سنبل الطيب، علف گربه با نام علمي Valerianaofficinalis. گياهي است پايا، از خانواده Valerianaceae ، با ريزوم هاي کوتاه که ساقه هاي خزنده زيرزميني ايجاد مي کند، ريشه هايي به طول 10 تا 20 سانتي متر که از ريزوم آن خارج مي شود. برگ هاي آن تک شانه اي، ساقه با گل هايي به رنگ صورتي و گاهي سفيد رنگ به آرايش چتر که در سال دوم يا سوم ظاهر مي شوند و زمان گل دهي آن هم بين خرداد تا مرداد ماه است. در نواحي شمال ايران و قسمت هاي مختلف سلسه جبال البرز، در کنار رودخانه ها، نهرها، در مکان هاي باتلاقي، در بيشه زارها و مراتع اروپا غير از منتهي اليه جنوبي و شمالي مناطق غرب آسيا مي رويد. در آلمان، هلند، بلژيک و کشورهاي اروپاي شرقي به ويژه شوروي سابق کشت مي گردد.
مردم يونان باستان، خاصيت دارويي سنبل الطيب را مي شناختند و براي درمان برخي بيماري هاي عصبي از آن استفاده مي کردند. سنبل الطيب هم به صورت سنتي و هم در صنايع دارويي جديد کاربرد دارد. در طب گذشته به عنوان آرام بخش، خواب آور و رفع تشنج کاربرد داشته است. سيري در طب درماني قديم استفاده از سنبل الطيب را از قرن شانزدهم تا به امروز در فرانسه، آلمان و هلند به عنوان خواب آور و ضداضطراب نشان مي دهد، قسمت مورد استفاده اين گياه در مصارف دارويي ريشه و ريزوم خشک شده يا تازه آن مي باشد که به صورت دم کرده مورد استفاده قرار مي گيرد. به صورت موضعي هم از جوشانده غليظ ريشه سنبل الطيب براي تسکين درد هاي عصبي، عضلاني در محل استفاده مي شده است. بوي ناخوشايند دارد اما حمام آن (به صورت کيسه اي پر از گياه درون آب) به رغم بوي بد آن، براي بهبود استرس، هيجان، اضطراب و بي خوابي در اروپا استفاده مي شود.
در بازار دارويي ايران دو فرآورده که از اين گياه تهيه شده است، با نام هاي "سرامين" و " والرين" به صورت کپسول موجود است. والرين يک گياه قلبي، معرق، مقوي مغز و معده است. ضدانگل و قاعده آور و بالاتر از همه آرام کننده قوي دستگاه عصبي، دارويي مطمئن براي بحران هاي عصبي، دلهره، ضعف اعصاب، درمان ميگرن و سردرد هاي شديد عصبي مي باشد. از آن به عنوان ضدتشنج، صرع، هيستري، آسم و ناراحتي هاي رواني مثل سردرد هاي عصبي، تپش و ترس هاي شبانه اطفال نام برده شده است. مطالعات انجام شده برروي انسان، اثرات آرام بخش سنبل الطيب را تاييد مي کند و فعاليت ملايم خواب آوري بر روي افراد طبيعي بي خواب و با خواب غيرطبيعي را نشان مي دهد. زمان شروع خواب را کوتاه کرده، بي نظمي خواب را اصلاح مي بخشد.
مواد موثره آن به تازگي کشف شده و عبارتند از والپوترات ها، يک اسانس فرار و يک ترکيب ضداسپاسم، تانن و آلکالوييدها، کپسول والرين به عنوان داروي مضعف سيستم اعصاب مرکزي عمل مي کند ولي مکانيسم دقيق آن به طور کامل شناخته نشده است. مصرف بيش از حد طولاني اين گياه ممکن است عوارضي داشته باشد. از اين رو بهتر است به مقدار کم و حداکثر از نظر مدت 7 تا 10 روز مصرف شود. ضمنا در زمان حاملگي و شيردهي نيز نبايد مصرف شود
|