[رزیتا]

فرسايش
فرسايش كه به آلماني Abtrage و به فرانسه و انگليسي Erosion گفته مي شود ، از كلمه
لاتين Erodere گرفته شده و عبارت است از فرسودگي و از بين رفتن مداوم خاك سطح زمين
( انتقال يا حركت آن از نقطه اي به نقطه ديگر در سطح زمين ) توسط آب يا باد .
از آغاز پيدايش كره زمين ، باد و باران قشر سطحي آن را شسته يا از جا كنده و اجزاي آن را
از نقطه اي به نقطه ديگر حمل كرده است . به اين تريتب بستر نهرها ، مخروط افكنه ها و
دلتاي رودخانه ها بعضي از چاله ها و خلاصه تپه هاي شني به وجود آورده و در نتيجه سطح
زمين تدريجا دچار تغيير شكل شده است . فقط در سايه حمايت پوشش نباتي ( درختان يا
ساير گياهان انبوه ) بوده كه فرسايش بسيار كند شده و تعادلي در تشكيل و فرسايش خاك
ايجاد گرديده است . اين تعادل مساعد كه تحت تاثير شرايط طبيعي حكمروا شده بود ، از
زماني كه بشر زمين را به منظور تهيه محصول و بدست آوردن غذا و ديگر مايحتاج خود ، مورد
كشت و زرع قرار داد يا از آن به عنوان مرتع استفاده كرد ، بر هم خورد و زمينها در معرض
فرسايش شديد و سريع قرار گرفت .
بنابراين ، فرسايش قبل از آن كه زمين مورد بهره برداري انسان قرار گيرد نيز اتفاق مي افتاده
( فرسايش طبيعي ) ولي از وقتي كه انسان در آن به كشت و زرع ، دامداري و غيره مشغول
شده ، باعث فرسايش بيش از حد ( فرسايش سريع و شديد ) خاك شده است .
انسان ، ابتدا به فرسايش خاك و مسائل ناشي از آن توجهي نداشته است ولي افزايش
سريع جمعيت و همچنين عدم توجه به بهره برداري صحيح از زمين ، سبب شد كه انسان در
روي دامنه هاي پرشيب و ارتفاعات زياد نيز كشت و زرع كند و براي سير كردن احشام خود ،
مراتع را هم بيش از حد و بي موقع مورد چرا قرار دهد . اين عمليات او سبب شد كه خاك
مقاومت خود را از دست بدهد و بر اثر باران هاي شديد و آبياري بي رويه و بادهاي تند ،
بشدت فرسايش يابد ، به طوري كه زمين بر اثر فرسايش ، در بسياري از موارد حاصلخيزي
خود را از دست داده يا بكلي ويران شد . اين وضع سبب شد كه انسان متوجه شود كه
چگونه با اعمال بي رويه خود موجب فرسايش و نابودي خاك شده است .
فرسايش خاك ، با اينكه در آغاز كمتر احساس مي شود ، ولي با گذشت زمان اهميت
تخريبي آن بحدي زياد مي شود كه ممكن است پس از چندين سال مثلا در دوره يك نسل كه
سي سال فرض شود ، خاكي به عمق حدود 30 سانتيمتر از سطح زمين معدوم گردد .
جبران خاك فرسايش يافته ، براي طبيعت بويژه در مناطق خشك كه شرايط براي تشكيل خاك
بسيار نامساعد مي باشد بسيار دشوار و طولاني است . از اين رو بخصوص ساكنان مناطق
خشك بايد در حفظ و جلوگيري از فرسايش آن سعي و همت بيشتري مبذول دارند زيرا به طور
طبيعي در اين مناطق ، هم فرسايش شديد تر است و هم همان طور كه ذكر شد ، امكان
تشكيل خاك كمتر مي باشد .
طبق محاسباتي كه صورت گرفته است ، به طور كلي براي تشكيل يك سانتيمتر خاك 500 تا
800 سال زمان لازم است ، و اگر حساب كنيم كه خاك زراعتي 25 سانتيمتر عمق داشته
باشد پس اين ضخامت خاك ، طي 20 هزار سال كار مداوم طبيعت بوجود آمده است .
با از دست رفتن اين خاك به وسيله يك عامل مخرب نظير سيل يا بي مبالاتي زارع و غيره به
صورت فرسايش ، در حقيقت زحمت چندين هزار ساله طبيعت براي بشر هدر مي رود و تازه
هزاران سال ديگر هم وقت لازم است ، تا شايد خاك از دست رفته ، جبران گردد .
علت عمده اختلافاتي كه از نظر فرسايش بين نقاط خشك و مرطوب وجود دارد ، پوشش
گياهي زياد در نقاط مرطوب است كه نقش عمده اي در حفظ خاك ايفا مي نمايد .
در مناطق جنگلي و نقاطي كه نباتات مرتعي سطح خاك را پوشانيده اند عوامل فرسايش
كمتر تاثير مي كند . در اين مناطق ، آبهاي باران و برف توسط گياهان در زمين نگهداري مي
شود . نباتات با حفظ آب و نفوذ دادن آن در خاك ، مانع جاري شدن آب در سطح زمين ، و در
نتيجه مانع از فرسايش خاك مي گردند . پوشش گياهي ، خاك را در مقابل فرسايش بادي نيز
حفظ مي كند .