[چرو]

انتخاب ظرف(گلدان) مناسب بونسای:

براي تهيه يك گلدان خوب، علاوه بر سليقه و علاقه، در نظر گرفتن چند نكته مفيد است. يك گلدان مناسب بايد از نظر وزن با گياهي كه در آن كاشته می شود تناسب داشته باشد. زهكشی گلدان بايد به خوبي انجام شود. در مورد سوزني برگها بايد كمي بيشتر از معمول باشد. شكل و اندازه گلدان بايد متناسب با نوع گياه باشد.
تناسب رنگ گلدان با رنگ برگها يا ساقه هم ميتواند در زيبايي گياه تاثير داشته باشد. براي گونه های خزان دار كه ريزش برگ آنها مورد توجه است، گلدانهای بيضی و گرد زيباتر هستند. در مورد ساقه های ستبر و گياهان كهنسال، گلدانهای عميقتر مناسبتر اند. ضمن اينكه به تعادل گياه هم كمك زيادی می كنند.

چرا تعویض گلدان بونسای لازم است؟

گیاه به مرور زمان رشد می کند و سیستم ریشه آن بزرگتر می شود تا بتواند آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه را تهیه کنند. در مورد بونسای ریشه های گیاه با محدودیت فضا مواجه است. سرعت رشد گیاهان مخلتف متفاوت است اما حتی کند رشدترین آنان نیز در صورت عدم تعویض گلدان بعد از مدتی دچار کمبود فضای کافی برای رشد ریشه هایشان خواهند شد و ریشه ممکن است دچار پیچش و پیچیدگی شود. در چنین شرایطی رشد ریشه های جدید که برای جذب آب و مواد غذایی لازم و حیاتی هستند کاهش مییابد. علاوه بر آن بستر کاشت نیز بعد از مدتی ساختار اولیه خود را از لحاظ زهکش و تهویه را از دست خواهد داد. اگر گیاه در این وضعیت باقی بماند بعد از مدتی نشانه های ناشی از شرایط نامساعد محیط رشد را بروز خواهد داد.
در زمان تعویض گیاه گلدان آن بزرگتر نمیشود بلکه این ریشه ها هستند که هرس میشوند. یکی از عوارض جانبی هرس ریشه افزایش حجم ریشه است زیرا با هرس هر ریشه تعدادی ریشه جدید از همان ناحیه ای که عمل برش انجام شده است بوجود می آیند. در ریشه ای که عمل هرس به خوبی مدیریت و انجام شده باشد مجموع ریشه های نرم و فعال از نظر حجمی همانند ریشه های گیاهی است که هرس نشده است اما تفاوت مهم در ظرفیت جذبی آنان است زیرا ریشه های گیاهی که هرس نشده از این نظر فعالیت محدودی دارند بنابراین هرس ریشه گیاهان بونسای امری اجتنابناپذیر است تا ریشه ها را بتوان فعال نگهداشت. البته گیاه بعد از انجام عمل هرس ریشه به مدت 6 هفته تا حدودی رشد رویشی خود را از دست میدهد (این مسئله در مورد گیاهان همیشه سبز همانند انجیر بیشتر مشهود است) اما بعد از گذشت این مدت زمان، گیاه نسبت به قبل از تعویض گلدان و انجام عمل هرس، رشد رویشی بیشتری از خود نشان میدهد زیرا ریشه های جوان تشکیل شده و برای گیاه آب و مواد غذایی بیشتری جذب می کنند.

چه زمانی برای تعویض گلدان بونسای مناسب است؟

در هر زمان از سال نمیتوان نسبت به تعویض گلدان بونسای اقدام کرد و مناسبترین زمان برای انجام این کار موقع استراحت و خواب گیاه است تا استرس کمتری به گیاه وارد آید. اگر در زمانی که گیاه در حال رشد و فعالیت است این عمل انجام شود به دلیل وارد شدن استرس به گیاه و عدم جذب آب و مواد غذایی کافی برای برگهایی که در حال رشد و فعالیت هستند احتمال از بین رفتن گیاه نیز وجود دارد. مورد دیگری که باید به آن توجه کرد از سر گرفتن فعالیت توسط ریشه های هرس شده است. باید به مدت زمانی که ریشه های هرس شده در معرض دمای کم محیط قرار میگیرند نیز توجه کرد. اگر در طی فصل زمستان و دوره استراحت گیاه دمای محیط نگهداری نیز سرد باشد، ریشه ها تا زمانی که گیاه رشد مجدد خود را در بهار شروع نکند خود را ترمیم نمیکنند. برخی پرورش دهندگان بهترین زمان تعویض گلدان را درست در انتهای دوره استراحت (ابتدای بهار و قبل از شکستن خواب جوانه های شاخسار) آن بیان میکنند که با توجه به تفاوتهای موجود در عادات رشدی گیاهان مختلف و همچنین شرایط متفاوت آب و هوایی مناطق گوناگون ، زمان انجام این عمل در انواع مخلتف بونسای میتواند تا حدودی با یکدیگر متفاوت باشد.
قبل از آنکه گیاه را از گلدان قبلی درآورید ابتدا بستر کاشت و همچنین گلدان جدید را آماده سازید تا فاصله زمانی این دو عمل کاهش یابد و ریشه ها کمتر در معرض هوا و خشکی قرار گیرند.

زمانی که گیاه با ریشه هایش از گلدان قدیمی بیرون آمد باید تا جایی که امکان دارد خاک قدیمی را از لابه لای ریشه های گیاه پاک کرد به عنوان مثال با چوبی ظریف و بلند و با دقت و حوصله این کار را انجام داد. توجه داشته باشید که معمولا خاک کهنه در قسمت طوقه گیاه و در قسمت مرکزی توده ریشه گیاه باقی میماند و مهم است که این خاک را نیز از ریشه های گیاه جدا کرد تا خاک جدید و غنی جای آنرا بگیرد. اگر خاک کهنه در مرکز توده ریشه باقی بماند در آینده علاوه بر احتمال وقوع پوسیدگی ریشه ، از حجم خاک سالم برای ریشه دواندن بونسای کاسته میشود. بخصوص اگر که شما متوجه رشد ضعیف بونسای شده اید اما در مراحل اولیه بیرون آوردن آن از گلدان قدیمی متوجه مشکل خاصی در توده ریشه نشده اید میبایست مرکز توده ریشه را از خاک کهنه پاک کنید تا بتوانید مرکز ریشه ها را به شکل کامل بررسی نمایید. عریان کردن ریشه های درختان خزاندار و درختان پهن برگ صدمه چندانی به سلامتی آنان وارد نمیکند(البته به شرط رعایت کردن سایر نکات در حین تعویض گلدان) اما باید مراقب درختان مخروط دار همانند کاج و ... بود.همانطور که اشاره شد برخی از پرورش دهندگان برای عریان کردن ریشه های بونسای از جریان ملایم اب استفاده میکنند که این کار برای درختان مخروط دار توصیه نمیشود.

اگر لازم باشد که عمل هرس ریشه نیز انجام شود میبایست ریشه را برای افزایش دقت عمل به خوبی عاری از خاک نمود. در هرس ریشه ریشه های جوان و فعال نگهداشته میشوند اما ریشه های چوبی و ریشه هایی که بسیار بلند شدهاند را میتوان کوتاه کرد. در تمامی مدت عمل هرس ریشه نگذارید تا آنان خشک شوند اگر لازم است درخت را داخل ظرفی آب قرار دهید میزان ریشه هایی که قابل هرس است بستگی به میزان رشد گیاه ، حجم توده ریشه، اندازه گلدان جدید و نوع گیاه دارد اما به عنوان یک قانون کلی گفته می شود که در هر مرتبه هرس نباید بیش از 20٪ الی 30٪ از حجم کلی ریشه های گیاه را حذف کرد.

قرار دادن گیاه در گلدان جدید:

درخت را در بالای توده بستر کاشت که قبلا در گلدان ریخته اید قرار دهید و با ملایمت بسیار درخت را کمی به طرف پایین فشار دهید تا ریشه ها تا حدودی به درون بستر کاشت فرو رود. در مرحله آماده کردن گلدان جدید از دو عدد سیم صحبت کردیم و گفتیم که این سیمها را برای ثابت کردن گیاه بونسای در گلدان جدید احتیاج داریم در این لحظه سیمها را به دور تنه درخت آورده و آنها را گره می زنیم تا به ثابت ماندن درخت کمک کنند.سپس تا حدی که فضای اطراف تنه و سطح گلدان پر شود از مخلوط بستر کاشت استفاده کنید. البته این کار را در یک مرحله انجام ندهید بلکه به تدریج و در چند مرحله بستر کاشت را اضافه کنید و در بین مراحل نیز با ملایمت و با فشاری اندک بستر کاشت را به خوبی بر روی سطح گلدان پخش کنید برای این کار از وسیله ای بلند و ظریف نیز میتوانید استفاده کنید تا مبادا نیروی فشار دست و انگشتان شما به ریشه ها آسیب وارد آورد.