ابداع باتري در ايران باستان ،‌2200سال قبل از اختراع «ولتا»

[deltang]

الكساندر ولتا به عنوان مخترع باتري معرفي شده است، حال آن كه يافته‌هاي باستان شناسي در مناطقي از ايران و عراق نشان داده كه حدود دو هزار ودويست سال قبل از ولتا (200 سال قبل از ميلاد مسيح) باتري در ايران و در دوره اشكانيان ساخته شده است.

به گزارش ايسنا، باتري اشكانيان كه تحت نام‌هاي باتري پارتيان و بعضاً باتري بغداد در سطح جهان شناخته مي‌شود، در سال 1936 توسط «ويلهلم كونيگ» در نزديكي بغداد، حوالي شهر باستاني تيسفون كشف شد.

فرضيات ارائه شده در زمينه‌ يافته‌هاي باستان شناسان همگي بر اين مطلب صحه گذاشته‌اند كه اين مجموعه در راستاي كاربردهاي الكتروشيميايي از جمله آبكاري فلزات ساخته شده كه كشف ظروف آبكاري شده در حوالي محل كشف اين باتري شاهدي بر اين مطلب است. يافته‌اي كه به نوبه خود از يك جهش علمي تاريخي حكايت دارد.

يكي از دانشجويان مهندسي شيمي دانشگاه صنعتي شريف به تازگي با ساخت مدلي واقعي از پيل اشكاني براساس يافته‌هاي باستان‌شناسي و شبيه‌سازي اجزاي مختلف آن، كارايي اين باتري را در توليد جريان الكتريكي به طور عملي تست كرده و به نمايش گذاشته است.

امين طاهري نجف آبادي در گفتگو با ايسنا، درباره پيل اشكاني و شواهد تاريخي درباره كاربري آن گفت: باتري كشف شده شامل يك كوزه سفالي تخم‌مرغي شكل به ارتفاع 14، قطر 8 و دهانه 3/3 سانتيمتر مي‌باشد كه يك ميله آهني به طول 5/7 سانتيمتر به صورت عمودي در قسمت مياني قرار دارد و نقش قطب منفي باتري (آند) را بر عهده دارد. در اطراف اين ميله آهني يك استوانه مسي به طول 8/9 و قطر 6/2 سانتيمتر قرار گرفته كه به كمك قير در جاي خود محكم شده است. در قسمت دهانه باتري از قير براي آب بندي باتري استفاده شده است.

عضو انجمن فن‌آوري‌هاي بومي ايران خاطرنشان كرد: كشف اين اشيا، باستان شناسان را به بررسي فرضيات موجود براي اين اشياء برانگيخت كه منجر به ارائه فرضياتي در مورد كاربرد اين مجموعه جهت توليد جريان الكتريكي، آبكاري طلا بر روي ديگر فلزات و استفاده در درمان امراض با شوك الكتريكي شده كه همگي مويد كاربري اين مجموعه در مصارف الكتروشيميايي است.

وي كه در تحقيقات خود هر سه فرضيه را بررسي كرده است، درباره فرضيه استفاده از پيل اشكاني به عنوان منبع نيرو گفت: جهت بررسي اين نظريه ابتدا لازم است كه عملكرد يك سل گالواني را بررسي كنيم.

آرايش ميله‌هاي آهني و استوانه مسي تشكيل سل گالواني را مي‌دهد كه در آن ميله آهني‌اند و استوانه مسي كاتد است.

احتمالاً كوزه سفالي تنها جهت نگهداري اين مجموعه به صورت عمودي بوده است، با اتصال دو الكترود به يكديگر و پركردن استوانه مسي با يك الكتروليت مناسب چنين ساختاري قادر به توليد جريان الكتريكي است. طاهري نجف‌آبادي در پاسخ به اين سوال كه پارتيان چگونه ميله آهني و استوانه مسي را به هم وصل كرده و از چه محلول الكتروليتي استفاده مي‌كرده‌اند، گفت: آن چنان كه توسط باستان شناسان گزارش شده است، ميله‌هاي سيمي شكل برنزي يا آهني كه در نزديكي محل مورد بررسي يافت شده‌اند، مي‌توانسته‌اند نقش اتصال را بازي كنند. درباره الكتروليت احتمالي هم در طول زمان محققين و نظريه پردازان گزينه‌هاي بسياري را پيشنهاد داده‌اند كه محلولهاي مس، سركه، شراب و آبليمو در زمره اين حدسيات هستند.

اين دانشجوي مبتكر درباره فرضيه آبكاري طلا نيز گفت: به منظور رسوب دهي الكتريكي طلا،‌اند طلايي و شيء مورد آبكاري بايستي توسط سيمي به پايانه‌هاي يك منبع جريان متصل شده و در مخزن آبكاري حاوي محلول نمك طلا غوطه‌ور شوند.

طاهري نجف‌آبادي درباره فرضيه كاربرد پزشكي هم گفت: در تمدن بين النهرين پزشكان بسيار ماهري زندگي مي‌كردند كه گاهي به جادوگري نيز مشغول بوده‌اند.در اين دوره طب عمدتا به تجويز دارو متكي بود و از سوزن براي انتقال دارو به بدن استفاده مي‌شده است كه يافته شدن سوزن‌هاي برنزي و آهني در كنار اين باتريها دليلي بر اين مدعا مي‌باشد. شاهد ديگر اين است كه يونانيان و روميان از ماهي برقي براي بي‌حس كردن و تخفيف درد استفاده مي‌كردند.