[دانه کولانه]

بیلیارد – قسمت دوم، ابزار و لوازم -۲
چهارشنبه ۴ مهر ۱۳۸۶

قاب یا rack
قاب
قاب یا rack، به قابی از جنس چوب یا پلاستیک اطلاق میشود که برای مرتب کردن توپهای بیلیارد در ابتدای بازی به کار میرود. این قاب به طور سنتی به شکل مثلث است اما در بازیهایی نظیر nine-ball، به شکل لوزی هم دیده میشود.


چوبها
بازیهای بیلیارد عموما توسط میله ای چوبی به نام کیو cue انجام میشود. کیو چوبدستی است یک تکه که به تدریج از انتها به سمت نوک، باریک میشود و به صورت یک تکه و یا از دو تکه چوب که در قسمت میانی با یک بست فلزی یا رزین فنولیک به هم متصل میشوند، ساخته شده است. کیوهای مرغوب معمولا دو تکه و از جنس چوبهای جنگلی مانند افرا برای بیلیارد و چوب زبان گنجشک برای اسنوکر هستند.

انتها یا "ته" کیو محیط بزرگتری دارد و برای در دست گرفتن بازیکن مناسب است، بدنه کیو دارای محیط کوچکتری است که به نوک کیو یا فرول ferruleمنتهی میشود. قسمت فرول با یک نوک چرمی مجهز شده است که این قسمت، با توپ در تماس خواهد بود. هنگام ضربه زدن به کناره توپ اصلی،این نوک چرمی، هنگامی که با گچ مخصوص استفاده شود، میتواند موجب چرخش فرفره ای توپ اصلی شود.

کیو های ارزان قیمت و با کیفیت پایینتر، یک تکه و از چوبهای نه چندان مرغوب جنگلی تهیه میشود و زائده نوک آن نیز از موادی چون پلاستیک تهیه میشود. یک کیو مرغوب گران قیمت و تهیه شده از چوبهای خوشرنگ و نامتعارف و مواد گرانقیمت دیگری که ماهرانه در نقوش تزئینی زیبا به کار رفته اند، ساخته میشود. بازیکنان ماهر در یک بازی بیش از یک کیو به کار میبرند که معمولا یکی از آنها برای اولین ضربه و گشایش بازی و دیگری که اندکی کوتاهتر و دارای یک نوک ویژه است، برای ضربه های پرشی به کار میرود.

پل مکانیکی
پل مکانیکی (mechanical bridge) که در بریتانیا rest (تکیه گاه) نامیده میشود، در زمانی که توپ اصلی به اندازه ای از بازیکن دور قرار گرفته باشد که وی نتواند از دست خود برای پل زدن زیر چوب استفاده کند، به عنوان تکیه گاه کیو به کار میرود. این پل شامل یک میله عمودی و یک سر دنده دار فلزی یا پلاستیکی است که کیو بر روی آن حرکت میکند. بسیاری از بازیکنان آماتور از به کار بردن پل خودداری میکنند زیرا به غلط تصور میکنند این ابزار برای افراد ناوارد است.

در حالی که بسیاری از افراد بسیار مطلع و حرفه ای، در زمان لازم از پل استفاده میکنند. بعضی از بازیکنان، به خصوص بازیکنان اسنوکر برای چنین ضربه هایی، به جای پل و یا همراه با پل، از یک قسمت الحاقی که به انتهای کیو پیچ میشود و طول آن را افزایش میدهد، استفاده میکنند. قسمت سر پل طرحهای ختلفی دارد، اما بعضی از آنها، به خصوص انواعی که دارای حلقه و چرخ هستند، در بازیهای قهرمانی تایید نشده اند. در ایتالیه، هنگام نیاز به چنین ضربه هایی از یک کیو بلندتر و ضخیمتر که اصلا برای این کار طراحی شده، استفاده میشود.

گچ
گچ، برای نوک چوب یا کیو و در بهترین حالت، قبل از هر ضربه، مورد استفاده قرار میگیرد تا ضریب اصطکاک آن را با بدنه توپ افزایش دهد، به این ترتیب هنگامی که توپ اصلی در ضربه های پهلو –خارج از مرکز توپ- توسط کیو مورد اصابت قرار میگیرد، ضربه را گرفته و حرکت کند. لغزیدن کیو بر روی توپ و بی اثر ماندن ضربه، اصطلاحا miscue نامیده میشود. گچ مخصوص نوک کیو، در واقع گچ واقعی (کربونات کلسیم) نیست، بلکه از چند ماده اختصاصی با پایه سیلیکات ساخته شده است.

گچ به پودر نرم و سفیدی از جنس تالک هم اطلاق میشود که برای کاستن از اصکاک میان کیو و دست بازیکن (دستی که زیر کیو قرار میگیرد) و اجرای ضربه ای نرمتر، مورد استفاده قرار میگیرد.بعضی از مارکهای گچ دست از پودر تالک فشرده ساخته میشوند. گچ کیو برای دست به هیچ وجه مناسب نیست زیرا دارای مواد ساینده بوده، پوست را رنگی کرده و اصولا استفاده از آن بسیار مشکل است.

بسیاری از بازیکنان به خاطر پخش شدن پودر و غیر قابل کنترل بودن ذرات آن، یک دستکش مخصوص پول را به انواع گچ دست ترجیح میدهند. به خصوص که ذرات پودر بر روی میز نز ریخته و گاهی گلوله های کوچکی تشکیل میدهند که میتوانند به کلی مسیر توپ را غییر داده و از طرفی تمیز کردن مداوم میز را هم ضروری میکنند.

گچ مخصوص کیو (که شکل امروزی آن در سال 1897 و توسط یک بیلیاردباز حرفه ای به نام ویلیام اسپینکس (William Spinks) و شیمیدانی به نام ویلیام هاسکینز (William Hoskins) اختراع شد)، از مخلوط سیلیکای خرد شده و ماده ساینده ای مانند سنگ سنباده (corundum) یا اکسید آلومینیوم ساخته میشود که پودر این دو ماده توسط هوای پر فشار شکل میگیرد و به تراکم مورد نظر میرسد.

پودر مذکور با رنگ مخلوط شده (معمولا سبز یا سبز-آبی) و چسب مخصوص به آن اضافه میشود. سپس یک دستگاه پرس با فشار 15 تن بر اینچ مکعب، این "گچ" را به شکل قالبی بزرگ و فشرده در آورده که پس از خشک شدن به مکعبهای کوچک تقسیم شده، روی آن گودی کوچکی برای نوک کیو ایجاد میشود و در جلدی کاغذی قرار میگیرد. هر گچ تولید شده توسط کارخانجات مختلف، دارای کیفیت خاص خود است که میتواند تاثیر بسیاری بر بازی داشته باشد. نمناک بودن هوا نیز میتواند کیفیت گچ را تنزل دهد. در کل، گچی که از مواد سخت تر و خشک تر ساخته شده باشد، از نظر اکثر بازیکنان مطلوب تر است.