[behnam5555]

خلاصه اي از اهم وقايع تاريخي ايران و جهان (11)

" تحقیق و تالیف از احمد یغما

منبع : " نكته ها و نوشته ها "

1932 ميلادي / 1311هجري شمسي
در اين سال مجلس شوراي ملي ايران اعتبار چاپ اسكناس را به بانك ملي واگذار كرد وبدينسان براي اولين بار اقتصاد پولي در ايران پا گرفت و دولت به تدريج با پيچيدگيهاي يك نظام پولي روبرو شد.

1934 ميلادي / 1313 هجري شمسي
در اين سال رضا شاه با آتاتورك در آنكارا ديدار كرد ثمره ي اين ديدار تحولات اجتماعي و اقتصادي در ايران بود. كه مي توان به موارد زير اشاره نمود: از 31 دسامبر 1934م، از دولتهاي خارجي خواسته شد تا در مكالمات رسمي شان بجاي نام (persia) از نام (Iran) استفاده كنند. شاه در سال 1314ش/1935م اولين سنگ بناي دانشگاه را پي نهاد. لباس هاي متحدالشكل مدارس رواج يافت. زنان معلم مدارس دختران بالاجبار بدون حجاب راهي مدارس شدند و به افسران ارتش تكليف شد كه حق ندارند در معيت زنان حجاب دار ديده شوند... (رك: حوادث سال 1937م )

1935 ميلادي / 1314 هجري شمسي
قانون كشف حجاب[12] در ايران با دستور رضا شاه و تشويق نخست وزير جم، رئيس مجلس شوراي ملي حسن اسفندياري، محتشم السلطنه، در تاريخ 17ديماه 1314، اجرا شد. آن روز شاه به اتفاق ملكه تاج الملوك، شمس و اشرف پهلوي در جشن افتتاح مقدماتي حضور يافتند. تاج الملوك، شمس و اشرف پهلوي بدون حجاب ظاهر شده بودند.چنين شد كه با صدور دستورالعملي قرار شد اين اقدام شاه در همه نقاط كشور اجرا شود. يكي از مخالفين اين اقدام شيخ علي مدرس نماينده تام الاختيار مراجع بزرگ همچون سيد ابوالحسن اصفهاني و آيت الله العظمي آقا شيخ عبدالكريم حايري يزدي بود. وي به رضا شاه پيغام فرستاد كه: «علم و صنعت اروپا را به ايران بياوريد؛ ملبوس را تغيير دهيد نه لباس را.» در بين شورشها و اعتراضهائي كه بر عليه اين اقدام رضا شاه در سطح كشور شد شهر مقدس مشهد سهم بيشتري را ايفا نمود.

1936 ميلادي / 1315هجري شمسي
در اين تاريخ قانون اساسي جديد اتحاد جماهير شوروي تصويب شد اين قانون بر خلاف قانون اساسي 1924 كاملا جنبه فدرال داشت. / رجوع شود به 1977 /

1936 تا 1939 ميلادي / 1315 تا 1318 هجري شمسي
مردم اسپانيا در اين سالها جنگ داخلي خونيني را تجربه كردند كه يك ميليون قرباني در پي داشت و از درون آن ديكتاتوري هولناك بنام فرانسيسكو فرانكو سر بر كشيد.

1937 ميلادي / 1316هجري شمسي
در اين سال اولين قطار از بندر شاه وارد تهران شد و كارخانه تنباكوي ايران كه صنعت سيگاركشي را به انحصار درآورده بود در تهران افتتاح گرديد. در همين سال پيمان سعدآباد در زمينه ي دوستي ايران، تركيه، عراق و افغانستان در تهران به امضاء رسيد. يك سال بعد ايران به ده استان تقسيم شد. اولين قطار تهران به مقصد اهواز به حركت درآمد و خط خليج تا درياي خزر كامل گشت، در اين زمان اتحاد جماهير شوروي عليه رخنه اقتصادي آلمان در ايران اعتراض نمود.

1937 ميلادي / 1316هجري شمسي
7 ژوئيه 1937 بر اثر اشغال منچوري توسط ژاپن ، جنگ واقعي چين و ژاپن از اين روز با حمله سربازان ژاپني به سربازان چيني در مجاورت پل معروف به پل ماركو پولو آغاز شد و تا پايان جنگ جهاني دوم ادامه يافت. طي اين جنگ تمام چين شمالي در اشغال ژاپني ها قرار گرفته بود.

1939 ميلادي / 1318هجري شمسي
23 اوت 1939، پيمان عدم تجاوز بين شوروي و آلمان امضاء شد (رجوع شود به حوادث سال 1941م)

1939 ميلادي / 1318هجري شمسي
اول شهريور 1318 تا 23 شهريور همان سال حمله و تسخير كامل لهستان توسط ارتش آلمان شكل گرفت، بعد از اين حادثه دول غربي، كه با لهستان پيمان اتحاد داشتند، ناچار شدند به آلمان اعلام جنگ بدهند. انگليس در ساعت نه صبح روز اول سپتامبر و فرانسه شش بعد از ظهر آن روز به آلمان اعلان جنگ دادند وقتي كه ارتش شوروي وارد خاك لهستان شد متفقين غربي به اين فكر افتادند كه به شوروي هم اعلام جنگ بدهند اما انگلستان مصلحت ندانست. ايران نيز در 17 شهريور اعلام بي طرفي نمود.

1939 ميلادي / 1318هجري شمسي
در بهمن ماه 1318، محمد علي مقدم، وزير مختار ايران در لندن به ديدن وزير خارجه انگلستان مي رود و ميگويد: «در مقابل اين خطري كه از جانب شوروي هر دوي ما را تهديد مي كند، بيائيد و با ما پيمان دفاعي ببنديد.» وي تاكيد ميكند كه شاه مايل است اين پيمان محرمانه باقي بماند زيرا بيم دارد كه موجب تحريك روسها بشود. در همان حال سرلشگر محمد نخجوان، وزير جنگ، به وابستة نظامي انگليس مي گويد: «زمان آن رسيده است كه ايران و انگليس طرحهاي خود را براي جنگ با روسيه هماهنگ كنند.»


1940 ميلادي / 1319 هجري شمسي
در آخرين سال حكومت رضا شاه، راديو آخرين پديده مهم تكنولوژيك بود كه به دست متخصصان آلماني، در ايستگاه بي سيم پهلوي (جاده شميران ـ چهارراه قصر) نصب شد و در روز 4 ارديبهشت 1319، افتتاح گرديد.


1940 ميلادي / 1319 هجري شمسي
در20 ارديبهشت 1319، وزير مختار آمريكا به واشنگتن اين تلگراف را ارسال مي كند: «فيليمونوف، سفير شوروي در ايران، به مقامات ايراني هشدار داده است كه آلت دست بريتانيا نشوند... چنين به نظر مي آيد كه سفارتهاي شوروي و آلمان در ايران دارند با هماهنگي، مشاركت نزديك با يكديگر عمل مي كنند. گويا هر دو مصمم اند، هر چند با انگيزه هاي متفاوت، كه از مزاياي ناشي از تفاهم روس و آلمان بهره برداري كنند. ترديدي نيست كه آلمان با اميد تضعيف، و يا حتي نابودي نفوذ بريتانيا، شورويها را به اتخاذ رويه تجاوز كارانه نسبت به ايران ترغيب مي كند»

1940 ميلادي / 1319 هجري شمسي
حمله آلمانها به فرانسه در20 ارديبهشت 1319، اتفاق افتاد. كه پس از سه هفته اين كشور (كه دومين امپراتوري مستعمراتي جهان بود) متلاشي گرديد. پس از اين حادثه مولوتف وزير خارجه شوروي پيروزيهاي شگفت آور ارتش آلمان و موفقيت فوق را به سفير رايش در مسكو صميمانه تبريك ميگويد، و خاطر نشان ميشود كه «لازم است به توطئه هاي فرانسه و انگليس و پاشيدن تخم نفاق و سوء ظن بين آلمان و شوروي در كشورهاي بالتيك خاتمه داده شود. آنگاه شورويها از فرصت استفاده كرده و سه كشور بالتيك را كه سهمشان از اين اوضاع جهاني بود به تصرف خود در مي آورند در همين راستا شورويها به فنلاند (سه ميلون جمعيتي) تجاوز مي كنند اما فنلانديها شش ماه تمام مقاومت غير باور كردني از خود نشان ميدهند.[1]

1941 ميلادي / 1320 هجري شمسي
در 2 ژانويه 1941، ژاپني ها به مانيلا رسيدند و در 6 ماه مه 1942 ژنرال وين رايت، كليه نيروهاي امريكائي و فليپيني را به ژاپنيها تسليم نمود.

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در فروردين 1320 سير رويدادها سرعت بيشتري يافت نيروهاي آلماني، يونان و يوگسلاوي را گرفتند و در جزيره كرت نيروي چترباز پياده كردند. در عراق كودتاي رشيد عالي، طرفدار سرسخت آلمانيها، صورت گرفت و تمام سران انگلوفيل رژيم سابق فرار كردند. چرچيل دستور داد كه قبل از هر چيز كار عراق را يكسره كنند، تحليلش اين بود كه اگر آلمانها از سوريه بيايند در اينجا جبهه جديدي گشوده خواهد شد. لذا انگليسيها سريع بصره را گرفتند و بغداد را بمباران كردند. عدم همكاري ايران با عراق (آلمانيها) باعث سقوط رشيد عالي و تسخير عراق توسط دولت انگليس شد. انگليسي ها به اتفاق نيروهاي «فرانسه آزاد» ـ ژنرال دوگل ـ وارد سوريه شدند و جنگ خونيني بين فرانسويان طرفدار ويشي و فرانسويهاي طرفدار دوگل درگرفت. نهايتا ژنرال فرانسوي دانتس، تسليم گرديد.

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در ارديبهشت ماه 1320، نيروهاي آلماني در شرق مديترانه مستقر شدند. دولت فرانسه ـ ويشي ـ فرودگاههاي سوريه را در اختيار آلمانيها گذاشت.

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
ژوئن سال 1941، يعني اول تيرماه 1320، هيتلر پيمان عدم تجاوز را كه در 1939 با شوروي بسته بود زير پا گذاشته و به شوروي حمله كرد.

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در 12 ژوئيه 1941، بريتانيا و اتحاد شوروي بر طبق موافقتنامه اي كه در اين روز در مسكو امضاء كردند با هم متحد شدند.

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در اين سال ، ژنرال «كارترو» فرماندار نظامي فرانسه در لبنان بنام دولت «فرانسه آزاد» استقلال رسمي كشور لبنان را اعلام نمود اما اين اعلام جنبه شخصي داشت و امور لبنان همچنان در اختيار مقامات فرانسوي بود.

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
، به عقيده ام ري زن، در اوت سال 1941 آلمانيها قصد داشتند بر عليه ارتش ايران دست به كودتا بزنند، دليل وي سلطه قابل توجهي بود كه آلمانيها بر نيروي مسلح ايران داشتند، بسياري از افسران ايران تحت تاثير ماشين جنگي آلمان قرارگرفته بودند و به آلمان گرايش داشتند، ري زن در استدلال اين كودتاي موهوم ـ كه شوروي نيز در 26 ژوئن، درست چهار روز پس از ورود آلمانيها به خاك آن كشور، ياد داشتي تسليم ايران كرده بود و نيز بريتانيا در اواخر ژوئن 1941 نگراني خود را از اين امر به اطلاع دولت ايران رسانده بود اما هيچ پاسخ مثبت و مناسبي دريافت نكرده بود. ـ به ورود درياسالار كاناريس (آلمان به تهران) در ماه اوت 1941 اشاره ميكند.[2]

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در پنجم اوت 1941/ سوم شهريور1320، سربازان بريتانيا و شوروي به ترتيب از جنوب و شمال به ايران حمله كردند. و ايران را اشغال نمودند. بهانه ي اين حمله نفوذ آلمانيها در ايران بود. كه مغاير با سياست بيطرفي ايران قلمداد مي شد. ايران آمار آلمانيها را 600 نفر بريتانيا 2 الي 3 هزار نفر و شوروي 5 الي 7 هزارنفر اعلام ميكرد.[3] وقتي تصميم حمله به ايران گرفته ميشود، مايسكي، سفير شوروي در لندن، با ايدن ملاقات مي كند و مي گويد: «حالا كه يادداشتها را به ايران داديم، يك اولتيماتوم هم بدهيم...» شورويها نمي خواستند در دو جبهه بجنگند. ايدن مي گويد: «اولا هيچ نگران نباشيد، ما حساب ارتش ايران را خواهيم رسيد و نخواهييم گذاشت مقاومت كنند؛ ثانيا اگر اولتيماتوم به ايران بدهيم، ممكن است قبول كند؛ آن وقت چه كار كنيم؟ در هر حال ما بايد ايران را بگيريم براي اينكه به شما كمك برسانيم.» [4]

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در 16سپتامبر1941 رضا شاه بنابه مصلحتخود، تبعيد شد، و استعفاي وي در بامداد همين روز(25 شهريور 1320) در مجلس خوانده شد. و روز بعد پسر او محمد رضا سوگند شاهي خورد. محمد رضا در سال 1937م/1316ش، از مدارس سويس فارغ التحصيل شده بود، و در سال 1318ش/1939م (در زمان وليعهدي) با فوزيه خواهر فاروق شاه مصر ازدواج كرده بود. شكل تبعيد رضا شاه به اين گونه بود كه وي «بعد از ترك تهران در 16سپتامبر 1941، حدود يك ماه در اصفهان گذراند، وسپس حق عبور به خارج از كشور را توسط يكي از كشتي هاي انگليسي به مقصد موريتس دريافت كرد، و متعاقب آن با درخواست خودش به ژوهانسبورگ منتقل شد و در آنجا در 26 ژوئيه 1944 درگذشت.»[5] «زمينه سقوط رضا شاه را دولت انگلستان از طريق برنامه هاي راديوهاي لندن و دهلي، هموار كرده بود، تا شاه را در نظر مردم ايران، يك خودكامه ي آزمند و ابله بنماياند كه مردم كشورش را از آزادي شان محروم كرده واملاك آن ها را تصرف كرده است و رضاشاه را به عنوان تنها عامل وضعيت دشوار ايران، معرفي مي كرد.»[6]


1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در زمان سقوط رضا شاه گروهي از ماركسيستها كه بنام 53 نفر در زندان بودند، آزاد شده و همراه با افراد ديگري كه داراي تفكر كمونيستي بودند در روز بيستم مهرماه 1320 در منزل سليمان ميرزا اسكندري[7] جلسه اي تشكيل دادند كه در آن حيدر عليف، كاردارسفارت شوروي در ايران، نيز حضور داشت و در همين جلسه بود كه نام حزب توده براي اين گروه انتخاب شد. مرامنامه اي كه حزب در آن سال منتشر كرد اشاره اي به ايدئولوژي ماركسيستي حزب نداشت و عبارت بودند از الف) حفظ استقلال و تماميت ايران. ب) آزادي مطبوعات و بيان. ج) مبارزه عليه ديكتاتوري . د) ايجاد تعديلات در امور اقتصادي و سياسي و فرهنگي.
فعاليت علني حزب با تظاهراتي در سوم فوريه 1942/ 15بهمن 1320 بر مزار دكتر اراني - كه در زندان مرده بود ـ آغاز شد. در اوايل سال 1323 حزب توده با فعاليتهاي سياسي خود توانست هشت نماينده به مجلس آن روز بفرستد. و اين سال مصادف با وقايع نفت شمال بود. معاون امورخارجه شوروي براي گرفتن امتياز نفت شمال به تهران آمده بود و همزمان با اين قضيه كه قسمت آذربايجان نيز تحت تصرف قواي نظامي روس بود، روزنامه ها و نشريات حزب توده[8] بطور علني به دفاع از شوروي پرداخته و سعي مي كردند هرطور كه شده اين امتياز به شوروي داده شود[9].

1941 ميلادي / 1320هجري شمسي
در 19 دسامبر1941، هنگ كنگ توسط قواي ژاپني تسخير مي شود و ژاپن باسرعت بيشتري به اشغالگريهاي خود در ديگر مناطق مي پردازد. و بدين شكل در 22 همان ماه فليپين را اشغال ميكند.

1942 ميلادي /1321 هجري شمسي
در دوم ژانويه 1942 مانيل به تصرف ژاپنيها در مي آيد. 15 فوريه همان سال مالزي و سنگاپور به اشغال قواي ژاپني در مي آيد. نهم مارس نيز سراسر اندونزي فرو مي ريزد. خلاصه آنكه در مدتي كمتر از چهار ماه، سرزمينهايي با پانصد ميليون جمعيت در آسيا تحت تسلط ژاپن قرار ميگيرند.

1944 ميلادي / 1323 هجري شمسي
انگليسيها كه مايل بودند آلمانيها با روسها كار يكديگر را تمام كنند در گشودن جبهه دوم تعلل مي كردند تا اينكه ناچارا جبهه دوم در شمال فرانسه به سال 1944م، گشوده شد.

1945 ميلادي / 1324 هجري شمسي
در 4 ژوئيه 1945، ژاپني ها توسط نيروهاي امريكائي مجبور به ترك جزاير فليپين شدند.

1945 ميلادي / 1324 هجري شمسي
در اين سال، لبنان بعنوان كشوري مستقل به عضويت سازمان ملل متحد و جامعه دول عرب درآمد.

1945 ميلادي / 1324 هجري شمسي
سال 1945م، سال برقراري صلح جهاني و اتمام جنگ جهاني دوم با فجايع اتمي هيروشيما و ناكازاكي مي باشد.



[1] تاريخ معاصر ايران. كتاب هشتم. مؤسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي. ص 15
[2] تاريخ معاصر ايران. كتاب چهارم. مؤسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي. ص114
[3] ر.ك: تاريخ معاصر ايران. كتاب ششم. مؤسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي
[4](تاريخ معاصر ايران. كتاب هشتم. مؤسسه پژوهشي و مطالعات فرهنگي. ص 23) اسناد نشان مي دهد كه اتحاد رضا شاه و هيتلر افسانه اي بيش نبوده كه از طريق دستگاه تبليغاتي زمان جنگ متفقين شايع شده بود.

[5] نگرشي بر تاريخ ايران نوين. جوزف. ام. آپتون. ترجمه: يعقوب آژند. انتشارات نيلوفر 1359 ص133
[6] تاريخ معاصر ايران . پيترآوري ... ج دوم ص219
[7] توده اي ها براي اين كه افراد داراي موقعيت اجتماعي بالا و محافظه كار را با خود همراه سازند، سليمان ميرزا محسن اسكندري را به رهبري حزب توده برگزيدند. وي از شاهزادگان قاجار بود.
[8] فعاليتهاي تبليغاتي حزب توده كه بيشتر بشكل انتشار نشريات بود، در اين دوره عبارت بودند از: 1- روزنامه سياست به مديريت عباس اسكندري كه اين روزنامه بعد از يك سال به نام «رهبر» به مديريت ايرج اسكندري منتشر مي شد. 2- روزنامه مردم به مديريت مصطفي فاتح (از رؤساي شركت نفت انگليس)، جلال آل احمد نيز عضو هيئت تحريريه آن بود. 3- روزنامه رزم به مديريت دكتر كشاورز. 4- روزنامه آژير به مديريت جعفر پيشه وري كه تا قبل از ايجاد فرقه دمكرات در تهران منتشر مي شد. 5- روزنامه راستي به مديريت پروين گنابادي عضو كميته مركزي حزب توده. 6- روزنامه ظفر كه در آذر ماه 1323 به كمك تبليغات لايحه نفت شمال آمد، به مديريت رضا روستا. 7- و يك نشريه ديگر كه به مديريت فتاحي از اعضاي مركزي حزب منتشر مي شد.
[9] مرحوم احسان طبري در روزنامه مردم شماره 19/8/1323 طي مقاله اي طولاني به اثبات حقانيت شوروي پرداخته وحتي پا را از خود روسها نيز جلوتر گذاشته و تهديد نموده بود كه «با عدم اعطاي امتياز نفت از نفوذاقتصادي دولت شوروي جلو گيري ميشود، بايد براي اولين بار و آخرين بار به اين حقيقت پي برد كه نواحي شمالي ايران در حكم حريم امنيت شوروي است، عقيده ي دسته اي كه من شخصا در آن دسته هستم اين است كه به فوريت براي امتياز نفت شمال به شوروي و نفت جنوب به كمپانيهاي امريكائي و انگليسي وارد مذاكره شويم به همان ترتيب كه ما براي انگلستان در ايران منافعي قائليم و بر عليه آن صحبتي نمي كنيم بايد معترف باشيم كه دولت شوروي هم از لحاظ امنيت خود در ايران منافع جدي دارد.»