[behnam5555]

تاريخ هخامنشيان(آغاز شهريگری در ايران)

گشايش مصر در پی پيمان مصر با کرزوس در زمان جنگ با ليدی نيز يکی از برنامه های کورش بزرگ بود. شوند(دليل)اينکه چرا کورش بزرگ نتوانست يا نخواست مصر را بگشايد مشخص نيست! اما ميتوان دل استوار بود گشايش مصر از مان کورش بزرگ در دستور کار بوده، که کمبوجيه پس از نشستن بر تخت پادشاهی بی درنگ در پی گشايش مصر برآمد.
کورش بزرگ در زمانی که کمبوجيه را به جانشينی برميگزيند، فرمانروايی بخش گسترده ای از شرق و شمال شرقی ايران را، بدون پرداخت خراج به دربار، به پسر ديگر خود برديا سپرد.
گشايش مصر
احتمالا در سال ۵۲۴پ ز(پ م) تاختن کمبوجيه به مصر آغاز شد. در اين سالها مصر در از ديد ثروت در درجه ی بالای قرار داشت(۱). آماسيس(ا َحمَس) دوم، فرعون سالخورده ی مصر، که از ۵۷۰ پ ز فرمانروای مصر بود، بتازگی در گذشته بود و پسرش پسامتيخ سوم جانشين او شده بود. در اين ميان پوليکرات يونانی با فرستادن هديه هايی به دربار مصر، با آماسيس پيوند دوستی بسته بود که خود بر توانايی مصر در برابر هخامنشيان افزوده بود(۲). پوليکرات۵۰۰ ناو جنگی، با ۴۰ کشتی سه رديفی در دست داشت که احتمالا با هزينه ی مصری ها ساخته شده بود و مصر هم از اين گونه کشتيها در دست داشته(۳).
کمبوجه با نشستن بر تخت پادشاهی سپاه خود را گرد آوری کرد برای گشايش مصر. در اين ميان مردی به نام فانِس که پيشتر در خدمت آماسيس بوده به خدمت کمبوجيه در آمده بود. او از چند و چون راه های مصر و وضعيت اين کشور آگاه بود و به پيشنهاد او قرار بر اين شد که با قبيله های عرب سر راه از در دوستی در بيايند، چرا که تامين و باربريِ آب و خوراک بايد با مَشک و شتر می انجاميد که اين هم تنها از اين گروه بر می آمد.(۴) سپاه ايران پس از گذر از نوار غزه، در ماه مه ۵۲۵ پ ز در پلوزيوم، به نيروی آماسيس که آماده ی نبرد بود برخورد. در نخستين نبرد نيروی مصری شکست خورد و ناگزير به ممفيس، پايتخت مصر، پس کشيد(۵) در اين ميان هم پيمانان مصر به او پشت کرده بودند. يونانی ها، ليبی و برقه از اين دست بودند. آتش زدن يک کشتی ايرانی که نمايندگان ايرانی درون آن بودند و برای دادن پيشنهاد کمبوجيه به سوی مصر رفته بودند ديگر گمانی برای کمبوجه باقی نگذاشت که به سوی مصر بتازد.
در ژوئن ۵۲۵ پ ز ممفيس پايتخت مصر بدست ايرانيان و کمبوجيه گشوده شد و پسامتيخ و خانواده ی او به دست کمبوجيه افتادند. پسر فرعون برپايه ی فرمان دادگاه شاهی و از برای کشته شدن نمايندگان ايرانی بدست مصری ها به همراه چند تن ديگر کشته شد. کمبوجيه هر چند به رسم ايرانيان و پدرش در پی بزرگداشت فرعون مصر بود و آهنگ اين را داشت که فرمانروايی مصر را بار ديگر به فرعون بدهد، اما شورش فرعون در زمان سفر جنگی کمبوجيه به حبشه باعث شد که دستور کشتن وی را بدهد.(۶)
پس از گشايش مصر، کمبوجيه به انديشه ی گشايش کارتاژ از راه دريا و به ياری فنيقی ها و گشايش حبشه بدست خود و گروه ديگری را هم برای گشايش آمون فرستاد. گروهی را که کمبوجه برای گشايش آمون فرستاده بود نه به آمون رسيدند و نه توانستند به پيش کمبوجيه بازگردند. اينها بگمان زياد دچار طوفان شن شده اند. خود کمبوجيه هم با سپاهی گران به سوی حبشه رفت و در پی گشايش حبشه بود که از سر کمبود آب و غذا ناچار به بازگشت شد. نقشه ی گشايش کارتاژ هم با درخواست فنيقی ها انجام نشد.
در سِراپِئوم که گور موميايی گاوهای مرده آپيس است(گاو مقدس نزد مصريان)، سنگ گوری بدست آمده که برای گاو آپيسی که در سال ۵۲۴ پ ز به دستور کمبوجيه ساخته شده است. در اين نگاره کمبوجيه پوشاک مصری بر تن دارد و برای نشان دادن احترام زانو شده است. روی سنگ نبشته نوشته است"مراسم موميايی و تشريفات آيينها، همان گونه که کمبوجيه خواسته بود، انجام شد"(7)
کمبوجيه در راه بازگشت به ايران پس از پيروزی های نسبتا خوب، در پی رويدادهای شگفت و عجيب کشته شد!(سخن در اين باره زياد هست و در آينده به آن خواهم پرداخت). جايگاه آرامگاه کمبوجيه را در پاسارگاد و در کنار آرامگاه پدرش کورش بزرگ ميدانند.

(۱) Hrodot, 2/147
(۲) Hrodot, 3/39,3/22
(3)بريان،تاريخ هخامنشی 1/147
(۴)Hrodot, 3/4-10
(5)Hrodot, 3/12
(6)Hrodot, 3/10-16 و diodorus,X/14-14 و polyen,V2/9
(7)بريان،تاريخ هخامنشی ۱/۱۵۷