[زکریا فتاحی]

آبِ ريخته به کوزه نيايد

رک: آب رفته به جوى بازنايد

-------------------------------------------------

آبِ ريخته جمع نمى‌شود

نظير:

روغن ريخته جمع نمى‌شود

پول عاشقى به کيسه برنمى‌گردد.
-------------------------------------------------
آب زور سر بالا مى‌رود

رک: زورت بيش از حرفت پيش است.
-------------------------------------------------
آبستنى نهان بودَ و زادن آشکار

نظير: گاوى که در پناه با گاو ديگرى جفت شود آشکار خواهد زائيد
-------------------------------------------------
آب سربالا مى‌رود قورباغه ابوعطا مى‌خواند

به مزاج در مورد شخص کم‌خردى به‌کار برند که بازار آشفته‌اى بياد و بخواهد در آن ميان اظهار فضل کند.
-------------------------------------------------
آبِ سفيد از ابر سياه مى‌بارد

رک: باران سفيد از ابر سياه مى‌بارد
-------------------------------------------------
آبِ شور تشنگى را بيشتر مى‌کند
-------------------------------------------------
آبِ شور نخورده‌اى که قدر آب شيرين را بدانى

نظير: ماهى که بر خشک اوفتد قيمت بداند آب را (سعدى)
-------------------------------------------------
آبِ شيرين نزايد از گِلِ شور٭

رک: از مار نزايد جز مار بچه و تربيت نااهل را چون گردکان بر گنبد است


٭ ديده‌بانى مجو ز ديدهٔ کور ........................ (مکتبى)
-------------------------------------------------

آب شيرين و مَشک گَنده؟

نظير: روغن زرد و رودهٔ سگ؟
-------------------------------------------------
آب صداى شَر شَر خود را نمى‌شنود

نظير:

آدم قوزى قوز خودش را نمى‌بيند

کور خود است و بيناى مردم تا آدمى به عيب خودش نابينا است (کيمياى سعادت)
-------------------------------------------------
آبکش به آفتابه ميگه٭ دو سوراخه! (عامیانه )

رک: ديگ به ديگ مى‌گويد: رويت سياه!


٭ ميگه: مى‌گويد
-------------------------------------------------
آبکش به کفگير مى‌گويد نُه سوراخ داري! (عامیانه )

رک: ديگ به ديگ مى‌گويد: رويت سياه!
-------------------------------------------------
آب کم جو تشنگى‌آور به‌دست٭

نظير: آبِ خوش بى‌تشنگى ناخوش بوَد (ناصر خسرو)


٭ ......................... تا بجوشد آبت از بالا و پست (مولوی )
-------------------------------------------------
آب که آمد تيمم برخاست

رک: تيمم باطل است آنجا که آب است
-------------------------------------------------
آب که از سر گذشت چه يک نيزه چه صد نيزه

نظير:

- ما که غرقيم چه صد کله

- ما که در جهنم هستيم يک پله پائين‌تر!

- ما که غرقيم ده گز هم بالاش! (عامیانه )

- غرقه در بحر چه انديشه کند طوفان را (سعدى)

- آدم خيس از باران نمى‌ترسد

آب کز سرگذشت در جيحون

چه به دستى چه نيزه‌اى چه هزار (سعدى)

- آنکه او غرق شود کى غم کالا دارد

- آنکه آب از سر گذشتش گو ز باران غم مخور (سلمان ساوجى)

- صد تومان مى‌دادم پسرم شب بيرون نماند، حالا که ماند چه يک شب چه هزار شب! (عامیانه )
-------------------------------------------------
آب که به سوراخ عقرب بريزند از سوراخ بيرون مى‌آيد
-------------------------------------------------
آب که سربالا برود قورباغه ابوعطا مى‌خواند! (عامیانه )
-------------------------------------------------
آب که يک جا بماند مى‌گندد٭

نظير:

چون آب اندر شَعْر بسيار مانَد عفونت گيرد از آرام بسيار (دقيقى)

چو آب استاده شد يابَد عفونت چو مارى گشت. گردد صاف و روشن(ايرج ميرزا)
-------------------------------------------------

آب راکد بالاخره بو مى‌گيرد


٭ (يا: آب که در گودال بماند گَنده مى‌شود)
-------------------------------------------------
آبِ گرمابه پارگين را شايد (اسرارالتوحيد)

رک: سرِِ خر و دندان سگ!
-------------------------------------------------
آبگينه ز سنگ مى‌زايد ليک سنگ آبگينه مى‌شکند (خاقانى)

نظير:

- کرمِ درخت از خود درخت است

- آتش چنار از چنار است

- آنچه بر ما مى‌رسد آن هم ز ماست (مولوى)

- از ماست که بر ماست

- شکايت از که کنم خانگى است غمّازم (حافظ)

گله از هيچ‌کس نبايد کرد کز تنِ ماست آنچه بر تن ماست(مسعود سعد سلمان)
-------------------------------------------------

آبگينه و سنگ با هم نسازند

نظير: صحبت سنگ و سبو راست نيايد هرگز
-------------------------------------------------
آبله کور مى‌کند، سرخک گور!

نظير: چشم شور شتر را به ديگ مى‌کند، آدم را به گور!
-------------------------------------------------
آبم است و گابم است و نوبت آسيابم است! (عامیانه )

نظير:

- سرم ريز و برم ريز، مجال خوردنم نيست!

- سِپَلَشت آيد و زن زايد و مهمان عزيزت برسد!

- يک سر دارم و هزار سودا (يا يک سر است و هزار سودا)

- گابم مى‌زايد، آبم مى‌آيد، زنم دردش است!
-------------------------------------------------
آب مايهٔ حيات است اما از سر که گذشت سبب هلاک مى‌شود

نظير:

زيان بوَد چو فراوان خورند شهد و شکر (مسعود سعد)

طرب آزرده کند چونکه ز حد در گذرد آبِ حيوان بکشد نيز چو از سر گذرد(ايرج ميرزا)


چو آب از سر گذشت آيد زيانى و گر خود باشد آبِ زندگانى (نظامى)

آب اگر چند گوارنده و شيرين باشد بکُشد نيز بلا شيهه چو از سر گذرد(سيد حسين طبسى)
-------------------------------------------------

آب مى‌داند که آبادانى کجاست

رک: آب هميشه به آبادانى مى‌رود
-------------------------------------------------
آب مى‌گردد گودال را پيدا مى‌کند

رک: ديزى مى‌گردد درش را پيدا مى‌کند
-------------------------------------------------
آب نديده موزه مکش

رک: 'گز نکرده پاره مکن' و 'اول جاى پايت را محکم کن بعد قدم بردار'
-------------------------------------------------
آبِ نطلبيده مراد است

از عقايد عامه است که به‌صورت نقل درآمده. هرگاه براى کسى ناخواسته آب بياورند آن را به فال نيک گيرد و به آورندهٔ آب گويد: آب نطلبيده مراد است خدا مراد تو را بدهد!
-------------------------------------------------
آب نمى‌بيند وگرنه شناگر قابلى است!

نظير:

خانه نشستن بى‌بى از بى‌چادرى است

حمام نرفتن بى‌بى از بى‌چادرى است

از غم بى‌آلتى افسرده است (مولوى)
-------------------------------------------------
آب و آتش با هم جمع نمى‌شود

نظير:

- آب و آتش به‌هم نيايد راست

- آب و آتش را چه آشنائي؟

- آب را با آتش نسبتى نيست

- آب و آتش به‌هم نياميزد (عنصرى)

- کجا دمساز باشد آب و آتش (ناصر خسروى)

- آب و آتش خلاف يکديگر هستند (سعدى)

- نباشد آب و آتش را به هم ساز (فخرالدين اسعد گرگانى)
-------------------------------------------------
آب و آتش به‌هم نياميزد (عنصرى)

رک: آب و آتش با هم جمع نمى‌شود
-------------------------------------------------
آب و آتش به‌هم نيايد راست

رک: آب و آتش با هم جمع نمى‌شود
-------------------------------------------------
آب و آتش خلاف يکديگرند٭

رک: آب و آتش با هم جمع نمى‌شود


٭ ................................ نشنيديم عشق و صبر انباز (سعدى)
-------------------------------------------------
آب و آتش را چه آشنائي؟

رک: آب و آتش با هم جمع نمى‌شود
-------------------------------------------------
آب هر جا که ببينى زير دست روغن است (بيدل)

مردم ساده‌دل و بى‌آميغ همواره اسير و زبردست قدرتمندان چرب‌زبان هستند.
-------------------------------------------------
آب هرچه عميق‌تر باشد آرام‌تر است٭

شخص هر چه فاضل‌تر و داناتر باشد کم‌سخن‌تر و آرام‌تر است.


٭ اين مَثَل از زبان فرانسه گرفته شده و اصل آن در زبان مذکور چنين است: Plus I'cau profonde، plus elle est calme
-------------------------------------------------
آبى است آبرو که نيايد به جوى باز
-------------------------------------------------
آبى است زير پرّه که مى‌گردد آسيا٭


٭ ............................... سرّى است زير پرده که مى‌گردد آسمان (قاآنى)
-------------------------------------------------
آبى بنوش و لعنت حق و يزيد کن جان را فداى مرقد شاه شهيد کن

نظير: العطش! لعن حق به شمر و يزيد (مهدى اخوان ثالث)
-------------------------------------------------
آبى که آبرو ببرد در گلو مريز

رک: آبرو آب جو نبايد کرد
-------------------------------------------------
آبى که به زندگانى ندارى به حسين چون گشت شهيد بر مزارش بستي؟

رک: تا زنده بودم آبم ندادى، حالا که مُردم گلاب بر مزارم نهادي؟
-------------------------------------------------
آبى که ريخت هرگز جمع نمى‌شود

نظير: آب ريخته به کوزه نيايد

رک: آب رفته به جوى باز نايد
-------------------------------------------------
آبى که مى‌رود به رودخانه، خودى بخورَد بِهْ از بيگانه

رک: چراغى که به خانه رواست به مسجد حرام است