آتش آوردن برون از سنگ کار آهن است (صائب)
----------------------------------------------
آتش از آتش گُل مى‌کند
مردمان از يارى با يکديگر قوت گيرند
رک: اتّحاد موجب قوت است
----------------------------------------------
آتش از باد تيزتر گردد
نظير: پلنگ از زدن کينه‌ورتر شود به ياد آتش تيز برتر شود (سعدى)
----------------------------------------------
آتش از چنار پوسيده برآيد
نظير:
دود از کُنده برمى‌خيزد
- تيغ کهنه جوهر دارد
- پيرى ندارى پيرى بخر
----------------------------------------------
آتش از خيار نجهد (يا: آتش از خيار برنيايد)
نظير:
سبزه کى رويد به جهد از روى يخ؟
- نَجَست و هم نَجَهد هرگز از خيار آتش (اديب صابر)
----------------------------------------------
آتش اگر اندک است حقر نيايد داشت (سعدى)
نظير:
دشمن نتوان حقير و بيچاره شمرد (سعدى)
- هست سرمايهٔ احتراق جهانى شوروى (ابن‌يمين)
- هيمهٔ بسيار را شراره‌اى کافى است
يک تهِ سيگار آتش مى‌زند عالمى را گو کنى غفلت دمى (احمد اخگر)
----------------------------------------------
آتش اول خودش را مى‌سوزاند
يعنى هر کس در پى آزار ديگران باشد نخست به خودش آزار مى‌رساند.
نظير: آتش هر چه را بخواهد بسوزاند اول بايد خودش را بسوزاند
----------------------------------------------
آتش به جان شمر فتد کاين بنا نهاد
تحريفى است از مصراع دوم اين بيت معروف وثوق‌الدوله 'اول بنا نبود بسوزد عاشقان / آتش به جان شمع فتد کاين بنا نهاد' که عموم در سرزنش از شمر ذى‌الجوشن و امنِ او ساخته‌اند.
----------------------------------------------
آتش به جان شمع فتد کاين بنا نهاد٭
مولوى نيز مفهوم اين مَثَل را در قالب بيت زير به‌صورت ديگرى بيان کرده است:
هر که او بنهاد ناخوش سنّتى سوى او نفرين رود هر ساعتي
رک: آتش به جان شمر فتد کاين بنا نهاد
٭ اول بنا نبود بسوزند عاشقان ............................ (وثوق‌الدوله)
----------------------------------------------
آتش به دو دست خويش بر خرمن خويش من خود زده‌ام چه نالم از دشمن خويش
رک: خودم کردم که لعنت بر خودم باد
----------------------------------------------
آتش به ديگرى زد و ما را کباب کرد
----------------------------------------------
آتش به زمستان ز گُل سورى بِهْ٭
رک: در زمستان الويه پلو است
٭ ............................. يک زشت وفادار ز صد حورى بِهْ (....؟)
----------------------------------------------
آتش به گرمى عرق انفعال نيست٭
٭ در دوزخم بيفکن و نام گنه مبر ک........................ (خيام)
----------------------------------------------
آتش تر و خشک نمى‌شناسد
رک: آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک
----------------------------------------------
آتش جاى خودش را باز مى‌کند
رک: آب راه خودش را باز مى‌کند
----------------------------------------------
آتش چنار از خود چنار است
ُنظير:
کرمِ درخت از خود درخت است ـ کرم پنير از خود پنير است
- آنچه بر ما مى‌رسد آن هم ز ما است (مولوى)
- پرِ من است که برِ من است
- کرم پيله خود کفنش را مى‌تند
- گله از هيچ‌کس نبايد کرد گر تنِ ماست آنچه بر تنِ ماست (مسعود سعد)
- از ماست که بر ماست
- درخت گفت اگر دستهٔ تبر از خودم نبود کسى نمى‌توانست مرا سرنگون کند
----------------------------------------------
آتش چنان نسوزد فتيله را که عداوت بسوزد قبيله را (اسرارالتوحيد)
----------------------------------------------
آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک٭
نظير:
آتش که به بيشه افتاد تر و خشک نپرسد
- آتش که گرفت خشک و تر مى‌سوزد
- آتش تر و خشک نمى‌شناسد
- آتش دوست و دشمن نداند
- آتش اندر بيشه چون افتد به تر مانَدْ نه خشک (کاتبى ترشيزى)
- صر صر چون زَنَد به بوستان گام هم پخته قند ز شاخ هم خام(امير خسرو دهلوى)
- آتش و گلوله کورند، نه دوست مى‌شناسد نه دشمن
- آتش چو در افتاد نه تر مانْد و نه خشک (ابن يمين)
- آتش اندر بيشه چون افتد نه تر مانَد نه خشک (کاتبى)
٭ تمثّل:
در پاى عوام کُشته گشتند خواص آتش چو در افتاد نه تر مانَد و نه خشک(ابن يمين)
----------------------------------------------
آتش دوست و دشمن نداند
رک: آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک
----------------------------------------------
آتش را به روغن نتوان نشانيد
نظير: آتش را به آتش خاموش نتوان کرد
----------------------------------------------
آتش را به آتش خاموش نتوان کرد
نظير: آتش را به روغن نتوان نشانيد
----------------------------------------------
آتش سوزان نکند با سپند آنچه کند دود دل مستمند (سعدى)
نظير:
آنچه يک پيرزن کند، به سحر نکند صد هزار تير و تبر (سنائى)
- آه مظلوم در سحر به يقين بتر از تير ناوک و زوبين (سنائى)
- آه دل درويش به سوهان مانَد گر خود نبرد بُرنده را تيز کند(ابوسعيد ابوالخير)
آتش علاج خانهٔ زنبور مى‌کند (صائب)
----------------------------------------------
آتش کند پديد که عود است يا حَطَب٭
----------------------------------------------
نظير: آتش کند هر آينه صافى عيار زرّ (معزى)
----------------------------------------------
٭ آتش بيار و خرمن عشاق را بسوز ک...........................(ابن يمين)
----------------------------------------------
آتش که به بيشه افتاد تر و خشک نپرسد
رک: آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک
----------------------------------------------
آتش نديده گُر مى‌زند!
رک: پيش از مرگ واويلا!
----------------------------------------------
آتش نشاندن واخگر گذاشتن کار خردمندان نيست (سعدى)
نظير: افعى کشتن و بچه نگاه داشتن کار خردمندان نيست (سعدى)
----------------------------------------------
آتش نفسان قيمت ميخانه شناسند٭
٭ ............................... افسرده‌دلان را به خرابات چه کار است(ناصر بخارائى)
----------------------------------------------
آتش و اسپند؟
رک: آتش و پنبه؟
----------------------------------------------
آتش و پنبه؟
نظير:
آتش و اسپند؟
- پشه و باد؟
- سنگ و آبگينه؟
- شيشه و تير؟
----------------------------------------------
آتش و گلوله کورند، نه دشمن مى‌شناسد نه دوست
رک: آتش چو برافروخت بسوزد تر و خشک
----------------------------------------------
آتش هر چه تند باشد از دور و برش بيشتر نمى‌سوزاند
----------------------------------------------
آتشى بايد که تا آبى به جوش آيد از او٭
٭ نيست عيب ما که با هر کسنمى‌جوشيم ما
...................(اميرى فيروزکوهى)
__________________
درمان غم عشق بگویم که چه باشد
وصل است و بهار است و می بربط و چنگ است
....
زنهار مرو هیچ سوی بیشه ی عشاق
چنگال غمش تیزتر از چنگال پلنگ است
----
ئه و روژه ی "مه جنون" له زوخاو نوشی ...مه ینه ت فه وتانی، کفنیان پوشی
من بومه واریس له قه وم و خویشی . . . سپاردی به من ئازاری و ئیشی
|