[behnam5555]

موقعيت و واقعيت

انسانها در زندگی اجتماعی همواره در "موقعيت" هاي گوناگون زندگی می کنند. موقعیت ها از مهمترين عوامل درک و شناخت "واقعیت" برای انسانها در جامعه محسوب می شوند. موقعیت ها مانند یک منظر یا دیدگاه، زاویه‌ی خاص برای دیدنِ چیزها ایجاد می کنند. هر موقعیت، واقعیت را به گونه‌ای تعریف کرده و آن را می سازد.

پیتر برگر و توماس لوکمان در کتاب «ساخت اجتماعی واقعیت» (1966) نشان داده اند که انسانها در کنش متقابل با یکدیگر واقعیاتی را که باور دارند، به وجود می آورند. واقعیات در جامعه، گروه اجتماعی و ساختارهایی که در آن انسانها به کنش متقابل با یکدیگر می پردازند، ساخته می شود. در این معنا واقعیت چیزی نیست که از آسمان به زمین آمده باشد. واقعیت در نتیجه‌‌ی تعامل انسانها با یکدیگر و در موقعیت‌های اجتماعی مختلف شکل گرفته و تولید می شود.

موقعیت‌ها باعث می شوند انسانها واقعیت را از زاویه‌ی خاص ببینند. کسی که در یک موقعیت خاص قرار می گیرد بتدریج یاد می گیرد که واقعیت‌ها را متناسب با موقعیت تعریف کند. فرهنگ حاکم بر جامعه، فرآیند اجتماعی شدن و نهادهای مختلف اجتماعی نیز در این جریان مشارکت می کنند.

واقعیت می تواند وابسته به موقعیتِ جنسی یعنی زن، مرد بودن یا دوجنسی باشد. هر جامعه‌ای برای زنان و مردان قدرت، امتیاز و اعتبار اجتماعی متفاوتی اعطا می کند که باعث به وجود آمدن دیدگاه‌های متفاوتی در آنان می‌شود. زنان به نحو خاصی به برخی از مسائل نگاه می کنند که ناشی از زن بودن آنان است. مردها به علت مرد بودن قادر به درک این واقعیت‌ها نیستند یا آن را به گونه‌ای دیگر تعریف می کنند. اگر مردی بخواهد مانند یک زن به جهان بنگرد ناچار است خودش را به جای یک زن بگذارد و از موقعیتِ یک زن به جهان نگاه کند و این کار آسانی نیست. البته ممکن است مردی با تلاش بسیار به این‌کار دست بزند ولی هیچگاه نخواهد نتوانست به صورت کامل مانند یک زن به این موقعیت دست پیدا کند.

واقعیت‌ می تواند وابسته به موقعیتِ سنی باشد. گروه سنی جایگاه نسلی فرد را در جامعه مشخص می کند. دوره‌ی کودکی، دوران پیش از نوجوانی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و پیری همه مراحلی در زندگی افراد هستند که دیدگاه‌های خود و تفسیرهای خود را از واقعیت به همراه می آورند. باورها و عقاید مذهبی ما هر چقدر که پیرتر می شویم تغییر می کنند. تعریف ما از معنای زندگی، موفقیت‌ها و شکست‌ها، محبت‌ها و کینه‌ها و روشهای حل مسائل در موقعیت‌های سنی مختلف متفاوت است.

واقعیت می تواند وابسته به موقعیت‌های اجتماعی مختلفِ شغلی و طبقاتی و... باشد. انسانها در موقعیت‌های کارگر کارخانه، مدیر، رئیس، منشی، بيكار، مالک، مستاجر، فقیر، ثروتمند، دانشجو، استاد، پزشک، ارتشی، ایرانی، افریقایی و ... هر کدام به شیوه‌ای متفاوت به تعریف واقعیت می پردازند. موقعیت‌ها انسانها را مجبور می کنند الزاماً به ساخت و ساز واقعیت‌های متناسب و مفید با موقعیت بپردازند.

کارل مانهایم (1947-1893) بر روی «تعیّن های وجودی معرفت» تکیه می کند. او رابطه ی میان اندیشه و جامعه را مورد بررسی قرار داده و به شرایط اجتماعی یا وجودی معرفت می پردازد. بنظر مانهايم ما هیچگاه با معرفت ناب و خالص روبرو نیستیم بلکه هر معرفت و اندیشه ای لاجرم وابسته به یک مکان است. از این لحاظ ما می توانیم حقیقت یک عبارت را از راه تحقیق در باره ی موقعیت اجتماعی گوینده ی آن در یابیم. آگاهی و معرفت همواره ریشه در تعیّن های اجتماعی ـ تاریخی داشته و به صورت ناب غیر قابل دسترس است.