[چرو]

کاریکاتور استریپ

ویلهلم بوش، سرشناس‌ترین طنزپرداز آلمانی

کتب مصور و یا کمیک استریپ یکی از هنرهای امروزی و پرطرفدار دنیای معاصر است. یکی از اولین هنرمندانی که به چنین هنری پرداخت ویلهلم بوش، تصویرگر آلمانی است.

کاریکاتور دنباله دار «یا چند مرحله ای» نوعی از کاریکاتور است که موضوع در آن با چند تصویر متوالی ارائه می شود. از آنجا که این تصاویر به شکل نوار به یکدیگر مربوطند به آن اصطلاحاً کاریکاتور استریپ، کمیک استـریپ و یا کارتـون استریپ نیز اطلاق می شود.
این نوع کاریکاتورهای دنباله دار در واقع منشاء پیدایش فیلم نقاشی متحرک بودند که در آن تصاویر به تعدادی زیاد افزایش یافت و نوعی حرکت و زمانبندی نیز در آن وارد گردید.
اگر چه داستان های مصور با مضامین مذهبی قدمتی چند سالــه دارند. ولی قــدیمی ترین نمونـه های کاریکاتــور دنباله دار در قــرن نـوزدهم به وسیله ویلهلــــم بــوش Wilhelm Busch (1832-1908) بـه کار گرفته شد. در آثار این هنرمند شهیر آلمانی اغلب از مضامین مذهبی، اجتماعی و قصه های فولکوریک استفاده شده است. امروزه ویلهلم بوش به واسطـــه داستان های مصـــــور کودکانـه اش تحت عنــوان «ماکس و موریتس» ( Max & Mourits )در جهان یا حــداقل در آلمان کاملاً شناخته شده است.
کتاب معروف او، ماکس و موریتس که می‌توان آن را به فارسی وروجک‌ها ترجمه کرد، تا به حال به بیش از 50 زبان و 250 گویش ترجمه شده است.

آثارِ او بیشتر داستان‌های منظومی هستند که هرچند برای کودکانِ آن روزها نوشته شده اند، ولی از چنان ورزیدگی در کاربرد زبان آلمانی برخوردارند که صرفِ نظر از محتوای قدیمی‌شان، هنوز با استقبالِ بزرگ و کوچک روبرو هستند.

در سالِ 1865 ویلهلم بوش برای چهارمین بار کتاب داستانِ کودکان خود، ماکس و موریتس را به یک انتشاراتی سپرد، با این امید که این‌بار کارش را بپذیرند و کتابش را چاپ کنند. 143 سال از این تاریخ می‌گذرد. کتاب، ده‌ها بار چاپ شده است. کار به‌جایی رسیده که امروزه در آلمان پسرک‌های شیطان را به مثل ماکس و موریتس صدا می‌کنند و بخش‌هایی از شعرهای ویلهلم بوش را به عنوانِ ضرب المثل‌های بومی آلمانی به کار می‌برند. ماکس و موریتس دو پسربچه ی شر و شیطان‌اند که مرغ‌ها را می‌دزدند، پلی را خراب می‌کنند و آنچنان اهالی محترمِ روستا را آزار می‌دهند که آسیابانِ ده هر دو را می‌گیرد، آسیا می‌کند و به اردک‌ها می‌دهد. هرچند چنین داستان‌های خشنی پسندِ امروز و امروزی‌ها نیستند، باز برای نمونه در سال 1996 انتشاراتی سرشناس و پرفروشِ کتاب‌های جیبی آلمانی، برای سیزدهمین بار این اثر را به 7 زبان منتشر کرد.

ویلهلم بوش در سال 1832 میلادی در روستای ویزِندال در ایالت نیدرساکسِن آلمان زاده شد. با وجود مخالفت پدر، به جای تحصیل در رشته ی مکانیک به شهرِ دوسلدرف و سپس به کشورِ هلند رفت و سال‌ها در رشته‌ی نّقاشی آموخت و کار کرد.
Bildunterschrift: او را پدر کارتون و تصویرهای کومیک هم می‌دانند. در طنزها و شوخی‌هایش به عارف‌نماها و زاهدمآب‌ها می‌تازد و آموزگاران ظاهری اخلاق را بی هیچ ملاحظه‌ای می‌کوبد. آثارِ او بیشتر داستان‌های منظومی هستند که هرچند برای کودکانِ آن روزها نوشته شده اند، ولی از چنان ورزیدگی در کاربرد زبان آلمانی برخوردارند که صرفِ نظر از محتوای قدیمی‌شان، هنوز با استقبالِ بزرگ و کوچک روبرو هستند.
Bildunterschrift: ناگفته نگذاریم که ویلهلم بوش بارها کوشید تصویرِ یک‌جانبه ای که از او در ذهن‌ها نگاشته شده را به اصطلاحِ خودش تصحیح کند. او نمی‌خواست تنها به عنوان یک شوخ‌طبع و بذله‌گو معرفی شود و حتی در آثارِ جدیش، شخصیتِ غم انگیز و بدبینانه ای را به خواننده می‌شناساند. اما در این کار توفیقِ چندانی نیافت و همگان او را به عنوان نوسنده و نگارگرِ کتابِ ماکس و موریتس می‌شناسند.

با این همه موفقیت بوش بیشتر مرهون کاریکاتورهای مبتکرانه ای است که او از ناپلئون و فردریک کبیر ترسیم کرده است. کاریکاتورهایی که در آنها حرکت های آزاد خط تبدیل به چهره هایی مشخص شده است. در تصاویر این شماره، شاهد طراحی های خطی سیال و راحت بوش هستیم که سرانجام به چهــرة فـردریک کبیر می انجامد. در طراحی این تصویر با نوعی صراحت و آزادی مــواجهیم که در اواخر قرن نوزدهم نوعی بـدعـت و نـوآوری محسوب می شد. با وجود چنین اثری به جرأت می توان بوش را در زمره نخستین طراحان مدرن به حساب آورد، در این تصــویـر او با حرکت سـاده و گــرافیکـی خط، که تا حدی شبیه به تندنویسی و امضاء است به چهره قابل تشخیص فردریک دست یافته است.

بوش برای تفهیم برداشت های ذهنی خود از رویدادها و شخصیت های اطرافش به بیننده، اغلب از حرکتهای خط به شکل ساده و ناب مدد می گرفت و بدون ورود به جزئیات و پُرکاری در اجــرا به مقصود خود نائل می آمد. از توجه به این تصاویر و سبک کار او در تصاویر دنباله دار می توان نتیجه گرفت که وی همواره در آرزوی رسیـدن به حرکتی زنده و پویا در آثارش بود. کاری که چند دهـه پس از مرگ او در فیلم های انیمیشن ، صورت واقعیت یافت.
بوش ابتدا به عنوان یک نقاش به تحصیلات آکادمیک پرداخت، اما در سال 1859 او شروع به رسم طرح های طنزآمیز برای هفته نامه مونیخی Fliegende Blatterکرد. هفته نامه ای که در آن زمان پیشرو مجلات فکاهی مصور آلمان بود. بعدها او با نشـریات دیگر نیــز همکاری کرد. به این تــرتیب بـوش به لحاظ خـلاقیت ها و ابتکاراتش در ارائـــه مجمـوعـــه های کاریکاتــور دنباله دار از جایگاه ویژه ای در تاریخ هنــر کاریکاتور برخوردار است.