[رزیتا]

آسايشگاهي براي ستارگان پير

اخترشناسان بر اين باورند كه ستارگان درون ابرهايي از گاز در حال رمبش هيدروژن به وجود مي آيند. اين گاز به طور عمده از مولكول هاي هيدروژن تشكيل شده است. هر مولكول هيدروژن از دو اتم هيدروژن متصل به هم به وجود مي آيد. ديدن اين ابرها بسيار دشوار است، زيرا جو زمين بخش عمده نور گسيل شده از آن را جذب مي كند. با اين همه گاز ديگري به نام كربن منواكسيد هميشه وجود دارد كه مي توان به سادگي آن را از زمين مشاهده كرد. اخترشناسان راديواخترشناسي بنياد ماكس پلانك نقشه دقيقي از اين منطقه تشكيل ستارگان در كهكشان آندرومدا تهيه كرده‌ند.
ستارگان چگونه به وجود آمدند؟ اين يكي از مهمترين پرسش هاي اخترشناسي است. مي دانيم كه فرآيند تشكيل ستاره ها در ابرهاي گازي سرد كه دمايشان كمتر از oc ۲۲۰- (k ۵ ) است، روي مي دهد. فقط در چنين منطقه هايي با گازهاي چگال است كه گرانش مي تواند به رمبش و تشكيل ستارگان منجر شود. ابرهاي گازي سرد كهكشان ها به طور عمده از مولكول هاي هيدروژن يا H2 تشكيل شده اند. (مولكول هاي هيدروژن از دو اتم هيدروژن متصل به هم به وجود مي آيند.) اين مولكول ها يك خط طيفي در محدوده زير قرمز طيف منتشر مي كنند كه به وسيله تلسكوپ هاي زميني نمي توان آن را مشاهده كرد، زيرا جو زمين اين تابش را جذب مي كند. بنابراين اخترشناسان مولكول ديگري را بررسي مي كنند كه هميشه همراه H2 است. اين مولكول كربن منواكسيد ( CO ) است. خط طيفي شديد CO در طول موج mm ۲ ‎ /۶ را مي توان به وسيله راديوتلسكوپ هاي زميني مستقر در مكان هاي مناسب جوي مشاهده كرد. كوهستان هاي مرتفع و خشك صحراها يا قطب جنوب براي اين منظور مناسب است. وجود كربن منواكسيد در فضاي كيهاني نشاني است بر وضعيت مطلوب براي تشكيل ستارگان و سياره هاي جديد.
پژوهش هاي مربوط به توزيع كربن منواكسيد در كهكشان راه شيري ما مدت هاي زيادي انجام شده است. اخترشناسان مقدار زيادي گاز سرد يافته اند كه براي تشكيل ستاره طي ميليون ها سال آينده كفايت مي كند. اما هنوز پرسش هاي بسياري بدون پاسخ مانده است، براي مثال چگونه اين مولكول هاي گاز كه ماده خام تشكيل ستاره است، به وجود آمده اند. آيا اين ماده خام در مراحل ابتدايي تشكيل كهكشان ها به وجود مي آيد؟ آيا اين ماده خام از گازهاي اتمي داغ به وجود مي آيد؟ آيا ابرهاي مولكولي خود به خود مي رمبند يا لازم است كه از بيرون كاري صورت گيرد تا آن را ناپايدار كند و باعث رمبش شود؟ از آنجايي كه خورشيد در صفحه راه شيري واقع است، به دست آوردن بينشي از فرآيندهاي انجام شده در كهكشان ما بسيار دشوار است. نگاه از «بيرون» در اين مورد كمك خوبي است و به همين دليل نگاهي به همسايه كيهاني ما مي تواند بسيار مفيد باشد.
كهكشان آندرومدا كه آن را با نام M31 نيز مي شناسند، منظومه اي از ميلياردها ستاره است كه به كهكشان راه شيري ما شباهت دارد. فاصله M31 از ما فقط ۵/۲ ميليون سال نوري است و نزديكترين كهكشان مارپيچ محسوب مي شود. پهناي اين كهكشان در آسمان حدود ۵ درجه است و مي توان آن را با چشم غيرمسلح هم ديد كه به صورت ابر كمرنگي مشاهده مي شود. بررسي اين همسايه كيهاني به ما كمك مي كند فرآيندهاي انجام شده در كهكشان خودمان را درك كنيم.