[دانه کولانه]

چگالي ربات در ايران پايين است

گفت و گو با مدير واحد رباتيک و اتوماسيون سيکو
محمد حسين کاظمي دکتراي برق گرايش کنترل از دانشگاه صنعتي امير کبير، فوق ليسانس کنترل از دانشگاه صنعتي شريف و ليسانس الکترونيک را از دانشگاه خواجه نصير اخذ کرده است. هم اکنون هم مدير واحد رباتيک و اتوماسيون شرکت مهندسي توسعه سايپا يا همان سيکو است. علاوه بر اين وي در دانشگاه شاهد نيز تدريس مي کند. کار حرفه اي خود را در پژوهشکده سيستم هاي پيشرفته صنعتي وابسته به دانشگاه صنعتي شريف و سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران شروع کرد. اين پژوهشکده تقريباً اولين واردکننده ربات هاي صنعتي به ايران بوده اما سياست هاي آن به تدريج تغيير کرده است. چند سال بعد ايران خودرو در اين زمينه شرکت تام را تأسيس کرد و در سايپا نيازسنجي، تهيه و نصب ربات هاي صنعتي اکنون يکي از وظايف شرکت سيکو يا همان شرکت مهندسي توسعه سايپاست. هرچند کارهايي که تاکنون در زمينه اتوماسيون و رباتيک انجام شده در خور شأن و پتانسيل هاي گروه خودروسازي در مقايسه با ساير خودروسازان دنيا نيست، اما در هر صورت حرکت هاي جديدي آغاز شده است. دکتر کاظمي به کمک دکتر آريا الستي از دانشگاه صنعتي شريف حدود پنج سال پيش در سيکو، واحد رباتيک و اتوماسيون را راه‌اندازي کردند که هدف از تشکيل اين واحد حمايت و پشتيباني از فعاليت ها و پروژه هاي رباتيک گروه سايپاست. اين واحد در پنج سال گذشته پروژه هاي مختلفي اجرا کرده است، از جمله نصب و راه‌اندازي سلول رباتيك نقطه جوش در خط قديم پرايد، که در آن دو ربات صنعتي ABB جايگزين ربات هاي کاوازاکي قديمي شدند. اين سلول اکنون در حال کار در خطوط سايپاست. در حال حاضر دو پروژه ي ديگر هم در شرف نهايي شدن است؛ پروژه ي پاشش پي وي سي کف بدنه پرايد به کمک ربات صنعتي و ديگري پروژه ماستيک زني شيشه هاي پرايد. همچنين در پارس خودرو نيز يک سلول رباتيک چسب زني دور شيشه ي خودروي تندر 90 طراحي و اجرا کرده است. اين واحد، طراحي، نصب و اجرا را در همه زمينه ها اعم از سخت افزار و نرم افزار را انجام مي دهد. بعد از طراحي يك سلول رباتيك، اجزاي آن از يکي از شرکت هاي معتبر در اين زمينه، از جمله ABB، هيوندايي و غيره خريداري مي کنند. اين واحد از نرم افزار Robcad استفاده مي کند که امکان شبيه سازي خطوط رباتيک و غيررباتيک را فراهم مي آورد. سلول طراحي شده يک بار در واحد رباتيک سيکو امتحان و بعد به خط منتقل مي شود.
دکتر کاظمي معتقد است سيکو مي تواند ادعا کند که تمامي پروژه هاي رباتيک را از ابتدا تا انتها اجرا و مديريت کند. در زمينه رباتيك در كشور، هرچند گروه هاي مختلفي در زمينه ربات کار کرده اند اما منسجم و هدفمند عمل نکرده اند، درضمن آن چه در دانشگاه ها پيگيري مي شود با آن چه در صنعت مورد نياز است تفاوت دارد و به همين دليل رباتيک دانشگاهي در ايران با رباتيک صنعتي فاصله زيادي دارد و حتي بعضي از استادان برجسته در زمينه رباتيك وجود دارند كه تا كنون سروکار زيادي با ربات هاي صنعتي نداشته‌اند. به علاوه در ميان صنايع، بيشتر صنعت خودرو به ربات هاي صنعتي روي آورده است.
مدير واحد رباتيک و اتوماسيون سيکو درباره ي دلايل روي آوردن به ربات در صنعت مي گويد: سه دليل اصلي براي استفاده از ربات وجود دارد، افزايش کيفيت، وجود محيط‌هاي زيانبار و خطرناک براي نيروي انساني-حتي اگر توجيه اقتصادي نداشته باشد-و سوم در شرايطي که نياز به افزايش تيراژ توليد است و در گلوگاه ها نيروي انساني سرعت لازم را ندارد.
دکتر کاظمي با نقل قول از نشريه IFR (مخفف International Federation of Robotics) آمار جالبي مطرح مي کند و مي گويد: در آمار اين نشريه براي سال 2005 در شاخه رباتيک صنعتي جهش 30 درصدي در به کارگيري ربات ها رخ داده است. تعداد ربات هاي نصب شده در سال 2005 حدود 136 هزار و 700 ربات بوده و اگر جهان را به سه بخش آمريکا، اروپا و آسيا تقسيم کنيم، رشد سال 2005 بيشتر مربوط به آمريکا و آسياست. چون در اروپا سال هاست که استفاده از ربات به تعادل رسيده است. اين رشد بيشتر درصنعت خودرو و ساير صنايع نظير الکترونيک، مخابرات و کامپيوتر اتفاق افتاده است. در آسيا بيشترين مصرف ربات در کشورهاي ژاپن و کره است. جالب است بدانيد کره در سال 2005 در زمينه به کارگيري ربات 138 درصد رشد داشته يعني حدود 13 هزار ربات در سال 2005 مصرف کرده است. بعد از اين دو کشور با فاصله نسبتاً زيادي چين قرار دارد، هند، اندونزي، مالزي، فليپين، سنگاپور، تايوان، تايلند و ويتنام در رده‌هاي بعدي قرار دارند كه دز مجموع رقم بسيار ناچيزي را به خود اختصاص داده اند.
دکتر کاظمي در باره چگالي ربات چنين توضيح مي دهد: اگر تعداد ربات نسبت به تعداد کارگر را چگالي ربات بناميم. در حال حاضر به ازاي هر 10 هزار کارگر در ژاپن 352، در کره 173، در آلمان 171، ايتاليا 130، سوئد 117، فنلاند 99 و فرانسه 84 ربات وجود دارد. اين چگالي براي کل صنايع است، اگر چگالي ربات در صنعت خودرو را در نظر بگيريم، در ژاپن 1710، ربات به ازاي هر 10 هزار کارگر وجود دارد، اين رقم براي ايتاليا 1600، آلمان 1180، فرانسه 1120، اسپانيا 950، ايالات متحده 770، انگلستان 610 است.
در مورد قيمت ربات دکتر کاظمي گفت: از سال 1990 تا 2005 قيمت ربات ها تقريباً نصف شده ضمن آن که در اين 15 سال کيفيت و کارايي ربات ها و تعداد اعمالي که انجام مي دهند تقريباً پنج برابر شده است. البته مي توان اين نکته را نيز لحاظ کرد که حقوق و مزاياي کارگر در سال 2005 بسيار بالاتر از سال 1990 است؛ حتي بر اساس آمارهاي موجود دراين 15 سال در ايالات متحده حقوق و مزاياي کارگري حدود 80 درصد افزايش داشته است.
دکتر کاظمي از ارائه اين آمار به اين نتيجه رسيد که در ايران پتانسيل زيادي براي استفاده از ربات وجود دارد. زيرا چگالي ربات در ايران فاصله زيادي با کشورهاي صنعتي دارد. در ايران آمار دقيقي وجود ندارد اما بعيد است که کل ربات هاي صنعتي در ايران به 1000 دستگاه برسد. اگر سايپا به کيفيت مي انديشد ناچار است ميزان استفاده از ربات هاي صنعتي را افزايش دهد. اين که ربات جاي کارگر را مي گيرد يک باور اشتباه اشت که متأسفانه بعضي از مديران نيز بر اين باورند. ربات هاي صنعتي شرکت ها را نه تنها از کارگر بي نياز نکرده بلکه موجب رشد و ارتقاي دانش فني کارگران مي شود و کار را آسان و کم خطر مي کند. اگر بررسي شود مشخص خواهد شد که با نصب ربات صنعتي در ايران خودرو و سايپا نه تنها کارگري اخراج نشده بلکه استفاده از ربات‌ها کارآفرين نيز بوده است. البته هدف بالا بردن آمار بهره گرفتن از ربات نيست بايد در نهايت استفاده از فناوري موجب افزايش کيفيت ، ايمني و سلامت نيروي انساني و افزايش سرعت کار شود. نتايج، رسيدن به اين هدف را به خوبي نشان مي دهد. يكي از الزامات اوليه پذيرش اين باور است كه استفاده از ربات‌هاي صنعتي و تكنولوژي‌هاي نو مي‌تواند در تعالي و رشد صنعتي كشور موثر واقع شود. در اين راستا فرهنگ‌سازي استفاده از ربات به همراه افزايش سطح دانش و آگاهي نيروهاي صنعتي كشور از مديران ارشد گرفته تا مديران مياني و پرسنل مهندسي و نيروهاي كارگري لايه پايين مي‌تواند مثمر ثمر واقع شود.
منبع : ماهنامه انديشه گستر سايپا