[چرو]

کتاب ویژگی های كلي فرش شرقي و حدود جغرافيايي - عبد الله احراري

مقدمه ي مترجم


مدت هاي مديدي به دنبال كتابي بودم كه بتواند ساختار ، ويژگي ها و خصوصيات فرش هاي شرقي را تشريح نمايد تا ضمن رفع نياز هاي دانشجويان گرامي فرش ساير دوستداران فرش دستباف نيز بتوانند به راحتي به اطلاعات مورد نياز دست يابند.اكنون بسيار خوشحالم كه خداوند اين توفيق را عنايت نمود كه با ترجمه ي كتاب فرش هاي شرقي به اين مهم كمكي هرچند مختصر بنمايم.كتاب مذكور داراي چند ويژگي مهم مي باشد كه ذكر آنها ضروري به نظر مي رسد.اولا كتاب به زبان بسيار ساده ، روان و در عين حال مختصر و مفيد نوشته شده است.ثانيا يكي از كتاب هايي است كه فارغ از هر گونه تعصب و با اتكا به واقعيت هاي فرشبافي به نگارش درآمده و جايگاه فرش ايران را بدرستي ترسيم نموده است.ثالثا با ارائه ي نمونه هايي از فرش هاي مناطق مختلف شرق در معرفي چهره ي فرش هاي شرقي موفق بوده است، كه به لحاظ نياز تلاش گرديد توضيحات تكميلي در پاورقي به خوانندگان ارجمند ارائه گردد.از عموم خوانندگان به ويژه محققين و دانشجويان عزيز خواهشمندم نظريات اصلاحي خود را از اين جانب دريغ نفرمايند. اين كتاب را به يار هميشه همراهم همسر عزيزم ، فرزندان گرامي ام ، کارشناسان فرش جهاد کشاورزی به خصوص جناب آقای مقدم و دانشجويان رشته ي فرش به ويژه دانشگاه آزاد اسلامي واحد طبس و همه ي بافندگان فرش تقديم مي كنم.
باتشكر عبد الله احراري

فصل اول : ويژگي هاي كلي فرش شرقي و حدود جغرافيايي
فرش شرقي معمولا به قالي هايي گفته مي شود كه در شرق تهيه و با دست بافته مي شود و در مناطق زيادي اين كار انجام ميگردد.اين مناطق از جنوب شرقي اروپا شروع و تركيه، شمال آفريقا، كشور هاي آسياي ميانه، ايران، افغانستان، بلوچستان، تركمنستان، هندوستان و چين را در بر ميگيرد.
معمولا به سختي ميتوان محل دقيق بافت و حتي قدمت يك فرش را تشخيص داد زيرا اقوام مختلف همواره از مكاني به مكان ديگري كوچ كرده و طرح هاي همديگر را مورد استفاده قرار داده اند .از اواخر قرن نوزدهم فرش هايي به سفارش غربيها تهيه شده است كه از محل اصلي بافت آنها بسيار دور بوده است.تعداد كثيري از بافندگان قديمي كار بافندگي فرش را رها كرده و يا اينكه هنوز كالاهاي آنها در فروشگاه هاي قديمي كه روزي شهرت خاصي داشته اند خريداري ميشود.از طرف ديگر از زمان جنگ جهاني دوم مراكز ديگري به وجود آمده است كه اغلبشان الگو هاي قديمي همسايگان را مورد استفاده قرار داده اند.فرش هاي خاور ميانه يا فرش هاي شرقي به فرش هاي اصيل معروفند زيرا دستبافته اي است كه طرح آن نشانگر فرهنگ و طبيعت مردمان است.
از آنجا كه فرش هاي شرقي فقط يك كالاي مصرفي نيستند بلكه اكثر اوقات يك هنر والاي حيرت انگيز در نقوش طرحها رنگها و تصورات آنها ديده ميشود بايد آنها را تحسين كرد.
بنا بر اين جاي تعجب نيست كه مشاهده ميشود صنعت فرش ماشيني اقدام به كپي برداري از اين طرح ها مينمايد.
تاريخ
هيچ كس نمينواند بگويد كه اولين فرش كجا و كي بافته شده است ولي ظاهرا عشاير اسياي ميانه اولين كساني بوده اند كه فرش را بافتند چون آنها لوازم مربوطه يعني پشم و انگيزه مورد نياز براي فرش بافي را بيشتر داشته اند.
اولين كفپوش مورد استفاده ممكن است پوست بوده باشد كه از سرما ، رطوبت و نم جلوگيري ميكند زيرا عشاير زمستان ها را در مناطق بسيار سرد سپري مي كنند. احتمالا پوست آهو خود عليرغم كوچكي اش الگويي براي فرش هاي شرقي بوده است.از آنجا كه مواد اوليه فرش از بين رفتني است عمر مشخصي براي هر فرش وجود ندارد. ولي در كتب هنري ديده ميشود كه ثابت مينمايد فرش در همان اوايل تمدن انسانها وجود داشته است.اولين گروه بزرگ پارچه هاي پرزدار از زمين هاي مدفون مصر بدست آمده كه اين پارچه هاي پرزدار را عمدتا براي رو تختي تزيين و اينگونه موارد استفاده ميشد تا گرما پار چه هاي پرز دار گاه ابريشمي و گاه پشمي است و بطور مشخص از فرش دستباف جدا ميباشد.
در موزه هاي مهم جهان نمونه هايي از پارچه هاي قديمي مصري و يا قبايل قبطي يافت مي شود كه تاريخ آنها را به قرون پنجم تا دهم قبل از ميلاد مسيح تخمين ميزنند.با اينكه كشورهاي قديمي زيادي به بافتن پارچه هاي ظريف و خوب و ابريشمي معروف مي باشند ولي دقيقا معلوم نيست كه آنها چطور بافته و يا دقيقا اين پارچه ها چه طرحي داشته اند.
کشف در خور توجه چند سال پيش سبب شد بارقه اي بر فرش هاي بافته شده اوليه افكنده شود.در كندوكاو هاي دره التائي در جنوب سيبري در سال 1947 توسط آقاي پروفسور رودنكو باستانشناس روسي فرش نسبتا سالمي پيدا شد كه متعلق به يكي از سرداران يا شاهزادگان التائي بود كه در قرن پنجم از ميلاد مسيح مي زيسته است.اين فرش از پشم بوده كه ماده اي از بين رفتني است ولي ويژگي هاي آن محل باعث حفظ اين فرش شده است به نظر ميرسد دزدان نبش قبر كرده و و اشياي قيمتي آنرا ربوده اند ولي به فرش و برخي از اشياي ديگر درون گور علاقه اي نشان نداده اند.بعد ها آب از طريق راه باريكه اي كه بر اثر نبش قبر درست شده بود راه پيدا كرده و طبعا يخ زده است و دقيقا همين اتفاق باعث شده است كه ما فرشي يخ زده را مالك شويم كه تمام گلها و نقش هاي آن به زيبايي اوليه اش باقي مانده است.