[دانه کولانه]

گوشه هایی از ویژگی های منحصر به فرد استاد گلپا در اواز ایران

در صدا و کارهای اوازی استاد اکبر گلپایگانی ویژگیهای خاصی وجود دارد که به چند نمونه از انها اشاره میکنیم :۱- استاد گلپایگانی هر یک از سه گاههایی را که اجرا کرده اند در یک گوشه است.و هیچ یک از سه گاههای ایشان شبیه به هم نیست.

۲- استاد گلپایگانی در مرکب خوانی نیز شیوه جدیدی را ابدا کرده اند.مثلا خوانندگان دیگر اواز وقتی میخواهند یک اواز را در دستگاه ماهور اجرا نمایند.داد و نیریز و ...را که در دستگاه ماهور موجود است را میخوانند و ماهور را به پایان میرسانند.ولی استاد گلپایگانی وقتی اوازی را در ماهور میخوانند بعد از شروع ماهور و رفتن به شوشتری و چهارگاه و لیلی مجنون و....یک سه گاه را نیز میخوانند که این خیلی مشکل است.چرا که قبلیها همه گوشه بودند ولی سه گاه یک دستگاه است.و اینجا استاد گلپایگانی از یک دستگاه به دستگاهی دیگر وارد شده اند.استاد در دستگاههای دیگر موسیقی نیز میتوانند این کار مشکل را انجام دهند.و این تکنیک بالای استاد و همچنین تسلط بر ردیف اوازی را نشان میدهد.از خوانندگان دیگر که تکنیک بالایی در اجرای اواز دارند میتوان استاد محمد رضا شجریان را نام برد که در اجرای اواز در دستگاه راست پنجگاه بسیار خوب عمل کردند.

۳- در اینجا میخواهیم به وسعت و انعطاف صدای استاد اشاره کنیم و قبل از ان چند مطلب را عرض می نمائیم.همانطور که میدانید محدوده صدای طبیعی خواننده مرد چهار دانگ میباشد.درباره دانگ باید عرض کنیم که فاصله چهار نت متوالی موسیقی را اصطلاحا دانگ میگویند.مثلا از نت دو تا نت فا را یک دانگ میگویند و همچنین فاصله ۸ نت متوالی موسیقی را که از هر نتی شروع شده باشد را اکتاو مینامند.که هر اکتاو دو دانگ میباشد. میتوان با صراحت اعلام کرد که ما خواننده شش دانگ در اواز نداریم و این یک لفظ عامیانه است که مردم برای خواننده محبوبشان در نظر میگیرند. ولی در این بین استاد گلپایگانی توانسته است با تمرین و ممارست در برخی از اوازها صدای خود را به بالاتر از چهار دانگ برساند که در تاریخ موسیقی ایران از این نظر نظیر ندارد.البته شاید خوانندگانی وجود داشته اند که به علت نازک بودن تارهای صوتی صدای زیر یا بالایی داشته اند ولی این دلیل بر این نیست که این اساتید از محدوده چهار دانگ بالا رفته اند زیرا منطقه صدای انها در نتهای بالایی قرار دارد و این یک امر ژنتیکی است.
این ویژگی استاد اکبر گلپا در اوازهایی نظیر خسرو و شیرین(دشتی)و برگ سبز ۱۵۰ و گلهای رنگارنگ ۲۴۶ (خواهم ای دل)و...مشهود است.(در تحریرها و در قسمتهایی از شعر)و واقعا منحصر به فرد است.به این دلیل که صدای اقایان راست کوک میباشد.
ما به صدای زنان اصطلاحا چپ کوک میگوئیم که یک دانگ بالاتر از مردان می خوانند.استاد گلپایگانی در این بین هم سنت شکنی کرده است و وسعت صدایش را در بزمی مشترک با زنده یاد هایده(که بدون شک بالاترین صدای اوازی را در بین زنان داشته اند) ۲ دیاپازون بالاتر از خانم هایده برده است. (بزم ازاده ام من) که در نوع خود بی نظیر است و هر شنونده موسیقی را به تحسین وا میدارد.و میتوان گفت استاد گلپایگانی قویترین و بالاترین صدا را در تاریخ موسیقی دارد.البته اساتیدی مثل اقای ایرج نیز وسعت صدای بالایی دارند ولی ان تکنیک و تسلط استاد گلپا را در اجرای بالای اواز را ندارند.

۴-از لحاظ خوش صدا بودن نیز استاد گلپایگانی در نوع صدایش بی نظیر است.به قول زنده یاد استاد اسدالله ملک خدا صدایی را در حنجره گلپا نهاده است که از لحاظ زیبایی و وسعت بی نظیر است به خصوص با ان تحریرهای متنوع و جذاب.
ولی ما از نظر خوش صدایی نمیتوانیم کسی را برتر مطلق قرار دهیم زیرا هر شنونده یک نوع صدا را بیشتر میپسندد و برایش خوشایند است.ما در موسیقی پاپ و کوچه بازاری نیز خوانندگان خوش صدای زیادی داشته ایم اگر چه وسعت صدای بالایی نداشته اند ولی صدایی گرم و دلنشین داشته اند.پس از نظر این ویژگی هیچ کارشناس موسیقی نیز نمیتواند یک نفر را برترین بنامد.