[دانه کولانه]

مختصری درباره ی "ترانه" و "ترانه خوانی" به سبک استاد گلپایگانی و نو آوریهای ایشان:
قبلا درباره "آوازها"ی استاد صحبت کردیم در این مقاله قصد داریم به ترانه خوانی به سبک استاد بپردازیم.

ترانـــــــه : "از اقسام تصنیف که در موسیقی قدیم تا به امروز ملاحظه میشود ...... از خصوصیات ترانه این که (در هر وزنی که باشد) مانند ترانه های اصیل امروزی بر سر زبانها باقی می ما ند و گاهی اشعار بسیار ساده و روان برای ترانه ها میسازند که جزء ویژگیهای آن (شعر ساده و روان) محسوب شده است ..... در قابوسنامه آمده است :از وزنها هیچ وزنی لطیف تر از ترانه نیست . گفتند تا در هر نوبتی .... هم پیران را نصیب باشد و هم جوانان را پس کودکان و زنان و مردان لطیف طبع نیز بی بهره نباشند آنگاه که ترانه گفتن پدید آمد ....."

واژه نامه موسیقی ایران - مهدی ستایشگر - ص 237
البته لفظ "ترانه" در گذشته که موسیقی -نسبت به حال -خیلی پیشرفت نکرده بود بیشتر به "شعر ترانه" به معنی امروزی اطلاق میشد که بصورت کاملا "حسی" و "بداهه" آمیخته با نوعی موسیقی و آهنگ لطیف بوده است. به هر حال تعاریف کتب مختلف در توضیح واژه ترانه دال بر این است که ترانه [و مخصوصا شعر آن]حتما دارای "روانی" ، "سادگی" و پایداری بسیار بر روی افکار و احساسات مردم است. و فصل جدایی آن با "تصنیف" نیز در همین ویژگیهاست.
>> استاد گلپایگانی چکار کرده اند ؟
ایشان شاخه های موسیقی ایرانی را برای عموم مردم خم کرده اند بدون آنکه آنها را بشکنند و به آن بی حرمتی کنند.
اتفاقا ایشان رنگ "عرفان" بر روی حتی "ترانه" هایشان هم زده اند!!! چگونه ؟ خب حتما متوجه شده اید که درون مایه اصلی و اسکلت یک ترانه در شعر آن است با یک نظر اجمالی بر روی شعر ترانه های ایشان متوجه میشوید که با این که شعرها برای یک "ترانه" هستند ولی فوق العاده "پند آموز" ، "قابل تامل" ، و "در بر گیرنده مضامین عالی عاشقانه" هستند و نوعی "عرفان لطیف" -آنهم قابل دسترس برای عموم ! - در آن موج میزند.
ایشان به کمک اساتیدی چون مرحوم استاد اسد ا... ملک ، استاد شریف ، استاد فضل ا... توکل و.... آهنگسازانی خوش ذوق همچون آقایان :محمد حیدری ، جهانبخش پازوکی و..... سبک نوینی را در "ترانه سازی" و "ترانه خوانی" ایجاد کردند که به زعم بسیاری ، به "ترانه های عارفانه" معروف است.
خیلی ها میگویند عرفان در ترانه چیز غیر قابل باوریست !!! اینان اگر بروند بنشینند و ترانه ای مانند "من که میدانم شبی عمرم به پایان میرسد پس چرا عاشق نباشم ...." را گوش بدهند می بینند حتی مسائل "اعتقادی - عرفانی" با
زبانی ساده و بصورتی قابل درک و خودمانی در این ترانه جمع شده است .
بعضی از ترانه های استاد با ضربی "متین" و "کند" همراه است که معمولا با مقدمه هایی تند و زیبا و فنی همراه است - بیشتر آثار استاد مرحوم ملک - بسیاری نیز با یک مقدمه و یک قطعه آواز شروع میشوند مانند:
تک درخت - اشک من - نه می مونده نه مستی و ... - تعدادی نیز در بین خود دارای آواز میباشند : چرا عاشق نباشم - قهر و ناز و...
>> استاد و" تحریر " در ترانه :
همانند آوازهای ایشان ، "تحریر" در ترانه هایشان هم بسیار پر کاربرد است.اکثر ترانه هایشان از ابتدا تا انتها سرشار از تحریرهائی فنی ، مناسب و زیباست مانند "دریغا گذشته ...." و .... مضمون ترانه هایشان بیشتر در رابطه با ارزشهای والا و مقدس "عشق" وترویج محبت و یکرنگی همچنین احساسات پر رنگ وطن دوستی بوده است همچنین استاد چند ترانه نیز در مدح مولا علی (ع) خوانده اند. بسیاری نیز بیشتر حالت انتقال تجربه را دارند. نکته مشهود در همه ترانه هایشان این است که ایشان همواره ترانه ها را بسیار پر احساس و از اعماق وجودشان میخواندند مخصوصا "رمانس"های عاشقانه شان را.