[behnam5555]

خلاصه اي از اهم وقايع تاريخي ايران و جهان ( 3)

" تحقیق و تالیف از احمد یغما

منبع : " نكته ها و نوشته ها "

1596ميلادي / 975 هجري شمسي
در سال 1596، كشور اسپانيا ورشكست شده بود. به گفته يكي از معاصرين: «هيچ كس نه پول دارد و نه اعتبار. كشور بكلي ويران شده است. هركس پولي بدست آورد آن را پنهان كرده و فقيرانه با آن زندگي مي كند تا تمام شود. ماليات، تجارت را نابود كرده است. در شهرهاي بزرگ خانه ها را اكثرا بسته و ترك كرده اند.»[1]

1598/ 977 هجري شمسي/1007 هجري قمري
در ۹ اوت 1598/15 محرم 1007 شاه عباس ازبكان را شكست داد و ضمن آزاد كردن هرات با عقد چند قرارداد اتحاد با سران ازبك، به موفقيت نسبتا خوبي در تثبيت مرز شمال شرقي دست يافت. شاه عباس در همين سال اصفهان را پايتخت خود كرده بود.

1603ميلادي/ 982 هجري شمسي
در 14 سپتامبر 1603/17 ربيع الاخر 1012 شاه عباس از اصل غافلگيري استفاده كرده و توانست بعد از بيست سال شهر تبريز را آزاد كرده به سوي نخجوان رهسپار شود. وي پس از بازپس گيري نخجوان، جنگ خود را با عثمانيان ادامه داد تا اينكه دشمن را در يك جنگ تمام عيار واقع در صوفيان (از شهر هاي نزديك تبريز) شكست داد. «تا سال 1607/ 6-1015 يعني كمتر از پنج سال پس از شروع تهاجم متقابل شاه عليه عثمانيان، آخرين سرباز عثماني از سرزمين ايران كه طبق عهدنامه آماسيه در 1555/962 مشخص شده بود، بيرون رانده شد.»[2]

1609 ميلادي/ 988 هجري شمسي
در اين سال برمودا به مستعمره انگليس درآمد.

1609 ميلادي / 988 هجري شمسي
در ماه دسامبر 1609، فيليپ سوم، حكمران اسپانيا و پرتغال و ميلان و سيسيل و ناپل و سارديني و مستملكات فراوان اسپانيا در سراسر جهان، فرمان اخراج مسلمانان از شبه جزيره ايبري را صادر كرد. شمار اخراج شدگان در سه ماه نخست 150 هزار تن گزارش شده است.[3] به نوشته يك مورخ ايراني بسياري از مسلمانان در مسير مهاجرت به آفريقا كشته شدند. در يكي از اين سفرها، كه 140 هزار تن از مسلمانان درحال ترك سرزمين نياكان خود بودند، يكصد هزار نفرشان به قتل رسيدند. طبق تخمين سديلو[4] از زمان سقوط غرناطه (1492) تا اخراج مسلمانان (1610) سه ميليون نفر از جمعيت اسپانيا كاسته شد. به نوشته گوستاولويون فرانسوي، شايد تاكنون هيچ يك از بيرحم ترين و وحشي ترين فاتحان عالم دامن خود را آلوده چنين قتل عامي نكرده باشد. مورخين اروپايي شمار اخراج شدگان مسلمان را 310 هزار تا سه ميليون نفر ذكر كرده اند[5] ويل دورانت تعداد آنان را سه ميليون نفر مي داند.[6] دائره المعارف آمريكانا تعداد اخراج شدگان مسلمان را، تنها در سال هاي 1609-1614، حدود 500 هزار نفر ذكر ميكند.[7]

1615ميلادي /994 هجري شمسي/ 1024 هجري قمري
در اين سال كمپاني هند شرقي انگليس به اولين تلاش براي رخنه در بازار ايران دست زد.[8]

1620ميلادي/999 هجري شمسي
در ماه ژوئن 1620، رجب - شعبان 1029، يك ناوگان پرتغالي به قصد بيرون راندن انگليسي ها از خليج فارس به هرمز رسيد اما طي دو جنگ دريايي با كشتي هاي جنگي كمپاني هند شرقي انگليس، در روزهاي كريسمس 1620/ 10 صفر 1030 و 7 ژانويه 1621/ 23 صفر 1030 شكست خورد.

1622 ميلادي / 1001 هجري شمسي /1031 هجري قمري
در اين تاريخ يعني بعد از صدوپانزده سال استقرار پرتغاليها در بندرعباس، شاه عباس اول با انگليسيها قراردادي بست. اين قرارداد استعماري بود. و در قبال اين قرارداد بود كه انگليس حاضر شد امامقلي خان،[9]سردار ايراني، را كمك كند تا پرتغالي ها را از بندر گمبرون و هرمز براند (كه به علت همين فتح نام آن را بندر عباس گذاشتند)[10] اين تجربه با اعزام اولين سفير رسمي انگليس به دربار ايران از سوي چارلز اول در 1627م/1036ق، دنبال شد.

1623 ميلادي /1002 هجري شمسي /33-1032 هجري قمري
در اين سال شاه عباس از اختلاف داخلي در ناحيه بغداد كه تحت كنترل عثماني بود، سود جست و به آن جا حمله كرد و شهر بغداد را كه در 1534م/1-940 ق، توسط سلطان سليمان از شاه طهماسب گرفته شده بود، تسخير كرد.[11] به دنبال آن پادگانهاي عثماني در موصل، كركوك، و شهرزور به دست سپاهيان شاه عباس افتاد.

1625 ميلادي /1004 هجري شمسي/ 5- 1034 هجري قمري
در اين سال باربادوس به مستعمره انگليس درآمد. همچنين در همين سال تلاش پرتغالي ها براي تصرف دوباره هرمز ناكام ماند . پرتغاليها براي جبران از دست دادن هرمز به توسعه ي مسقط در ساحل جنوبي خليج فارس پرداختند اما مسقط از پشت در معرض حمله ي قبايل عرب عمان بود.

1629 ميلادي/ 1008 هجري شمسي
« باهاماس» و« ماساچوست» در اين سال به مستعمره انگليس درآمد. به طوري كه قبلا ذكر شد، همه اقدامات تجاوزكارانه انگليس تحت عنوان: «متمدن سازي مناسبات اخلاقي و تجاري» صورت مي گرفت.

1629ـ 1587 ميلادي / 1008ـ 966 هجري شمسي
در زمان شاه عباس اول (1629- 1587) وضع كشاورزي و صنايع دستي (دستورزي) به خصوص در ايالات مركزي (عراق عجم، شهر اصفهان و ايالت آن) كه مردم آنها اتفاقا از تمام يا قسمتي از ماليات ها رهيده بودند بهبود يافت.[12] ترقي بعدي نيروهاي توليد در كشاورزي، (تحليل اعتقادي نويسنده) رشد شهرها، توسعه بازرگاني داخلي و خارجي تا حدود قابل ملاحظه اي شرايط صلحي طولاني مابين دولت هاي صفوي و تركيه فراهم نمودند.[13] هنرهاي نقاشي و سوفالگري و صنعت فرش نيز در اين دوره رشد چشم گيري يافت.[14]

1629 ميلادي /1008 هجري شمسي / 1038 هجري قمري
بعد از درگذشت شاه عباس اول نوه ي وي بنام سام ميرزا،[15] جانشين وي شد. وي هنگام نشستن برتخت در 17 فوريه 1629/20جمادي الاخر 1038 نام پدرش صفي را بر خود نهاد.

1632 ميلادي / 1011 هجري شمسي
در اين سال نيز « آنتيگوا» به مستعمره انگليس درآمد.

1635ميلادي /1014 هجري شمسي /5-1044 هجري قمري
هلندي ها كه كمپاني هند شرقي هلند[16] را در امر رقابت با دولت انگليس در سال 1602م/ 11-1010ق، تاسيس كرده بودند در نيمه ي قرن هفدهم م/ يازدهم ق، پرتغالي ها را از مالاكا و سيلان (سري لانكا) بيرون راندند، و در 1635م/5-1044ق، به ياري انگليسي ها در عقيم كردن تلاش پرتغالي ها براي تصرف مجدد هرمز برخاستند. اما از آن پس به رقابت با موقعيت انگليسي ها در ايران آغازيدند.[17]

1638 ميلادي / 1017 هجري قمري
« بليز» (هندوراس انگليس) به مستعمره انگليس درآمد. به طوري كه قبلا گفته شد، در آن زمان دولت انگلستان از چنين اقداماتي به عنوان «ماموريت متمدن سازي مناسبات اخلاقي و تجاري» ياد مي كرد.[18]

1638 ميلادي / 1017 هجري شمسي / 1049 هجري قمري
در اين سال بغداد مجددا توسط عثمانيان تسخير شد. (14 سال بعد از تسخير آن توسط شاه عباس اول) شهر كليدي قندهار نيز توسط تيموريان تصرف گرديد، كه همه اين مسائل حاكي از سقوط قدرت نظامي دولت صفويه بعد از مرگ شاه عباس كبير بشمار مي رود.

1640 ميلادي / 1019 هجري قمري
در همين سال « آنگوئيلا» نيز به مستعمره انگليس درآمد.

1642 ميلادي / 1021 هجري شمسي
در اين سال مردم بومي برزيل جنگهاي چريكي گسترده اي را عليه اشغالگران اروپايي و يهودي آغاز كردند. اين جنگ 9 سال تداوم داشت و در جريان آن تعدادي از يهوديان به قتل رسيدند. در سال 1645 نيمي از سكنه غير بومي برزيل هلندي و يهودي ها بودند. در سال 1649 پرتغالي ها كمپاني جديدي براي اخراج هلندي ها از برزيل تاسيس كردند. بخشي از سهام اين كمپاني نيز به يهوديان تعلق داشت. در جنگ ميان هلندي ها و پرتغالي ها بر سر برزيل تامين تداركات وآذوقه طرفين با يهوديان بود. در نيمه سده هفدهم، تمامي پلانت هاي بزرگ برزيل به يهوديان تعلق داشت.[19]

1642 ميلادي /1021 هجري شمسي / 1052 هجري قمري
شاه صفي در ماه مه 1642/ صفر 1052 هنگامي كه سرگرم تدارك ديدن عملياتي براي بازپس گيري قندهار از تيموريان بود، درسي و دو سالگي به مرگي زود رس درگذشت. مورخين غربي مانند جوناس هانوي ، پدر كروسينسكي يسوعي، و كروسينسكي همگي از دوران شاه صفي تصويري تيره و تار رسم كرده و حكومت وي را به خون آلودي و بي شفقتي بي نظير توصيف نموده اند.[20] بعد از وي پسرش عباس دوم جانشين وي شد و در 12مه 1642 /15صفر 1052 در هشت سال و شش ماهگي به تخت نشست. وي به داد خواهي و رسيدگي به تظلمات و شكايات مردم دقت بيشتري داشت، و از خود فردي پر توان و فرمانروايي توانمند نشان مي داد. وي توانست مرزهاي امپراتوري را دست نخورده نگاه دارد و حتي در 1648/1058 قندهار را از تيموريان باز پس گيرد. ضعف وي در اعتيادش به الكل بود و افراط در مصرف آن به حياتش در سي و دو سالگي پايان داد. (همان سن پدرش در موقع مرگ) از اقدامات ديگر وي ميتوان بر ساختن قصر چهل ستون در اصفهان و احداث سد بر روي زاينده رود اشاره نمود.[21]

1651تا1654 ميلادي /1030 تا 1033 هجري شمسي /1061تا1064 هجري قمري
رقابت بين انگليسي ها و هلندي ها در خليج فارس، اقيانوس هند و آسياي جنوب شرقي تنها بخشي از مبارزه ي جهاني اين دو قدرت براي دستيابي به برتري بازرگاني بود. قانون دريانوردي سال 1651/1061 كه به منظور نابودي تجارت هلندي ها طرح شده بود، جنگ در اروپا را تسريع كرد. در سال 1653/1063 و 1654/1064 كشتي هاي كمپاني هندشرقي انگليس در خليج فارس تصرف يا غرق مي شد. هنگامي كه در 1654/1064 صلح برقرار شد، كمپاني هند شرقي انگليس 85000 پوند خسارت دريافت داشت.[22]

انتشار و یا استفاده از مطالب این وبلاگ فقط با درج منابع و نام مولف و آدرس وبلاگ بلامانع است

1655 ميلادي / 1034 هجري شمسي
در اين سال نيز « جاماييكا» به مستعمره انگليس درآمد. و غيره و غيره كه همگي با اكتشافات دريائي صورت ميگرفت.
http://www.yaghma.iar.ir/
1664 ميلادي /1043 هجري شمسي /1074 هجري قمري
به دنبال نگارش كتاب اوضاع ايران در سال 1660م توسط پدر رافائل كه به عنوان مبلغ كاپوسن از مدتها پيش در اصفهان حضور داشت. و ارسال آن جهت آگاهي وزير فرانسوي كولبر، نفوذ فرانسه در ايران با تاسيس هيات مبلغين يسوعي در حومه مسيحي نشين اصفهان يعني جلفا و شيراز به رياست پدر فرانسوا ريگوردي به سال 1653م افزايش يافت. تاسيس اين هيات مبلغين، عده ي طريقت هاي مذهبي خارجي راكه در ايران فعاليت ميكردند به پنج گرايش رساند: دومينيكن ها،فرانسيسي ها، آگوستيني ها، كارملي ها، و يسوعي ها. جمع آوري اطلاعات تجاري توسط فرانسه از اوضاع داخلي ايران توسط حضور فيزيكي مبلغين مذهبي، و فراهم نمودن شرايط لازم، موجب گرديد تا در سال 1664م/1074ق، رقيب ديگري تحت عنوان هيات كمپاني هند شرقي فرانسه در صحنه اقتصاد ايران ظاهر شود.[23]

1666 تا 1722 ميلادي / 1045 تا 1101 هجري شمسي /1077 تا 1135 هجري قمري
طي اين ساليان دوتن از ضعيف ترين و بي كفايت ترين پادشاهان صفوي، يعني سليمان (1078 تا 1105هجري قمري) و سلطان حسين (1105 تا 1135هجري قمري ) روي هم رفته پنجاه و شش سال بر ايران فرمان روايي كردند.

1695 ميلادي/ 1074 هجري شمسي
در اين سال منسوجات شرقي چنان بازار منسوجات انگليسي را در اين كشور اشغال كرده بود كه بازرگانان و بافندگان پارچه هاي ابريشمي در لندن به تظاهرات پرداختند. فرانسه نيز همين وضع را داشت، در پي اين اعتراضات ويليام سوم طي فرماني ورود پارچه هاي نخي مصور و ابريشمي و قماشهاي كاليكو از ايران و چين و هند به انگلستان را از 29 سپتامبر 1701 ممنوع كرد بجز مواردي كه ورود آنها براي صادرات به بازارهاي اروپا باشد.

1697 ميلادي / 1076 هجري شمسي
طي عهد نامه «ريش ويك» (Ryswick) از اين سال دزدي دريائي ممنوع اعلام گرديد.

1701 ميلادي / 1080 هجري شمسي
رجوع شود به حوادث سال 1695ميلادي اين نوشتار.

[1] تاريخ كوبا و روابط آن با امريكا. فيليپ اس. فونر، ترجمة سهيل روحاني ، مؤسسه انتشارات امير كبير، ج اول، 1361، ص 39
[2] ايران عصر صفوي ... ص85
[3] محمد ابراهيم آيتي ، اندلس يا تاريخ حكومت مسلمين در اروپا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران،ص388
Sedillot [4]
[5] عنان، تاريخ دولت اسلامي در اندلس، ج5، صص390- 391.
[6] دورانت، همان ماخذ، ص269.
Americana. vol. 25. p. 416. [7]
[8] ايران عصر صفوي ... ص109
[9] وي پسر الله ورديخان گرجي يكي از قدرتمندترين افراد كشور صفويه يود، كه بعد از مرگ پدر (1613/1022) به جانشيني او يعني به حكمراني فارس گماشته شد، اما در 1633/ 1042 بهمراه تمام افراد خاندانش به دستور شاه صفي كشته شد.
[10] جامعه شناسي نخبه كشي. علي رضا قلي.نشرني. چاپ نوزدهم 1381 ص52
[11] اسكندر بيگ منشي مورخ صفوي سقوط شهر را در 14 ژانويه 1624م ثبت كرده است.
[12] دولت نادر شاه افشار. ك.ز.اشرفيان- م.ر. آرونوا ترجمه حميد امين، انتشارات شبگير . چ دوم 1356 ص48
[13] اي. پ. پتروشفسكي، طرح كلي تاريخ... پيشين، ص 83-80.
[14] ر.ك: ايران عصر صفوي...صص150- 125
[15] سام ميرزا فرزند پسر ارشد شاه عباس يعني محمد باقر بود. كه جانشيني شاه به وي رسيد. در تاريخ به نقل از گوهر فروش فرانسوي، شاردن آمده است: هنگامي كه شاه عباس از جهان رخت بربست، رونق و رفاه نيز از ايران رخت بربست.
[16] اين كمپاني از بطن «انجمن تجارت با كشورهاي دوردست» كه قبلا در سال 1597م/ 6-1005 ق، تاسيس شده بود؛ به وجود آمد.
[17] ر.ك : ايران عصر صفوي ... ص115
[18] گذشته از تعرض هائي كه دولت انگلستان در مقاطع مختلف به سرزمينهاي دور و نزديك داشته است و به اهم آن ها اشاره خواهيم كرد. در اوايل قرن بيستم اين كشور، جزاير: فيجي، كوك، ژيلبر، اليس، جنوب شرقي گينه جديد، قسمتي از ساموآ و جزاير هبريد جديد را نيز تصرف نمود. ساير كشورهاي بزرگ، بقيه جزاير اقيانوسيه را ميان خود تقسيم كردند، فرانسه جزاير سوسيته را متصرف شد. آلمان شمال شرقي گينه ي جديد، جزاير مارشال و بيسمارك را گرفت و جزاير كارولين، ماريان، و پالائوس را از اسپانيا خريد، اتازوني، جزاير هاوائي و قسمتي از ساموآ را تصرف كرد.
[19] زرسالاران يهودي و پارسي، استعمار بريتانيا و ايران. عبدالله شهبازي.مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي. جلد دوم ص171
[20] رك: ايران عصر صفوي... صص228-227
[21] اظهارات ما در مورد شاه عباس دوم حمل بر عادل خواندن ايشان نيست و چنين ادعايي نداريم مثلا وي در 1576/984 اقدامات انضباطي شديدي عليه خليفه الخلفا (بزرگ صوفيان) كه قبلا به دستور شاه كور شده بود، اتخاذ كرد و در پي آن 1200 نفر صوفي را كه با خليفه الخلفا ، همكاري نزديكي داشتند به قتل رساند. (رك: ايران عصر صفوي... صص235- 234)
[22] ايران عصر صفوي ... صص116-115
[23] ر.ك ايران عصر صفوي... صص 117-115