مراسم عيد نوروز در ميان مردم ايل كلهر

[behnam5555]

مراسم عيد نوروز در ميان مردم ايل كلهر

در ادبيات كهن ايران براى نوروز منشاءهاى گوناگونى آورده شده است.
درنوروز نامه خيام آمده است كه دراين روز جهان برجمشيد راست گشت، ديوان را مطيع خويش گردانيد، جواهر و زر ونقره ومس از كانها بيرون آورده ، تخت و تاج انگشترى ساخت و مشك عنبر و كافور و زعفران وعود و ديگر بوههاى خوش او بدست آورد.

پس در اين جشن ساخت و نوروزش نام نهاد و مردمان را فرمود كه هر سال چون فروردين نوشود آنروز را جشن كنند.
در بهار الانوار از امان صادق (ع) منقول است كه فرمود نوروز روزى خداوند از بندگانش پيمان گرفت وروزى است كه « ذرّ » است كه در عالم ابراهيم (ع ) بتها را شكست، روزى است كه (شب آن ) پيامبر (ص ) على (ع) را بر دوش خود بلند كرده وبتهاى قريش را از فراز كعبه به زير افكند وخرد و كرد و در اهميت آن ازامام صادق (ع) روايت شده است كه معلى روز نوروز غسل بنما و پاكيزه ترين لباس خود را » : بن خنيس مى فرمايد «.

بپوش و به بهترين عطرها خود را معطر كن كردان جشن نوروز را يادگار رستاخيز وقيام كاوه آهنگر ونمودارپيروز »

شدن او بر ضحاك ستمگر مى دانند جشن نوروز بازگشت به آغاز است.

ايرانيان كهن هر چرخه آفرينش » را سالى نمادين واسطوره اى مى دانستند كه هماناى سال درگاه شمارى و گيتى است.
سال از چهار پاره فصل بوجود مى آمد هر فصل سه ماه ، سال نمادين اسطوره اى چهار پاره دارد هر پاره سه هزاره به درازا مى كشد. آفرينش در چهار مرحله به انجام مى رسد در بخش نخستين سه هزاره آفرينش هنوز مينوى در توان است نمودن نيافته است و به كردار در نيامده است. در سه هزاره دوم بندهشن آفرينش به نمودار و كردار درمى آيد اما هنوز پاك و پيراسته است.
درسه هزاره سوم آفرينش است. آفرينش پاك مى آلايد ، نيروهاى اهريمن ازسوى فروردين به سرزمين پاك اهورايى مى تازند و در اين ميان فاجعه آفرينش بوجود مى آيد و سه هزاره سوم پايان مى يابد، درسه هزاره چهارم بنام جدايى آميخته گان ازهم مى باشد وجدايى بين نيروهاى اهريمنى و اهورايى صورت مى گيرد و آفرينش به آن پيرايگى و يكسويه آغاز مى رسد و ما هم اين « . بازگشت به آغاز را جشن مى گيريم مردم كلهر هم اعتقاد دارند عيد نوروز شب آغاز حكومت على (ع) و همچنين آغاز تاج گذارى جمشيد پادشاه افسانه اى است.
فصل نو شدن وبنا ساختن زندگى نو مى باشد بدين علت براى آن اهميت فوق العاده اى قائلند و با برپايى آيينها و مراسم هاى ويژه اين رخداد عظيم را جشن گرفته و گرامى مى دارند.

در اينجا به نمونه هايى از مراسم رايج در ميان ايل كلهر اشاره مى شود: خانه تكانى كردان كلهر ماه منتهى به عيد را طبق تقويم ويژه خود عيد ماه مى گويند و در اين ماه زمينه استقبال از نوروز باستانى رافراهم مى كنند وبه همين دليل ازنيمه دوم اين ماه تمام وسايل منزل را بيرون مى ريزند ومى گذارند ، فرشها و وسايل كثيف را مى شويند ، ازمنزل غبار رويى مى كنند .
معمولا اين كار ويژه زنان مى باشدكه با هميارى زنان همسايه وفرزندان خانواده انجام مى پذيرد.

چهارشنبه سورى در شب چهارشنبه سورى كردان آتش روشن مى كنند ودر پيرامون آن » مى ايستند وبه پايكوبى سرگرم مى شوند و در برخى از روستاهاى كردنشين بوته هاى خار را گرد مى آورند و آنرا توده ، توده مى كنند و آتش مى زنند و سپس از روى آن مى پرند و در پيرامون هر توده آن هفت كودك خردسال چنبره وار مى ايستند و پيرامون آتش مى گردند و سرودهاى «.

كردى مى خوانند درميان ايل كلهر چهار شنبه سورى به كيفيت فوق برگزار مى شود و آنها هنگام پريدن ازروى آتش مى گويند: زردى من از تو ، سرخى تو ازمن.
دليل افروختن آتش احترام ايرانيان باستان به آتش ومقدس بودن آن ، ديگر اينكه آتش پليديها و سختى هاى زندگى را مى زدايد و موجب مى گردد بيماريها از وجود انسان پاك گردد. جمعه آخر سال آخرين جمعه پايان سال را جمعه آخر سال مى گويند و اين روز اختصاص به مردگان دارد. مردم كلهر قبلا در صبح روز جمعه به زيارت اهل قبور مى رفتند اما هم اكنون اين مراسم در بعد از ظهر روز پنج شنبه منتهى به جمعه انجام مى گيرد .
در اين روز طبق اعتقاد ديرينه همه مردم به قبرستان مى روند و باخود ، غذا ، شيرينى ، حلوا، خرما وميوه مى برند و بر روى قبر سفره پهن مى نمايند و آنها را بر روى آن مى چينند و ديگران را به خوردن آن تشويق مى كنند و در اين باره اظهار مى دارند كه خوردن آنها به خاطر فاتحه و ميت ثواب دارد.
رفتن بر سر مزار در گذشتگان در آخرين پنج شنبه سال كهنه و شمع » روشن كردن و آب بر سنگ مزار افشاندن و خيرات كردن انواع خوردنى و نوشيدنى و فاتحه خواندن و طلب خير و بركت كردن و همچنين خيرات كردن در شب قبل از تحويل سال (شب عرفه ) و رسم فراهم كردن طعام و گذاردن بر روى پشت بام خانه ها در مناطق كردنشين ، به اين قصد كه ارواح مردگان مى آيند و از آن غذا تناول مى كنند و «.
خوشحال برمى گردند بنابراين رسم زيارت اهل قبور در آخرين جمعه سال نشانگر آميخته اى از عقايد و فرهنگ باستان با ارزشهاى دين اسلام مى باشد و مردم اعتقاد دارند كه روح مردگان چشم انتظار بازماندگان است و اگر برايشان خيرات كنند و سرمزارشان بروند روحشان شاد مى گردد.

عرفات بنا بر عقايد مردم ايل كلهر شب قبل از عيد ، عرفات محسوب مى شمرند و مردم دراين شب به خاطر درگذشتگان انواع ميوه ها ، شيرينيها و غذاها فراهم نموده و براى آنان فاتحه مى دهند و مى خورند، آنان اين شب را عيد مرده ها مى دانند و برپا داشتن عرفات موجب خشنودى و شادى روح مرده مى شود. آتش بازى شب عيد مردم ايل كلهر علاوه بر مراسم چهارشنبه سورى كه در آن اتش روشن مى كنند و از رويش مى پرند در شب عيد هم هنگام غروب آتشى در حياط خانه روشن مى كنند و براى هر فردى در خانواده هيزمى با ذكر اسم او در آتش مى اندازند و دور آن مى نشينند و عقيده دارند اين كار موجب طول عمر و روشنى زندگى مى شود. ديگر اينكه جوانان و مردان چند روز مانده به شب عيد توپ هاى نمدى درست مى كنند بعد از ظهر منتهى به شب عيد آنرا در درون نفت قرار مى دهند تا كاملا بانفت آغشته شود. با فرا رسيدن شب و تاريك شدن هوا توپها را در بيرون ازمنزل وفضاى باز آتش مى زنند ومرتبا آنرا به هوا پرتاب مى كنند اين كارموجب هيجان و نور افشانى خاصى در آسمان روستاها و مناطق مى گردد و زيبايى خاصى را در شب عيد مى آفريند .

همه اين موارد نشان از احترام و تقدس آتش در فرهنگ ديرين كردها و مردم ايران است.
غذاى شب عيد درميان كردهاى ايل كلهر مبناى آغاز نوروز شب مى باشد لذا به همين منظور بهترين غذا را جهت اين شب فراهم مى نمايند. در گذشته بهترين غذا پلو خالى بود ولى هم اكنون پلو گوشت مى باشد و هر خانواده با هر وضعيت اقتصادى خود را ملزم به تهيه اين غذا براى اعضاى خانواده مى باشد و به اصطلاح در اين شب همه افراد از نظر غذا با هم برابرند.
پوشيدن لباس نو يكى از سنتهاى ويژه عيد نوروز درميان ايرانيان تهيه لباس نو و پوشيدن آن در نوروز مى باشد. مردم ايل كلهر هم باهر نوع بضاعت مالى سعى مى نمايند كه لباسهاى كهنه را بيرون اندازندو زندگى نو و پاكيزه را با لباسهاى الوان و نو آغاز نمايند بنابراين از يك ماه قبل ازعيد به فكر تهيه لباس براى خود و فرزندان مى باشند و دراين كار فرزندان وزنان نسبت به مردان خانواده در اولويت هستند، پوشيدن لباس نو جنبه عمومى و همگانى دارد واگر چنانچه زن يا كودكى توانايى خريد و تهيه لباس نو نداشته باشد، درايامى كه مختص شادى است احساس حقارت نموده و بر روحيه اوتاثير مى گذارد و تا اندازه اى چشم و هم چشمى در اين كار نقش دارد.

بنابراين پوشيدن لباسهاى نو ورنگارنگ همراه تغيير چهره طبيعت به معنى زدودن پليديها و آغاز زندگى شاد ورنگين محسوب مى گردد. عيد مباركى يكى از سنتهاى رايج ديگر درميان مردم ايل كلهر عيد مباركى است. مردم ازصبح اولين روز عيد دسته ، دسته به ديدار همديگرمى روند، در اينجا رسم بر اين است كه ابتدا بايد به عيد مباركى بزرگان و روساى طوايف و خانواده ها رفت و بعد به ديدار خانواده هاى ديگر .
در ديدارهاى اولين روز عيد بيشتر مردان خانواده به عيد مباركى مى روند و با همديگر روبوسى مى نمايند. دقايقى درمنزل مى نشينند پس از تناول شيرينى ، راهى خانواده هاى ديگر مى شوند. درجريان عيد مباركى بعضى اززنان بزرگ به مردان دست مى دهند و يا اينكه با مردان جوان روبوسى مى نمايند ومردان هم در مقابل دست آنهارا مى بوسند . زنان هم بطور جداگانه و به صورت گروهى همراه زنان همسايه به عيد مباركى خانواده ها و زنان ديگر مى روند، و كسانى كه در روز به دليل مشاغل نتوانند به عيد مباركى بروند اين كار را شب انجام مى دهند.
سيزده به در يكى از سنتهاى اجتماعى ديرين، مراسم سيزده بدر درروز سيزدهم نوروز مى باشد ومردم بنا بر باورهاى عاميانه اينروز را نحس مى دانند وبطور دسته جمعى منازل و خانه هاى خود را ترك مى كنند.
اين طرز تفكر از زمانهاى باستان وجود داشته و حتى بعضى از اديان مثل مسيحيت هم رواج دارد وآنان هيچگاه سيزده نفر روى يك سفره نمى نشينند ، مردم كلهر هم به نحس يودن سيزده اذعان دارند و حتى درمحاسبات بجاى سيزده كلمه زياده بكار مى برند .
بنابراين آنها در روز سيزدهم نوروز همگام با ديگر مردم مناطق خانه ها را ترك و به دامن سبزه زارهاى زيباى طبيعت مى روند و اين روز را با شادى و رقص و همراه با خويشاوندان سپرى مى كنند.
و براى اين منظور صبح هنگام غذاى ناهار را درست كرده و همراه با طلوع آفتاب منزل را ترك مى كنند.

از مكانهايى كه مردم شهروروستا بدان جا مى روند يكى امام حسن(ع)، ميان دار و ساير مناطق سرسبزى و جنگلى منطقه مى باشد. دختران دراين روز به نيت باز شدن بختشان سبزه گره مى زنند ، وبسيارى ازآنان به جمع آورى گياهان خوراكى مى پردازند.