات. به پێی ئه‌مه له‌و كۆمه‌ڵگایه‌دا كه به‌های زۆر به سه‌ركه‌وتن ده‌درێ، ئه‌گه‌ر ژن خاوه‌نی گشت یان لانی كه‌م به‌شێك له تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ژنی خه‌یاڵی نه‌بێ به دۆڕاو و شكست خواردوو ده‌ناسرێ. وه‌ك چۆن مونیك له دۆڕاو دا بۆی ده‌رده‌كه‌وێ، سه‌رنج راكێشی نۆئێلی له‌به‌ر تایبه‌تمه‌ندییه رۆحی و ئه‌خلاقییه‌كانی نییه، به‌ڵكوو به‌و هۆیه‌یه كه له‌گه‌ڵ بۆچوونه‌كانی موریس سه‌باره‌ت به ژنی چالاك، وریا و سه‌ركه‌وتوو ده‌گونجێ. به‌لای موریسه‌وه گرینگ نییه نۆئیلی بیر و زین و چالاكییه‌كانی بۆ ئه‌و كارانه ته‌رخان بكا كه له باری سیاسی یان كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه بێ به‌هان، له‌لای مۆریس گرینگ ئه‌و سه‌ركه‌وتن وشانازییه‌یه كه كۆمه‌ڵگا په‌سندی ده‌كات. وه‌ك چۆن مونیك بۆی ده‌رده‌كه‌وێ كه چالاكییه‌كانی، واته په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ و ماڵداری، له ئێستادا به فێڕۆچوونی كاته. په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ و كاری ناو ماڵ به‌های مادی نییه و به‌م هۆیه‌ش كۆمه‌ڵگایه‌كی كه گشت په‌یوه‌ندییه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی و هه‌موو جۆره ئیشێك به پێی به‌های ناوبازاڕ هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ، بایه‌خی پێ نادات.
وه‌ك چۆن له رابردوو دا پیاو ناچار بوو بۆ پاراستنی ئاستی كۆمه‌ڵایه‌تی خۆی، بژیوی هاوسه‌ره‌كه‌ی دابین بكات، ئێستاش بۆ پیاو گرینگه ژنه‌كه‌ی گه‌یشتبێته ئه‌و قۆناغه و خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك توانایی بێت كه له بازاڕی كاڵا دا به‌هایه‌كی ناسراوی پێ بدرێ. ئه‌م گۆڕانكاریانه ـ كاریگه‌رییه‌كی ئاڵۆزی له سه‌ر ژن هه‌بووه: له لایه‌كه‌وه ژن بۆ ئه‌وه هان ده‌درێ كه له باری ئابوورییه‌وه له مێرده‌كه‌ی و به گشتی پیاو سه‌ربه‌خۆ بێ و له لایه‌كه‌ی تره‌وه ئه‌م گۆڕانه به واتای ئه‌وه‌یه كۆمه‌ڵێك ئه‌ركی تری (سه‌ره‌ڕای په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ و ماڵداری) پێ‌ده‌سپێردرێ.
به بڕوای دۆبوار له‌م گۆڕانه‌دا ژن له كاری ماڵێ كه پێی بڕاوه رزگار ده‌بوو، به‌ڵام بێجگه‌له‌وه ده‌یزانی كه ئیشی هه‌قده‌ست به ته‌نیا گه‌شه و ئازادی ژن مسۆگه‌ر ناكات. پرسیارێكی كه بێ وه‌ڵام ده‌مێنێته‌وه ئه‌وه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی ژن له باری عاتیفییه‌وه سه‌ربه‌خۆ بێ و له ده‌ست پیاو رزگار بێ ده‌بێ چ گۆڕانكارییه‌كی تر پێك بێ؟ واته ئه‌و بارودۆخه‌ی دۆبوار له كتێبی ره‌گه‌زی دووه‌م دا به توندی هێرشی ده‌كاته سه‌ر و له رۆمان و كورته چیرۆكه‌كانی دا باسیان لێده‌كا. به‌ڵام دۆبوار به هیچ شێوه‌یه‌ك دوور خستنه‌وه‌ی ژن له په‌یوه‌ندی عاتیفی له‌گه‌ڵ پیاو ره‌ت ناكاته‌وه:
تێكڕای فێمینیسته‌كان سه‌رله‌نوێ پێناسه‌كردنی ئه‌شق و جێنده‌ریان پێناسه كردووه. به بڕوای هه‌ندێك ده‌بێ ده‌وری پیاو له ژیانی ژن بسڕدرێته‌وه. هه‌ندێكی تر خوازیاری مانه‌وه‌ی ده‌وری پیاون. من رای دووه‌م په‌سند ده‌كه‌م و دژ به ئه‌ندێشه‌ی حه‌بس كردنی ژن له ناو گێتۆ(1) ی ژنانه‌م. (بیره‌وه‌رییه‌كان)
كه‌واته په‌یوه‌ندی نێوان دوو ره‌گه‌ز ده‌پارێزرێ، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ئه‌شق و جێنده‌ر سه‌رله‌نوێ پێناسه بكرێن. هه‌روه‌ها له چیرۆكه‌كانی دۆبوار دا پێناسه‌ی نوێ نادۆزینه‌وه. له كۆتایی كتێبی ره‌گه‌زی دووه‌م دا كۆمه‌ڵێك پێشنیار سه‌باره‌ت به په‌یوه‌ندی پیاو | ژن ی گۆڕاو ئاراسته ده‌كرێ. به‌ڵام ئه‌م كۆمه‌ڵه پێشنیاره ته‌نیا وه‌ك پێشنیار ده‌مێنێته‌وه و تا راده‌یه‌كیش گۆڕانكاری ئایدیالۆژیكی پێوه دیاره. له ره‌گه‌زی دووه‌م و هه‌روه‌ها له رۆمان و كورته چیرۆكه‌كان دا فه‌زای مادی زیاتر به‌ستێنێكه (جاری وایه پڕ كێشه) كه تاك تێیدا بۆ گه‌یشتن به جۆرێك له جیاواز بوونی غه‌یره مادی هه‌وڵ ده‌دات. هه‌ر بۆیه له به‌رهه‌مه‌كانی دۆبوار دا زۆربه‌ی خواسته فێمینیستییه‌كانی سه‌رده‌م بۆ دابه‌شكردنی ئیشی ناو ماڵ و منداڵداری نێوان ژن و پیاو و مووچه‌ی یه‌كسان بۆ ژن و پیاو و كۆتایی هێنانی جیاخوازییه یاساییه‌كان ناخرێته روو. ئه‌مه به واتای ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌م داواكارییانه له لایه‌ن دۆبواره‌وه نییه (به پێچه‌وانه هه‌موو كات به‌رگریی له‌م ئامانجه كردووه) به‌ڵكوو به راده‌ی پێویست ئه‌م ویستانه له به‌راورد له گه‌ڵ گرفته‌كانی تری ژیانی ژن (یان پیاو) به گرینگ دانانێ. به‌ڵام له چیرۆكه‌كانی دۆبوار دا بۆشاییه‌كی گه‌وره ده‌بیندرێ، واته هیچ كات وه‌ك دایك باسی ژن و وه‌ك باوك باسی پیاو ناكات. گه‌رچی له ماندارنه‌كان دا ئان خاوه‌نی كچێكه و له دۆڕاو دا مونیك خاوه‌نی دوو كچه، به‌ڵام باشترین په‌یوه‌ندی نێوان ئه‌م دایك و كچانه به شێوه‌ی سارد و به‌په‌رێزانه وێنا كراوه. له لێدوانه‌كانی دۆبواردا سه‌باره‌ت به په‌یوه‌ندییه‌كانی پیاو و ژن بۆشاییه‌ك ده‌بیندرێ. ئه‌ویش ئاره‌زووی بوونی منداڵ و ئه‌و خۆشی و ناخۆشیانه‌ی وه‌ك دایك و باوك ئه‌زموونی ده‌كه‌ن. هیچ كام له پیاوانی ناو رۆمانه‌كانی په‌یوه‌ندییان له گه‌ڵ منداڵه‌كانیان نییه، ئه‌گه‌رچی له ماندارنه‌كان دا رۆبێرت و پرۆن په‌یوه‌ندییه‌كی كه‌میان له گه‌ڵ منداڵه‌كانیان هه‌یه، به‌ڵام له ئه‌زموونی ئه‌واندا جێی به‌های ژیانی ناو بنه‌ماڵه به‌تاڵه. وه‌سفی ئه‌م چه‌شنه په‌یوه‌ندییه‌ی نێوان پیاوان له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانیان به دوور له راستی نییه. به رای زۆربه‌ی فێمینیسته‌كان پیاوان زۆر كه‌م له گه‌ڵ منداڵه‌كانیانن. له زۆربه‌ی كاته‌كاندا ئه‌ركی قورسی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵ له سه‌ر شانی دایكه. خاڵی جێی سه‌رنج له‌و نموونه‌یه‌ی دۆبوار دا كه رۆڵی دایك و باوك نیشان ده‌دات ئه‌وه‌یه كه زۆر به‌كه‌می باسی راسته‌قیه‌نه ده‌كرێت. واته جاری وایه منداڵانێك هه‌ن كه له باری عاتیفییه‌وه گرینگییان پێ نادرێ. مونیك وابه‌سته‌ی منداڵه‌كانییه‌تی، به‌ڵام منداڵه‌كانی ناتوانن بۆشایی نه‌بوونی موریس پڕ بكه‌نه‌وه. ئان زۆر جار له هه‌ڵسووكه‌وتی نادین تووڕه ده‌بێ، به‌ڵام هه‌ڵوێستی له به‌رامبه‌ر نادین دا كێشه‌یه‌كی شه‌خسی نییه. له رۆمانه‌كانی دۆبوار دا كه‌سایه‌تییه سه‌ره‌كییه‌كان كه ژنن هیچ كات له به‌رامبه‌ر دایكیان دا راناوه‌ستن. ئه‌م كه‌سایه‌تییانه وه‌ك ژنی به‌هێز، هه‌ڵكه‌وتوو و (فرانسواز و ئان) سه‌ربه‌خۆ ده‌ژین و دێنه ناو دنیای رۆمانه‌وه.
سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه چۆن به‌و تایبه‌تمه‌ندییانه گه‌یشتوون و بۆچی له‌گه‌ڵ كه‌سایه‌تی ده‌روه‌ست و چاره‌ڕه‌شی وه‌ك مونیك یان پۆل جیاوازن، هیچ روونكردنه‌وه‌یه‌ك نییه، ئه‌گه‌ریش ببێ زۆر كورته. جێی پرسیاره بۆچی دوو كچه‌كه‌ی مونیك وه‌ها له‌گه‌ڵ یه‌كتر جیاوازن، یه‌كیان سوننه‌تی و ئه‌ویتریان به شێوه‌یه‌كی تووڕه و تۆسنانه سه‌ربه‌خۆ و تێگه‌ییشتوو، هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به جێ‌متمانه بوون و زۆرجاران نیه‌تخراپی نادین هیچ روون كردنه‌وه‌یه‌ك نییه. ئه‌مه راسته كه ده‌زگیرانه‌كه‌ی له شه‌ڕدا كووژراوه به‌ڵام روونكردنه‌وه‌یه‌كی گونجاو له سه‌ر تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی بیرته‌سكانه‌ی نادین به‌تایبه‌ت له پۆل نییه. به‌ڵام ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه له ماندارنه‌كان دا واته هه‌ڵسوكه‌وتی نادین له گه‌ڵ ئان و پۆل تایبه‌تمه‌ندی گرینگ و سه‌رنجڕاكێشی به‌رهه‌مه‌كانی دۆبوار ئاشكرا ده‌كات. ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه هه‌ڵسوكه‌وتێكی ژنان به گشتی له گه‌ڵ ژنانی دیكه باش نییه. كاتێ له سه‌ر پیاوێك ركه‌به‌رایه‌تی ده‌كه‌ن، زۆر به خراپی ده‌جووڵێنه‌وه و ئه‌م ئاكاره‌ش له كوشتنی ژنێكی تر له میوان دا تا نازنواندن و ركه‌به‌رایه‌تی نادین له ماندارنه‌كان و نوئێلی له چیرۆكی ژنی تێكشكاو دا به جیاوازی نیشان ده‌درێ. ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه تا راده‌یه‌كی زۆر چیرۆكی دۆبوار له چیرۆكی نووسه‌رانی ژنی دیكه كه تێیدا ژنان و به تایبه‌ت خوشكان له‌گه‌ڵ یه‌كتری ته‌با و نزیكن، جیا ده‌كاته‌وه. بۆ نموونه جین ئاستین و جۆرج ئه‌لیووت ژنانێك وێنا ده‌كه‌ن كه هیچ خۆشه‌ویستییه‌ك له نێوانیان دا نییه. (له پاركی مێنیسفیلد و هه‌ست و هه‌ست كردن دا ركه‌به‌ریی له سه‌ر پیاوێك كه كاریگه‌ری ئه‌خلاقی به دواوه ده‌بێ، ده‌گاته ئه‌و په‌ڕی خۆی) به‌ڵام له هه‌مان كاتدا نیشان ده‌ده‌ن كه ژن ده‌توانێ په‌یوه‌ندی عاتیفی راسته‌قینه و ته‌نانه‌ت به‌دوور له به‌رژه‌وه‌ندی شه‌خسی ساز بكا. جێی سه‌رنجه كه دۆبوار بۆ نیشاندانی نه‌بوونی شووناسێكی هاوبه‌شی ژنانه وته‌ی پیاوێكی نووسه‌ر، واته تۆلستۆی ده‌گێڕێته‌وه، له حاڵێكدا سه‌باره‌ت به سه‌ربه‌خۆیی ژنانه ته‌نیا به چه‌ند نموونه له چیرۆكی ژنانی نووسه‌ر ئاماژه ده‌كرێ (مه‌گی تالیور له ئاشه‌كه‌ی ته‌نیش فۆلۆس، به‌رهه‌می جۆرج ئێلیۆت و جۆو له ژنانی بچووك به‌رهه‌می لویزامی ئێلكۆت یان كۆیله‌یی سه‌باره‌ت به‌و ژنانه‌ی كۆلت باسیان ده‌كات). به‌ڵام ئه‌وه‌ی له رۆمانی میدێ مارچی جۆرج ئێلیۆت دا هیچ ئاماژه‌یه‌كی پێ‌ناكرێ له خۆبه‌خشی و كه‌سایه‌تی مه‌زنییه‌تی سه‌باره‌ت به رۆزامۆندی بێزار كه‌ر و ده‌سه‌ڵاتخواز و هێزی ئارام و ئه‌خلاقی ئان له كتێبی وه‌سوه‌سه‌ی جین ئاستین دا ده‌توانێ ئازادی مێرده‌كه‌ی (كه هێشتا خۆشی ده‌وێت) كه ژنێكی دیكه‌ی هه‌ڵبژاردووه، قبووڵ بكات. ئه‌م ژنانه وه‌ك ئه‌وی دیكه هه‌ڵسوكه‌وت ناكه‌ن، به‌ڵكوو وه‌ك تاك بیر له‌و بوارانه ده‌كه‌نه‌وه كه ژنان بۆ بڕیاره ئه‌خلاقییه‌كان به‌ده‌ستیانه‌وه‌یه و دوای په‌سندكردنی ئه‌و بوارانه به هه‌موو هێز و توانایانه‌وه كرده‌وه له خۆیان نیشان ده‌ده‌ن. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ریش ئه‌م پاڵه‌وانانه له به‌ر هۆكاره ده‌ره‌كییه‌كان ته‌نرابێتن ـ هۆكارێك كه هیچ كام له پاڵه‌وانه‌كانی دۆبوار ناگرێته‌وه ـ به‌دیلێكن له په‌نای وێنه‌ی ئه‌و ژنانه‌ی دۆبوار به‌رجه‌سته‌یان ده‌كاته‌وه، چونكه ئه‌م كه‌سایه‌تییانه په‌یڕه‌وی له پێوه‌ر و سوننه‌ته‌كان ناكه‌ن و له هه‌مووان گرینگتر ئاماده‌ن له بواری ئه‌خلاقییه‌وهه‌ڵبژێرن كه ئاسایشیان مسۆگه‌ر نه‌كات و پیاوانیش په‌سندی نه‌كه‌ن.
له ره‌گه‌زی دووه‌م دا ناسینی ئه‌ده‌بیات به شێوه‌ی دۆبوار به واتای له‌به‌ر چاونه‌گرتنی به‌شێكی گه‌وره له‌و چاوه‌ڕوانیانه‌یه كه ژنان ده‌توانن جێ‌به‌جێی بكه‌ن. مه‌به‌ستی ئه‌و باسكردن له پرسی چۆنییه‌تی ره‌نگدانه‌وه‌ی راسته‌قینه له ئه‌ده‌بیات دا نییه، به‌ڵكوو ده‌مه‌وێ ئاماژه به‌وه بكه‌م كه بێجگه‌له ئایدیالۆژی زاڵی ده‌سه‌ڵاتی پیاوان و بێ‌ده‌سه‌ڵاتی ژنان كۆمه‌ڵێك به‌دیلی تریش هه‌ن. مێژوونووسان و ره‌خنه‌گرانی ئه‌ده‌بیات رۆژ له‌گه‌ڵ رۆژ باشتر چۆنییه‌تی خۆڕاگری ژنانیان بۆ ده‌رده‌كه‌وێ و ئه‌م روونكردنه‌وانه له سه‌ر رابردووی ژنانه، زۆربه‌ی مرۆڤه‌كانی دیكه ئاگادار ده‌كاته‌وه كه ئه‌وه‌ی وه‌ك سوننه‌تی ئه‌ده‌بی مه‌زن یان راڤه‌ی سوننه‌تی مێژوو ناوی ده‌به‌ن هه‌میشه روانگه‌یه‌كی كامڵ و راست نییه. هه‌ر بۆیه ده‌بێ سه‌باره‌ت به رۆمانه‌كانی دۆبوار ئه‌م پرسیاره بێته ئاراوه كه ئایا ئه‌و به‌شێك له‌و گشتگیركردنه‌ی ده‌سه‌ڵاتی پیاوان و بێ‌ده‌سه‌ڵاتی ژنان كه له ره‌گه‌زی دووه‌م دا له سه‌ری ده‌دوێ، له رۆمانه‌كانیشی دا ده‌قاوده‌ق ده‌ست نیشانی ناكا؟
ئه‌گه‌ر وای دانێین كه ئه‌م بابه‌ته یه‌كێك له هه‌وێنه‌كانی رۆمانی دۆبواره ده‌بێ بپرسین كه رۆمانه‌كانی دۆبوار به چ وردبینییه‌كه‌وه په‌یوه‌ندییه‌كانی تاكی و تایبه‌تی نێوان دوو ره‌گه‌ز ده‌خاته روو؟ ئه‌گه‌ر له روانگه‌ی ریالیزمی فێمینیستییه‌وه كه شێوازی ره‌خنه ئه‌ده‌بیه‌كه‌شی دیاری ده‌كا، چیرۆكه‌كانی دۆبوار لێكبده‌ینه‌وه ده‌بینین ئه‌م به‌رهه‌مانه خاوه‌نی به‌هایه‌كی یه‌كجار زۆرن. چوونكه رێك لایه‌نی ده‌روه‌ست بوونی عاتیفی ژنان ده‌خاته روو كه پێشتر فێمینیسته‌كان باسیا كردووه. هاوكات له گه‌ڵ ئه‌مه دۆبوار كۆمه‌ڵێك پێوه‌ری جیاواز وێنا ده‌كات كه بۆ ئه‌خلاقی جنسی ژن و پیاو به‌كار دێت و چه‌ند نموونه‌یه‌ك له هۆگرنه‌بوونی پیاو به هه‌ندێك له لایه‌نه سه‌ره‌كییه‌كانی بوونی ژنانه زه‌ق ده‌كاته‌وه. بۆوێنه له دۆڕاو دا موریسی بێ‌وه‌فا هۆگرییه‌كی به‌و ماڵه نییه كه له رابردوو دا سووكنایی و چێژی پێده‌به‌خشی و خۆی به به‌شێكی ئه‌م ماڵه نازانێ.
به‌ڵام دۆبوار ئه‌گه‌ر له چیرۆكه‌كانیشی دا توانیبێتی واقعی ده‌سه‌ڵاتی پیاوان و ده‌روه‌ستی ژنان ئاشكرا بكات، دیسان جێی پرسیاره كه ئایا توانیویه‌تی كۆمه‌ڵێك بارودۆخی ئاڵۆز وه‌ك ورووژاندن و رێككه‌وتن كه تایبه‌تمه‌ندی ناسراوی ژیانی زۆربه‌ی مرۆڤه‌كانه، به شێوه‌یه‌كی باش وێنا بكا؟ ئه‌گه‌ر ئه‌ده‌بیات ئیراده‌ی مرۆڤی بۆ گۆڕان پێوه دیار نه‌بوایه و ته‌نیا ژیانی رۆژانه و دووپاته‌ی مرۆڤی نیشان دابوایه، لاواز و ده‌ست به‌تاڵ ده‌بوو. به‌ڵام دنیایه‌كی كه دۆبوار پێشنیاری ده‌كات دنیایه‌كه لێوڕێژ له عاتیفه‌ی زیندوو كه بڕیار و عاتیفه‌ی به ئامانج كراو له تایبه‌تمه‌ندییه‌كانیه‌تی. هۆی به‌رده‌وام بوون له ژیانی ژن و مێردایه‌تی دا نیازی مادی ژن و مێرد یان بوونی منداڵ نییه. گشت كه‌سایه‌تییه‌كان كاتێ بڕیار ده‌ده‌ن زۆر به‌كه‌می بارودۆخی مادی له به‌رچاو ده‌گرن. هه‌موو رۆماننووسه گه‌وره‌كانی ئوروپا پاره وه‌ك گرینگترین و یان به‌شێك له گرینگترین هۆكاره‌كانی بوونی مرۆڤ داده‌نێن و له چوارچێوه‌ی ئه‌م سوننه‌ته دا به ده‌گمه‌ن هه‌ڵده‌كه‌وێ كه‌سایه‌تی چیرۆكی وێنا بكه‌ن، ئه‌ویش بێ ئه‌وه‌ی ئه‌م كه‌سایه‌تییانه له بیری شێوه‌ی دابین كردنی بژیوی ژیان دابن. سه‌ره‌ڕای ئه‌وانه وه‌ك چۆن ئێلیۆت، ئاستین، برۆنته‌كان (ئیمیلی، ئان و شارلۆت) و فلوبێر به باشی نیشانیان داوه پاره مرۆڤه‌كان پێده‌گه‌یه‌نێ.
كۆمه‌ڵێك تایبه‌تمه‌ندی وه‌ك دڵخوازی یان هه‌ست به به‌رپرسایه‌تی نه‌كردن له گه‌ڵ مرۆڤ له‌دایك نابن، به‌ڵكوو ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه ئاكامی كولتوورێكن كه بۆ خۆی به‌رهه‌می سه‌رمایه‌یه. به‌ڵام بوواری ته‌نیا به هۆی چه‌ند تایبه‌تمه‌ندییه‌كی كه‌سایه‌تی رۆلان كه به مانای راسته‌قینه كڕدراوه، لێی نزیك ده‌بێته‌وه. هه‌موو ئه‌و تایبه‌تمه‌ندییه به‌شكۆیانه‌ی شارڵ بواری خاوه‌نییه‌تی به هۆی ره‌فتاری ناله‌بار و دوور له شارستانییه‌تی له به‌ر چاوی مێرده‌كه‌ی ده‌دۆڕێ. ئێما وه‌ك زۆربه‌ی پاڵه‌وانه ژنه‌كان ئه‌وه‌ی به ئه‌شق و جوانی داده‌نا كه به هۆی جلی گران بایی و سه‌روه‌ت پێی بگا. هۆگری و سه‌رنجدانی ژن به چۆنییه‌تی دابین كردنی ده‌وڵه‌مه‌ندی و پێگه‌ی پیاو له دنیای مادی‌دا كه یه‌كێكه له تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی په‌یوه‌ندی نێوان ژن و پیاو، له دنیای دۆبوار دانیه. ته‌نیا كاتی وێناكردنی موریس و نۆئێلی له دۆڕاو دا ئاماژه به‌وه ده‌كرێ كه حوكم دانی دوولایه‌نه‌ی مرۆڤه‌كان له سه‌ر بنه‌مای پێوه‌ره‌كانی سه‌ڵتی تاك نییه، به‌ڵكوو نۆرم و ده‌سه‌ڵات خوازییه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان بۆ ده‌ستنیشان كردنی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان دوو ره‌گه‌ز ده‌ورێكی گرینگ ده‌گێڕن. له هه‌موو رۆمانه‌كانی دیكه‌ی دۆبوار دا ته‌نیا له سه‌ر بنه‌مای خۆشویستنی دوولایه‌نه و كه‌سایه‌تی تاك بڕیار له سه‌ر خه‌ڵكانی تر ده‌درێ. له راستی دا كێشه‌كه له‌مه دایه كه كه‌س نییه تا ئه‌و راده‌یه به‌ره‌و تاك بوون رۆیشتبێ. كه‌واته ئه‌و شته‌ی تاك ده‌توانێ له خه‌ڵكانی تردا خۆشی بوێ یان رێزی لێ بگرێ زۆر جار په‌یوه‌ندییه‌كی كه‌می به‌م خه‌ڵكانه‌وه هه‌یه و زیاتر به‌رفراوانی نیازه‌كان و مه‌به‌سته‌كانی له دیتران دا ده‌بینێته‌وه و نابێ به تایبه‌تمه‌ندییه‌كی مادی دابنرێ یان گاڵته‌ی پێ بكرێ. هه‌ندێك له ژنانی رۆماننووسی سه‌ده‌ی نۆزده سه‌باره‌ت به‌وه كه ژنان به چ شێوه‌یه‌ك پێداویستییه‌كان و چۆنییه‌تی جێ‌به‌جێ بوونی داواكارییه‌كانیان له پیاوان دا ده‌بیننه‌وه راشكاوانه دواون. به‌تایبه‌ت جۆرج ئێلیۆت زۆر سه‌ركه‌وتوانه نیشانی داوه ژن به چ شێوه‌یه‌ك له پیاو دا به دوای كه‌موكوڕییه‌كانی دا ده‌گه‌ڕێ. سپاردنی ئیراده به كه‌سێكی تر له میدێل مارچ دا به باشترین شێوه وه‌ك خوازبێنی كردنی لاید گیت له رۆزامۆند وێنا كراوه. لاید گیت حه‌ز ناكا له گه‌ڵ رۆزامۆند زه‌ماوه‌ند بكا و رۆزامۆندیش له حه‌ز و ئامانجه‌كانی لاید گیت تێناگا و به‌ڵام:
كه سه‌یری لاید گیتی كرد فرمێسكه‌كانی هاته خواری. هیچ وه‌ڵامێك له‌م بێده‌نگییه گونجاوتر نه‌بوو. لاید گیت خۆی دایه ده‌ست شه‌پۆلی عاتیفه‌وه و هه‌موو شتێكی له‌بیری خۆی برده‌وه. ته‌نیا بیری له‌مه ده‌كرده‌وه كه شادمانی ئه‌م بوونه‌وه‌ره جوان و دڵڕفێنه ده‌روه‌ستی ئه‌وه. ئارام له ئامێزی گرت. به‌ڵێ، عاده‌تی وابوو له ئاست داماوان و ره‌نجده‌ران دا له‌سه‌ره خۆ و مێهره‌بان بێ. (میدێل مارچ)
له‌م كاته‌وه لاید گیت دیلی كه‌سایه‌تی ناسه‌قامگیری رۆزامۆنده. نه ده‌توانێ رابكات و نه‌ده‌توانێ واز له دابینكردنی داواكارییه‌كانی رۆزامۆند بێنێ. گه‌رچی ئه‌و كاته‌ی تووڕ ده‌بێ ناڕه‌زایی خۆی نیشان ده‌دا به‌ڵام ناتوانێ به مانای راسته‌قینه وه‌ك پیاوێكی ئازاد هه‌ڵسووكه‌وت بكات.
زۆربه‌ی فێمینیسته‌كان لێره‌دا ئاگادارمان ده‌كه‌نه‌وه كه ئه‌مه نیشانه‌ی سه‌ربه‌ست نه‌بوونی رۆزا مۆنده و ئه‌وه‌ی كه ده‌روه‌ستی پیاوانه. ناچاره وا بكات پیاوێك به پێی خواستی ئه‌و بجووڵێته‌وه. چوونكه ناتوانێ به هه‌وڵ و كۆششی خۆی به ئامانجه‌كانی بگا. ژنی ورده بۆرژوازی سه‌ده‌ی نۆزده، بێ مێرد نه‌یده‌توانی ببێته خاونی ماڵ و شوێنی پارێزراو له كۆمه‌ڵگادا.
پیاو له ژیانی ژن دا دوو ده‌وری كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری ده‌بینێ. فێمینیسته‌كانی سه‌رده‌م له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پیاو هێشتاش ئه‌م رۆڵانه ده‌گێڕێ به‌رده‌وام ناڕه‌زایه‌تی ده‌رده‌بڕێ. له درووشمه سیاسیه‌كان دا ژنی بێ مێرد هیچ كه‌موكوڕییه‌كی نییه، به‌ڵام له واقعی كۆمه‌ڵگادا ئه‌و ژنه‌ی زه‌ماوه‌ند نه‌كات له بارودۆخێكی باش دا نییه. به‌م هۆیه‌شه‌وه وابه‌سته بوون به پیاو و په‌سند كردنی پیاوانه ئێستاش وه‌ك سه‌ده‌ی نۆزده، له تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی بوونی ژنانه‌یه. ئه‌گه‌ر وای دانێین ئه‌م بانگه‌شه‌یه راسته و كاتێ دۆبوار سه‌رقاڵی نووسینی به‌رهه‌مه‌كانی بوو هێشتا وه‌ها بارودۆخێك زاڵ بوو، به‌ڵام دۆبوار كاتێ سه‌رنج راكێش بوونی پیاو و ژن شی ده‌كاته‌وه دابینكردنی سه‌روه‌ت و جێنده‌ر به بنه‌ما دانانێ. له میوان، خوێنی دیتران و ماندارنه‌كان دا نیشان ده‌دات كه پیاو و ژن چۆن ده‌توانن له گروپه سیاسییه‌كان دا و به شێوه‌یه‌كی بیرمه‌ندانه په‌یوه‌ندی به یه‌كه‌وه بكه‌ن. به‌ڵام ئه‌م پرسیاره بێ وه‌ڵام ده‌مێنێته‌وه كه پیاو و ژن له ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ریان دا چی ده‌بینن وا له هاوڕه‌گه‌زه‌كانی خۆیاندا نادۆزرێته‌وه. له نێو ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ی له هه‌مووان زیاتر و ده‌وڵه‌مه‌ندتر و گه‌شه‌كردووتر نیشان ده‌درێ (فراسواز و پی یێر له میوان و ئان و رۆبێرت له ماندارنه‌كان دا) جێی جێنده‌ر به‌تاڵه و ئه‌وه‌ی دوو كه‌س به‌یه‌كه‌وه گرێ ده‌دات دۆستایه‌تییه‌كی پته‌وه كه ده‌توانێ له نێوان دوو پیاو یان دوو ژنیش دا هه‌بێ.
سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه ئێره‌یی بردن، ره‌نج كێشان و گرفته عاتفییه‌كان ـ وه‌ك چۆن ژن و مێردی ناوبراو تووشی ده‌بن ـ له په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان دوو هاوڕه‌گه‌زدا كه‌متر ده‌بێته‌وه. ئایا ئه‌م چه‌شنه رووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌یه‌ی ژنانی ریزپه‌ڕ كه هاوڕێی دڵخوازی خۆیان ته‌نیا له نێو پیاوان دا ده‌دۆزنه‌وه ده‌توانێ كرده‌وه‌یه‌ك بێ له به‌رامبه‌ر به‌ئاگا بوونی كرچ و كاڵی سیاسی و رووناكبیرانه‌ی زۆربه‌ی ژنان؟ ئه‌گه‌ر وایه جێی بیركردنه‌وه‌یه كه له رۆمانه‌كانی دۆبوار دا ده‌سه‌ڵاتی داسه‌پاوی پیاوان به سه‌ر ژنان له سه‌ر بنه‌مای باڵاده‌ستی ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی دانه‌مه‌زراوه، به‌ڵكوو هێزی رۆحی و رۆشنبیرانه‌یه. به‌ڵام له‌وانه‌یه واتای ده‌سه‌ڵاتی Phallic و سیمبوولیكی رۆبێرت له ماندارنه‌كان دا و پی یێر له میوان دا بۆ ئان و فرانسواز وه‌ك مانای ده‌سه‌ڵاتی سوننه‌تی پیاوان بۆ ژنانی سوننه‌تی (دایكان و هاوسه‌رانی ناو ماڵ) نه‌بێ، به‌ڵام هه‌رچۆنێ بێ چه‌شنێ له ده‌سه‌ڵاته، واته جۆرێك توانایی بۆ تێگه‌ییشتن له یه‌كپارچه بوونی جیهان كه زۆر جار ژن به خاوه‌نی ئه‌م تواناییه نازانن. ئه‌مه به‌و مانایه نییه كه ئه‌و ژنانه به‌توانا و پڕ به‌هره نین و زۆر هه‌وڵ ناده‌ن. ژنانێكی وه‌ك هێلێن له خوێنی دیتران و فرانسواز له میوان دا زۆر بوێرن و توانای ئه‌نجامدانی زۆر كاریان هه‌یه، به‌ڵام له به‌راورد له‌گه‌ڵ مێرده‌كانیان بۆ سیستماتیك كردنی ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی به قه‌د مێرده‌كانیان خاوه‌نی ده‌سه‌ڵات و هێز نین. لێره‌دا گواستنه‌وه‌ی باسه‌كه له چیرۆكه‌كانی دۆبواره‌وه بۆ په‌یوه‌ندی دۆبوار له‌گه‌ڵ سارتێر گونجاوه. له چیرۆكه‌كانی دۆبوار دا ژیاننامه به‌شێكی گه‌وره‌ی بۆ خۆی ته‌رخان كردووه. ده‌توانین بڵێین بوونی په‌یوه‌ندییه‌كی پۆزه‌تیڤ له نێوان ژنان و پیاوان دا كه له رۆمان و كورته چیرۆكه‌كانی دا ده‌بیندرێ هه‌مان په‌یوه‌ندی نێوان دۆبوار و سارتێره. دۆبوار راشكاوانه راده‌گه‌یه‌نێ كه كتێبی میوان ژیاننامه‌یه. له ماندارنه‌كان دا ئاماژه به زۆر كه‌س و شوێن ده‌كرێ كه دۆبوار له بیره‌وه‌رییه‌كانی دا ئاماژه‌ی پێ كردوون، تا ئه‌و جێیه‌ی كه‌سایه‌تی ئان له ماندارنه‌كان دا هه‌مان دۆبوار و كه‌سایه‌تی رۆبێرتیش هه‌مان سارتێری هاوڕێیه‌تی. به‌ڵام رۆماننووسه‌كان حه‌ز ده‌كه‌ن له به‌رهه‌مه‌كانیان دا باس له‌و مرۆڤ و رووداوانه بكه‌ن كه ده‌یانناسن و ئه‌گه‌ر هه‌وڵ بده‌ن له باره‌ی كولتوورێكی بێگانه‌وه بنووسن به‌رهه‌مه‌كه سه‌ركه‌وتوو نابێ (وه‌ك دۆبوار له رۆمانی هه‌موو ده‌مرن) و به‌م پێیه نابێ هه‌وڵ بده‌ین هاوشێوه‌كانی نێوان هه‌قیقه‌ت و چیرۆك ده‌ستنیشان بكه‌ین. به‌م پێیه به‌م ده‌ره‌نجامه ده‌گه‌ین كه له به‌رهه‌مه‌كانی دۆبوار دا له كاتی لێكدانه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی نێوان دوو ره‌گه‌ز نابێ گرینگی به‌وه بده‌ین كه دۆبوار تا چ ئاستێك ئه‌زموونی شه‌خسی خۆی به‌كار هێناوه، به‌ڵكوو ده‌بێ ئه‌مه له‌به‌ر چاو بگرین كه ئایا له رۆمانه‌كانی دۆبوار دا پێكهاته و وێنه‌ی راسته‌قینه‌ی چیرۆكیی پیاوسالارانه‌یه یان فێمینیستی. كه‌واته ده‌بێ ده‌ركه‌وێ ئایا شێوه‌ی نیشان دانی په‌یوه‌ندی ژن و پیاو به‌ڕاستی پێشه‌نگه و وه‌ك په‌یوه‌ندییه‌كی ریالیزمی باسی ئه‌م په‌یوه‌ندییانه كراوه یان ئه‌وه‌ی ده‌یه‌وێ ئه‌مه زه‌ق بكاته‌وه كه ژنان چۆن ده‌توانن زیاتر له پیاوان بچن تا ببنه ئه‌و ژنه سه‌ربه‌خۆیه‌ی كه له كۆتایی ره‌گه‌زی دووه‌م دا زاڵ ده‌بێ.
له رۆمانه‌كانی دۆبوار دا ئه‌و كاته ژن ئازاده كه مۆدێلی ئه‌ركه پیشه‌ییه‌كانی پیاوانه ره‌چاو بكه‌ن و هۆیه‌كه‌شی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی رۆمانه‌كانی دۆبوار هه‌ڵگری تایبه‌تمه‌ندییه‌كی پیاوسالاره‌ن. له لایه‌كی دیكه‌وه ئه‌گه‌رچی دۆبوار زۆر به وردی كه‌موكوڕییه‌كانی ژنانه ده‌خاته روو و به‌تایبه‌ت ئه‌و كاته‌ی ده‌روه‌ستی و درۆ وێنا ده‌كات، به‌ڵام زۆر كه‌متر ره‌خنه له پیاوان ده‌گرێ.
دۆبوار له میوان دا پی‌جیێر به‌وه تاوانبار ناكا كه گوێ له‌مستی گه‌زاویره به‌ڵكوو وه‌ك نموونه‌ی هێزی ئه‌خلاقی و پاراستنی بنه‌ماكان ستایشی ده‌كا. به‌ڵام ئاماژه به‌مه ناكا كه حوكمێكی ئه‌وتۆ سه‌باره‌ت به پیاوێك كه ده‌توانێ ئاوا له به‌ر ده‌ستی ژنێكی وه‌ك گه‌زاویر دابێ ـ ئه‌و ژنه‌ی كه ته‌نیا سه‌رقاڵی تاقی كردنه‌وه‌ی سه‌رنج راكێش بوونی جه‌سته‌یه‌تی ـ له راستی به دووره. به هیچ شێوه‌یه‌ك كه‌سایه‌تی سارد و بێ‌لایه‌نی رۆبێرت كه ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی ئان بۆ لای پیاوێكی تر واته لوییس بچێ تاوانبار ناكات. به‌ڵام له راستی دا پاش ئه‌وه‌ی باسی ئه‌وه ده‌كرێ ئان به‌خته‌وه‌ر نییه و ژیانێكی به‌تاڵ له عاتیفه‌ی هه‌یه، باشتر وا بوو دۆبوار له په‌یوه‌ندی نێوان ئان و رۆبێرت بكۆڵێته‌وه. ئان به‌دوای پیاوێكی دیكه داده‌گه‌ڕێ و له كۆتایی دا هه‌ركیان زۆر خه‌فه‌ت بار ده‌بن. به‌ڵام هیچكات گوومان له راستی كرده‌وه و ئیشه‌كانی رۆبێرت ناكرێ. ئه‌مه نموونه‌یه‌كی باشه بۆ په‌سند كردنی خه‌مساردانه‌ی ئایدیالۆژی پیاو سالارانه، واته قبووڵكردنی سه‌رقاڵ بوون به داهاتوویه‌كی پیشه‌یی، ده‌سه‌ڵاتخوازی سیاسی یان هه‌ر شتێكی دیكه بۆ پیاوان به ته‌واوی په‌سندكراو و ته‌نانه‌ت جێی رێزیشه، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر پێش به ژیانی سۆزداریشان بگرێ. له راستی دا ئان له به‌ر ئه‌وه رۆبێرتی خۆش ده‌وێ چوونكه به سه‌ركه‌وتووییه‌كی پیشه‌یی باش گه‌یشتووه. سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه ئان په‌یوه‌ندییه‌ك له نێوان سه‌رقاڵی رۆبێرت و ناڕه‌زایه‌تی خۆی و هه‌روه‌ها خۆشحاڵی له كاتی بینینی لوویس دا نابینێ. له هیچ شوێنێكی میوان دا په‌یوه‌ندییه‌ك له نێوان بێ‌متمانه‌یی و حه‌زی سه‌ره‌ڕۆ و بیرته‌سكانه‌ی نادین بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رنجی هه‌مووان راكێشێ، له‌گه‌ڵ چالاكی دایك و باوكی نابینین. هه‌ڵبه‌ت تاوانبار كردنی دایكان به هۆی كه‌موكوڕی و شكستی منداڵه‌كانیان دروشمێكی فێمینیستییه. دۆبوار له هیچ جێیه‌كی كتێبه‌كه‌ی دا ئاماژه به‌وه ناكا نادین پێی خۆشه به پیاوی بزانن و ئه‌مه‌ش هه‌رچه‌ند كاریگه‌ریی باوكی به‌سه‌ره‌وه‌یه، به‌ڵام ئه‌گه‌ری ئه‌وه هه‌یه كه كارتێكردنی دایكی وه‌كوو نموونه‌یه‌كی سه‌ركه‌وتوو به‌سه‌ریه‌وه بێ، (دایكێك) كه هیچ جیاوازییه‌كی له‌گه‌ڵ پیاوێكی پیشه‌یی سه‌ركه‌وتوو نییه.
به‌م پێیه له به‌رهه‌مه‌كانی دۆبوار دا ئه‌و پیاوانه به باش داده‌نرێن كه په‌یوه‌ندییه‌كی عاتیفییان به منداڵه‌كانیانه‌وه نییه یان ده‌توانن خولیای ئه‌شقێك بن كه ده‌بێته هۆی ئازاری كه‌سێكی تر یان ئه‌وه‌ی وه‌ها به خۆیانه‌وه سه‌رقاڵ بن كه پێیان وابێ هه‌موو ژێر ده‌سته‌ی ئه‌وانن (وه‌ك هانری له ماندارنه‌كان دا). به‌مجۆره و به دانانی به‌های باش بۆ ئه‌و پیاوانه‌ی به هۆی ژیانی گشتی شیاوی ئه‌م حوكمه‌ن، رۆبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی له‌مێژینه‌ی نێوان پیاوانی هه‌رێمی گشتی و ژنانی هه‌رێمی تایبه‌تی ئاشكرا ده‌بێت. ئه‌گه‌رچی دۆبوار، رۆبێرت به پیاوێكی باش داده‌نێ، به‌ڵام فێمینیستی سه‌رده‌م ده‌ڵێ ئه‌و پیاوه‌ی سه‌باره‌ت به نیازه عاتیفیه‌كانی هاوسه‌ر یان كچه‌كه‌ی ئاوا كه‌مته‌رخه‌م بێت سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك ئه‌خلاقی پۆزه‌تیڤ بێت به‌ڵام مرۆڤێكی باش نییه. دۆبوار بۆ به‌جێهێنانی كاریگه‌ریی توانا باڵاده‌سته‌كان پێوه‌ر و پێش گریمانه‌كانی پیاوان ده‌خاته روو. پی‌یێر و رۆبێرت له باری ئه‌خلاقییه‌وه په‌سند كراون هه‌رچه‌ند پی یێر به‌هۆی بێ‌وه‌فابوونی بۆته هۆی ئازاری زۆر و رۆبێرتیش هیچ تاوانێكی نییه، به‌ڵام به هۆی خه‌مساردی تاوانباره. له دنیای دۆبوار دا سه‌رنجدان و خه‌م خواردن بۆ دیتران (له ئاستێكی سه‌رتر له سه‌ڵت بوونی زه‌ین) و ئه‌ركی هه‌موو تاكێك سه‌باره‌ت به مرۆڤی دیكه (نه‌ك له پێناو ئامانجێكی سه‌ڵت وه‌ك ئازادی) كه ده‌بێته هۆی ئه‌وه‌ی عاتیفه‌كانی شوێن بخاته سه‌ر كرده‌وه‌كانی، هه‌میشه له ریزی تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی پیاوانی باش دانییه.
فێمینیسته‌كانی سه‌رده‌م ئێستاكه سه‌رقاڵی توێژینه‌وه‌ی جیاوازییه‌كانن كه له جۆری تێگه‌ییشتن و پێوانه ئه‌خلاقییه‌كانی نێوان ژنان و پیاوانه. هه‌مووان گرینگی كرده‌وه‌ی پیاویان له هه‌رێمی تایبه‌تی دا په‌سند كردووه. گه‌رچی له رۆمانه‌كانی دۆبوار دا پیاوی فێڵاوی نابینرێ، به‌ڵام هه‌ندێك له كه‌سایه‌تییه‌كان به هیچ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌و پێوانانه‌ی كه فێمینیزم بۆ ئه‌خلاقی دیاری كردوون ناگونجێن. ده‌كرێ بانگه‌شه‌ی ئه‌وه بكه‌ین كه جه‌خت كردنی فێمینیزم له سه‌ر كرده‌وه‌ی تایبه‌تی (كه به گشتی له گه‌ڵ درووشمی شه‌خسی، سیاسییه دێته گۆڕێ) جاری وایه مه‌ترسی له‌به‌رچاو نه‌گرتنی كێشه گشتییه‌كانی له‌خۆی دا حه‌شار داوه. به‌و واتایه‌ی كه به راده‌یه‌ك جه‌خت ده‌خرێته سه‌ر كرده‌وه‌ی تاك كه كرده‌وه‌ی گشتی فه‌رامۆش ده‌كرێ. به‌ڵام ئه‌مه به واتای سه‌ركۆنه‌كردنی دۆبوار نییه. دۆبوار به بڕیارێكی پته‌و و ئازاییه‌كی زۆره‌وه باوه‌ڕه سیاسییه‌كانی خۆی ده‌ربڕیوه. ئه‌م باوه‌ڕانه زۆر جار له‌گه‌ڵ باوه‌ڕه‌كانی كۆمه‌ڵگادا دژایه‌تییان بووه و جاری واش بوو ژیانی له وڵاته‌كه‌ی لێ تاڵ ده‌كرد. ژیان و به‌رهه‌مه‌كانی دۆبوار شاهیدێكی باوه‌ڕپێكراون له سه‌ر ئه‌وه‌ی كه ژنانیش وه‌ك پیاوان ده‌توانن خاوه‌نی باوه‌ڕه سیاسی و ئه‌خلاقیه‌كان بن و له سه‌ر بنه‌مای ئه‌م باوه‌ڕانه‌دا بژین. له‌وانه‌یه ئه‌م گه‌واهی دانه له په‌نای ره‌گه‌زی دووه‌م دا گه‌وره‌ترین خزمه‌تێك بێ كه دۆبوار به فێمینیزمی كردووه. ***
په‌راوێز:
(1) گێتۆ له رابردوودا به گه‌ره‌گێك له شار ده‌گووترا كه جووله‌كه‌كان ناچار كرابوون كه له‌وێدا بژین و ئێستاكه به‌و كه‌مینه‌یه ده‌گوترێ كه به هۆی گوشاری كۆمه‌ڵایه‌تی یان ئابووری له شوێنێكی دیاریكراودا نیشته‌جێن.
سه‌رچاوه:
زن و ادبیات ( سلسله پژوهش های نڤری درباره‌ی مسائل زنان )
گزینش و ترجمه: منیژه نجم عراقی، مرسده صالح پور، نسترن موسوی
نوبت اول 1382، تهران / نشر چشمه
م : وه‌رگێڕان
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|