[چرو]

رنگ در بافته های چینی
فرش های چینی با روشنی و سادگی نقوش و با لحن سنگین رنگ های خود که کاملا آشکار است، جامعیت و آرامش خاصی را ارائه می دهند. از نظر رنگ و طرح، فرش های قدیمی چینی نشان دهنده ی جذابیت ویژه، توازن ذاتی و در عین حال جامعیت شگفت انگیزی نسبت به تمام هنرهای چینی می باشند. رنگ های فرش معمولا در نگاه اول تأثیرگذارتر از طرح آن هستند. آمیزش هماهنگی رنگ ها در فرش باعث مطلوبیت آن می شود، حتی اگر طرح جالب توجه نباشد. در حالی که رنگ نامناسب قوی ترین طرح ها را نیز ضایع می کند. کار رنگ ها، کاری هیجان انگیز و حساس است و تصور حساس رنگ، مثل حس دقیق موسیقی، موهبتی است که به انسان داده می شود.

آنان که رنگ های غنی فرش های ایرانی، اختلاط خیره کننده رنگ های فرش های قفقازی و سازگاری با نشاط رنگ های فرش های سمرقندی را می ستایند، به سختی می توانند طرح فرش های کلاسیک چینی را تحسین کنند. رنگ های فرش های ایرانی پایان ناپذیر است. در فرش قفقازی رنگ های بسیار متضاد و درخشان در کنار یکدیگر قرار می گیرند. طرح های برجسته و رنگ های سرخ و آبی خصیصه فرش های قدیمی ختنی است. از این ویژگیها چیزی در فرش های چینی قدیمی وجود ندارد، به ویژه در فرش های اولیه، چینی ها، خود را به چند رنگ محدود کردند. برخی اوقات فقط به دو رنگ بسنده کرده اند. ولی می دانستند که چگونه آنها را به کار برند. اما گرچه فقط دو رنگ وجود دارد، یعنی رنگ آبی زیبا در زمینه خاکستری زرد فام، ولی تأثیر لذت بخش خاصی را باعث می شود. در فرش هایی که سپس تولید شده اند، چینی ها به ترکیب رنگ های فرش افزوده اند. با این حال به طورکلی تصویر متفاوتی از فرش های شرق ظاهر شده است. چینی ها به انزوا و خلوت رنگ های خود وفادارمانده اند و از خودنمایی پرهیز کرده اند. رنگ همه جا حاضر و عنصر حاکم در طرح، رنگ آبی است که آن را آبی سلطانی می خواند. فرش پکنی غالبا با متنی از رنگ آبی تیره به فرش چینی سنتی، نزدیک تر باقی ماند. اما بیشتر فرش هایی که در شهر بندری "تیان جین" و اطراف آن بافته می شدند، دارای رنگ های روشن و جدید بودند که با گذشت زمان ملایم تر شدند. فرش های قدیمی ناحیه ی ختن به رنگ های تیره هستند در صورتی که قدیم ترین نمونه های فرش با پرز پشم و منسوب به کاشغر در مقایسه با نمونه های منسوب به ختن و یارکند رنگ های کم تر و سختی و خشکی بیشتری دارند. قرمزوآبی رنگ های غالب هستند. «قدیمی ترین فرش های ابریشمی چینی متعلق به قرن هفده و هجده هستند و معمولا دارای طرح ها و رنگ هایی از شرق ترکستان هستند.» (میلانسی 172،1999)

در قرن هفدهم میلادی، رقیبی برای رنگ آبی سیر پیدا شد، یعنی آبی روشن ویژه، که به رنگ آبی تخم پرنده سینه سرخ شناخته می شود. به نظر می رسد تمام رنگ های آبی در فرش های چینی قدیمی با نیل رنگ شده اند. نیل گیاهی است که در چین و بعضی نقاط آسیا می روید و می توان تمام پرده های رنگ آبی، از کم رنگ ترین تا تقریبا سیاه را به کمک آن تولید کرد. هنری که نیل به تنهایی دارد، این است که گرچه رنگ تولیدی آن با استفاده مداوم ممکن است، کم رنگ تر شود ولی رنگ آن، شفاف تر و زیبا تر می شود. فرش های چینی ثابت می کند که رنگ ها محو می شوند، ولی آبی، آبی می ماند.با وجود وفور رنگ آبی ذرفرش های اولیه چینی، به ندرت این رنگ درزمینه آن دیده می شود و عموما این رنگ در نقوش مطرح است. فقط در یک گروه مجزای فرش، نقوش وزمینه های آبی وجود دارد. چینی ها برای زمینه نقوش آبی، رنگ های قهوه ای،سفید،زرد و نوعی قرمز ویژه را به کار می برند.

رنگ قهوه ای ممکن است، موی طبیعی شتر یا پشم گوسفند باشد. در میان رنگ های قهوه ای رنگ شده، نمونه های حنایی، قهوه ای روشن، شنی و اخرایی به ویژه مطلوبند و رنگ مسی کم رنگ که تاجران فرش در پکن آن را « کو تونگ سی (ku tung se ) » می خوانند، نیز مورد تقاضاست. "کو" به معنی کهنه، "تونگ"، مسی و "سی" به معنی رنگ است. اما پرده های رنگ خرمایی و خرمایی مایل به قرمزکمتر مشاهده می شود، چون چینی ها رنگ های قهوه ای ملایم را ترجیح می دهند، اگر چه یک رنگ قهوه ای تیره نیز وجود دارد. این رنگ قهوه ای از ماده معدنی منگنز است که به تدریج پشم را می خورد و عارضه ناخواسته ای را به وجود می آورد، به گونه ای که نقاط قهوه ای، کنده شده و الگوی خاصی را ایجاد می کنند. رنگ سفید در هر پرده رنگ ممکن، ظاهر می شود. سفید خاکستری، سفید برفی، سفید چینی، سفید عاجی، سفید پوسته تخم مرغی و سفید کاغذی، رنگ زرد در پرده های کرمی، زرد عسلی، کهربایی و نارنجی دیده می شود. زرد لیمویی قبل از قرن 19م دیده نمی شود اما بعدا در فرش های جدید، رنگ نه چندان مناسب زرد مایل به سبز ظاهر می شود. رنگ زرد امپراتوری دارای جلای طلایی است وازانواع رنگ های طلایی، درخشان ترو زردتراست. رو دوزی های ابریشمی نمونه شاخصی است که رنگ زیبا و درخشانی دارد اما رنگ زرد امپراتوری نقش غالبی در دربار پکن داشته است. نوعی رنگ قرمز معروف لاکی که در فرش های ایرانی،رنگ معمول است در فرش های چینی متداول نیست. رنگ سیاه به ندرت استفاده شده، ولی هرگاه دیده شود رنگی مؤثراست. رنگ خاکستری در حاشیه بیرونی فرش ظاهر شده وازقرن 18به بعد حاشیه بیرونی آبی رنگ است.

رنگ سبز بسیار نادر است،گر چه غالبا در فرش های نوین ترکستان شرقی دیده می شود. بعضی متون به رنگ سبز در فرش های دوره"مینگ" اشاره دارند. « تهاجم رنگ های آنیلین به چین در پایان قرن 19نتایج ویرانگری داشت. این حادثه با تولید انبوه و تبدیل فرش به یک کالای صرفا صادراتی،فرش چینی را به عنوان یک شئ هنری از بین برد». ( لورنز104،1972) در اوایل قرن بیستم فرش بافی عمدتا در شهرهای بزرگ تر و درشرق چین انجام می شد. رنگ های آنیلین،باعث شده است که رنگ های درخشان جزو اصلی فرش های چینی مدرن باشند. در فرش های تاریخی، رنگ سبز به دوصورت دیده می شود. یک گروه رنگ سبزبازکه بیش از آبی،رنگ زرد در خود دارد که رنگ یشم را هدف خود قرار داده است. گروهی دیگر رنگ سبز زیتونی است. همچنین می تواند هردو حالت وجود داشته باشد، چون رنگ های فرش درمقابل نورمتغیرهستند و یک فرش ممکن است اگردرنور روزروشن، مشاهده شود رنگ سبزباز شفافی را بروز دهد و اگر در نور اندک باشد رنگ سبز پرده زیتونی خود را آشکار می سازد. چنین تغییرات رنگ، منحصر به رنگ سبز نیست. رنگ های فرش های شرقی با تغییر نحوه نوردهی برروی آن ها متفاوت به نظر می رسند. هر گاه نور در جهت خواب پرز به آن ها بتابد، رنگ ها همواره بازترمشاهده می شوند. به طور خلاصه رنگ هایی که غالبا در فرش های چینی وجود دارند به ترتیب فراوانی آن ها چنین بیان می گردند:آبی تیره، زرد، آبی روشن، زرد آلویی، عاجی، قهوه ای تیره، کرم، قرمزکهنه، سبز، قرمز میوه ای، قرمز خرمالویی، سفید-خاکستری، آبی کبود، هلویی، رنگ ماهی آزاد، قرمز مایل به قهوه ای، زرد مایل به سبز، آبی فیروزه ای، رزمسی و سیاه، همچنین رنگ های کهربایی،قهوه ای روشن و شنی را نیز باید به ترتیب فراوانی اضافه کرد و رنگ های قرمزمیوه ای، سفید-خاکستری، رنگ ماهی آزاد، بیش از رنگ سبز معرف ویژگی فرش چینی هستند.