[افسون 13]

ازدواج به سبک زامبیائی!

در مرداد 1367 به هنگام مأموریت در زامبیا ، به همراه خانواده و به دعوت یکی از رؤسای قبیله بمبا ، در مراسم ازدواج دختر وی که در یکی از سالن های اصلی شهر برگزار می‌شد شرکت کردیم . این مراسم بسیار مجلل بود و مقامات محلی ، تعدادی از دیپلمات ها و رؤسای قبایل دیگر هم در آن شرکت داشتند . من تنها سفیر حاضر در مراسم بودم و به همین دلیل ، یکی از اقوام عروس همواره در کنار ما بود و توضیحات لازم در مورد آئین ازدواج در قبایل زامبیا را بیان می‌کرد . وی می‌گفت در قبایل زامبیا به خصوص قبیله بمبا ، دختران پس از برپایى مراسمى که "چیسونگو" نام دارد وارد گروه زنان بالغ مى‏شوند . زنان قبیله مى‏بایست چند روزى را به آموزش دختران جوان بپردازند تا وظایفى که در خانه شوهر و در جامعه به آنان واگذار مى‏گردد را فراگیرند . دختران اغلب پس از برپایى این آیین ازدواج مى‏کنند ، اما پسران گاهى تا سی سالگى مجرد مى‏مانند .

دریافت مبلغى به عنوان شیربهاى عروس ، یکی از آداب قبایل آفریقا از جمله مردم زامبیا می‌باشد که این رسم را "لوبولا" مى‏نامند . لوبولا یک سنت دیرینه برای ازدواج است که در سراسر آفریقا از جمله در قبایل زامبیا مرسوم می‌باشد . لوبولا چیزی شبیه شیربها در ایران قدیم است که با پرداخت آن حق ازدواج با زنان ایجاد می‌شود . این رسم همچنان به طور گسترده در جامعه آفریقای معاصر اجرا شده و مانند سایر رسوم طرفداران و منتقدانی دارد . با اینکه لوبولا یک رسم قدیمی ‌آفریقایی است هنوز مانند صد سال قبل زنده و پابرجا است و پایبند نبودن خانواده عروس و یا داماد به این رسم ، مایه بی آبرویی و سرشکستگی به شمار می‌آید . به طور سطحی لوبولا روندی بسیار رسمی ‌از مذاکره میان دو خانواده برای رسیدن به یک توافق دوجانبه بر سر مبلغی که داماد باید برای ازدواج با عروس بپردازد ، است . این رسم ممکن است مانند خرید و فروش به نظر بیاید اما در واقع با یک معامله تجاری بسیار متفاوت است . آنچه باعث اهمیت لوبولا شده در واقع کارکرد این رسم در گردهم آوردن و انسجام دو خانواده است .
اجرای این رسم توأم با گسترش روابط خانواده ها است و موجب تقویت محبت و دوستی می‌شود . جامعه شناسان آفریقائی معتقدند لوبولا هم مانند سایر رسومات سنتی این رسم نیز در دنیای مدرن مورد سوءاستفاده و تحریف قرار دارد . مراحل لوبولا اغلب برای زوج های امروزی پیچیده و گاهی گیج کننده و دارای تشریفات خاص است . برای مثال اگرچه دو خانواده ممکن است سال ها نزدیک یکدیگر زندگی کرده باشند اما تمام مذاکرات بین آنها نه با تلفن یا ملاقات و مذاکره شفاهی بلکه باید به طور کتبی انجام شود . تنظیم قرار ملاقات بین خانواده ها تشریفات فراوانی دارد و غالباً مذاکرات توسط والدین داماد آینده انجام نمی‌شود . بلکه معمولاً از طریق اقوام و به خصوص عموی داماد صورت می‌گیرد . علت این است که اقوام نزدیک در فرهنگ آفریقا و به ویژه در عرف ازدواج نقش مهمی ‌ایفا می‌کند . پس از مذاکره دو خانواده با یکدیگر ، مراسم بزرگی برگزار می‌شود . روابط رسمی ‌میان دو گروه درگیر مذاکره اغلب با قرار دادن یک بطری نوشیدنی روی میز ارتباط دارد ، ممکن است این بطری باز نشود اما تا وقتی روی میز است ، نشان می‌دهد که شرایط توسط طرفین پذیرفته شده است . این مذاکرات می‌تواند تا دو روز ادامه یابد و بحث معمولاً بر سر مبلغی است که به عنوان شیربها باید پرداخت شود .

البته قوانین و رسومات دیگری نیز وجود دارند که باید قبل از ازدواج واقعی دنبال شوند . زوج جوان تا زمان جشن حقیقی ازدواج ، حق دیدن یکدیگر را ندارند ، هدف از این رسم ایجاد احساس اعتماد و تفاهم دوطرفه عمیق بین دو خانواده است . در سنت لوبولا هدف ، ثروت اندوزی نیست چون پولی که خانواده عروس دریافت می‌کند صرف کمک به عروس جوان برای تهیه وسایل زندگی می‌شود . لوبولا در واقع نوعی قدردانی از خانواده عروس است که توسط خانواده داماد برای مراقبت و پرورش ازعروس جوان صورت می‌گیرد . رایج ترین راه پرداخت شیربهاى عروس دادن چندین گاو است اما در میان اقوامى مانند بمبا که دامدارى نمى‏کنند . داماد مدت معینى در خدمت پدر زن آینده خود ، بدون دریافت دستمزد ، کار مى‏کند . بارها پیش مى‏آمد که داماد قسمتى از شیربها را نزد خود نگه داشته و پس از تولد نخستین فرزند به پدر زن خود مى‏پردازد . در ازدواج های نافرجام ، وقتی که مردى همسرش را طلاق مى‏دهد ، گاه بخشى از شیربها را پس مى‏گیرد . هدف ازدواج آفریقایى در درجه نخست افزودن عضو تازه به گروه خویشاوندان و داشتن فرزند است .

بیشتر قبایل زامبیا چند همسرى را جایز مى‏دانند ، اما این کار چندان رایج نیست چرا که تنها مردان متمول از عهده نگهدارى بیش از یک زن برمى‏آیند . اما داشتن زنان متعدد براى رؤساى قبایل عادى ‏تر و متداول است ، درگذشته برخى از رؤساى بزرگ ، پنجاه تا هفتاد زن داشته اند . رؤسای قبایل معتقدند داشتن بیش از یک زن پایگاه اجتماعى مرد را بالا مى‏برد . راهنمای ما می‌گفت براى مردان قبیله تونگا نیز ازدواج اهمیت فراوانى دارد چراکه تونگاها معتقدند مرد بدون همسر نمى‏تواند ارواح نیاکان خود را خرسند سازد . چند همسرى نیز از امتیازات قبیله بانتو است و اگر مردى بیش از یک زن داشته باشد ، کلبه‏هاى جداگانه‏اى براى آنان مى‏سازد و هنگام خوردن غذا ، مردان و پسران و زنان و دختران را پیرامون ظروف جداگانه‏اى گرد مى‏آورد . مردان زامبیائی کمتر در کارهاى اجتماعى با زنان همکارى کرده و همراهى با زن را بخشى از ازدواج به شمار نمى‏آورند . حتی زنان گذشته از کشت و کار ، آشپزى و نگهدارى بچه ، بارهاى سنگین را نیز حمل مى‏کنند و به همین دلیل زنان آفریقایى در حمل بارهاى سنگین مهارت فراوانى دارند .

منبع : khabaronline.ir / پاک آئین ، محسن