شعر تعلیمی چیست؟!
شعر تعلیمی شعری است كه هدف اصلی سراینده آن، آموزش است و به معنی خاص خود، اغلب دستورالعمل‌هایی است منظوم درباره علوم و فنون مختلف یا نظریه و اعتقادات فلسفی، مانند آن. به طور عام‌تر، شعری را كه غرض از آن، القای نتیجه ای اخلاقی به خواننده باشد تعلیمی‌می‌نامند.
قدیمی‌ترین شعر تعلیمی، شعری است به نام كارها و روزها اثر هسیود یونانی (قرن هشتم قبل از میلاد) كه در آن شاعر، بسیاری از اصول اخلاقی را به برادر خود توصیه می‌كند و تجربه‌های خود را در كار كشت و زرع به او می‌آموزد.
از این جهت هسیود را پدر شعر تعلیمی‌لقب داده‌اند. رساله منظومی از ویرژیل (70-19ق.م) شاعر رومی‌نیز كه درباره امور كشاورزی است، از نمونه‌های قدیمی این نوع شعر است. در قرن هجدهم تعداد زیادی از شاعران انگلیسی، براساس این اثر كتاب‌هایی درباره امور كشاورزی و كارهایی نظیر آن، به نظم درآوردند.
اثر معروف الكساندرپوپ (1688-1744) شاعر انگلیسی به نام رساله درباره نقد نیز از زمره شعرهای تعلیمی محسوب می‌شود.
در زبان فارسی، نمونه‌های فراوان از انواع مختلف آن چه شعر تعلیمی نامیده شده وجود دارد، اما بیشترین سهم در این زمینه مخصوص است به شعرهایی كه محتوای اخلاقی و فلسفی دارد و هدف آن‌ها تعلیم مبانی اخلاقی و ارشاد خواننده است و اغلب از آن به عنوان مواعظ یا شعرهای حكمی یاد می‌شود. از نخستین دوره پیدایش شعر فارسی دری سرودن شعرهایی با این نوع مضمون‌ها رواج داشته است و شاعران بسیاری با هدف تعلیم مبانی اخلاقی و فلسفی دست به سرودن منظومه‌هایی زده‌اند و بدین ترتیب منظومه‌های تعلیمی بسیاری به وجود آمده است.
منظومه آفرین نامه اثر ابوشكور بلخی (قرن چهارم) وكلیله و دمنه منظوم اثر رودكی سمرقندی (متوفی 329ق) كه تنها بیت‌هایی پراكنده از آن‌ها باقی مانده است، از نخستین نمونه‌های منظومه‌های تعلیمی است كه به زبان فارسی دری سروده شده است.
كسایی مروزی (341-394ق) ناصر خسرو قبادیانی (متوفی 481ق)، انوری ابیوردی (متوفی 581ق) و ابن یمین فریومدی (متوفی 769ق) آثار بسیاری در این زمینه، در قالب‌های مختلف شعر فارسی به وجود آورده اند.
بخش بزرگی از آثار متصوفه و آن چه شعر عرفانی نام گرفته، با تعلیمات اخلاقی همراه است و در شمار شعر تعلیمی به حساب می‌آید، اما بزرگ‌ترین اثر در شعر تعلیمی، بوستان یا سعدی‌نامه سروده سعدی (606 -691ق) است كه مورد تقلید شاعران متعدد بعد از وی قرار گرفته است.
شاعران فارسی زبان، به ندرت به ارائه مستقیم پند و اندرز در آثار خود، توجه داشته اند و بیشتر كوشیده اند نظریه‌های اخلاقی و فلسفی را در قالب حكایت‌ها و داستان‌ها و به عبارت دیگر به شكل تمثیل ارائه كنند.
..