کاریکاتور ایران از نگاه جان لنت
«جان لنت»؛ هنرپژوه آمریكایی در همایش علمی سومین جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر با موضوع تحولات و چالش های كاریكاتور ایران سخنرانی كرد. او در این همایش گفت: اگرچه كشور ایران در گذشته هم مسابقات، جشنواره‌ها، و نمایشگاه‌های كاریكاتور داشت، اما به نظر می رسد تعداد این رویدادها افزایش یافته و موضوعات آن‌ها انسان دوستانه‌تر، سیاسی‌تر و از تنوع بیشتر برخوردار شده است.
جان لنت با اشاره به گسترش هنر كاریكاتور در ایران به مسابقات مختلف این رشته هنری در ایران از جمله «مسابقه كاریكاتور بین‌المللی غزه»، «مسابقه بین‌المللی معضلات شهری»، «نخستین مسابقه بین المللی كاریكاتور ضدتروریسم» و جشنواره كاریكاتور فجر اشاره كرد و گفت: دوسالانه بین‌المللی كاریكاتور تهران اكنون به عنوان یكی از بهترین مسابقات و جشنواره‌های دنیا در حال رونق بیشتری است.
جان لنت:از دیدگاه یك خارجی معتقدم كاریكاتور ایران از جایگاه رفیعی برخوردار است به دلیل آن كه جامعه كاریكاتوریست‌ها در مقابل «حصار تجاری» مقاومت كرده است.
خانه کاریکاتور ایران
جان لنت همچنین درباره خانه کاریکاتور ایران نیز گفت: به نظر می‌رسد خانه كاریكاتور كه هنوز پابرجاست و از پیشرفت های قابل توجهی برخوردار گشته اكنون دارای تجهیزات مدرن‌تری نسبت به سال 1999 یعنی یك سال پس از شروع فعالیت حرفه‌ای آن است و مجله‌های طنزی نظیر كیهان كاریكاتور و نشریه جواد علیزاده با عنوان طنز و كاریكاتور در شرایط بسیار سخت بازار برای سالیان متمادی به فعالیت خود ادامه داده است. به علاوه، آنچه در سال 1999 جلب توجه می كرد و امروز می‌كند حضور مستمر زنان به عنوان كاریكاتوریست های حرفه ای و آماتور و كارآموز است.
او ادامه داد: این در حالی است كه زنان كاریكاتوریست در بسیاری مناطق، همچون غرب آسیا، خاورمیانه و آفریقا، یا كم تعداد هستند و یا اصلا وجود ندارند. آنچه من را به تعجب وامی‌دارد این است كه چگونه كاریكاتوریست‌های ایرانی می‌توانند مجموعه‌های خود را به صورت كتاب با این سرعت منتشر سازند. نمونه آن آثار كامبیز درمبخش، توكا نیستانی و مسعود شجاعی طباطبایی است. به طور كلی، به نظر می‌رسد تعداد كتاب‌های كاریكاتور بیشتر از سایر رشته‌ها باشد.
چالش های كاریكاتور در ایران
او در ادامه به چالش های كاریكاتور در ایران پرداخت و گفت: ارزیابی من از چالش‌های پیش روی كاریكاتور ایران مبتنی بر مسائل جهانی است كه در سال 2000 برای این حرفه تشخیص دادم. این مسائل هنوز و شاید حتی بیشتر از یك دهه پیش صدق می‌كنند. آن‌ها شامل جهانی سازی و مالكیت تجارت‌های بزرگ، تجاری سازی، بین المللی سازی یا بومی سازی، كامپیوتری شدن، و كاهش حمایت دولت می‌شوند.
جان لنت با اشاره به اولین سفر خود به ایران گفت: بعد از سفر سال 1999 (1378) من به ایران مقاله‌ای درباره آنچه كه در جامعه كاریكاتوریست‌های ایران یافتم نوشتم. مقاله كه عنوان آن «ایران، كشوری مملو از كاریكاتوریست‌ها» بود تأثیر عمیقی را بیان می‌كرد كه كاریكاتوریست‌های ایرانی و آثارشان بر من گذاشتند. در آن مقاله درباره هیجان سرشاری كه كاریكاتوریست های ایرانی در كار خود داشتند، تعداد جوانان مشتاقی كه وارد این رشته هنری می‌شدند و تركیب شیوه‌های شرقی و غربی مورد استفاده این هنرمندان صحبت كردم كه متأسفانه تا حد زیادی بر شیوه‌های غربی متكی بود.
وی در بخش دیگری به تحولات هنر طنز در ایران پرداخت و گفت: با نگاهی مختصر اگر می‌خواستم مقاله سال 1999 خود را به روز درآورم امروز بسیار شگفت زده‌تر می شدم. تغییرات مثبت ارزشمندی رخ داده است.
جان لنت گفت: در طول دهه 2000 شاهد تعداد رو به رشد آثار ایرانی شركت كننده و برنده جایزه در جشنواره های بین المللی بوده‌ام. در برخی از این رویدادها به عنوان داور حضور داشته‌ام. به نظر می‌رسد تعداد شركت كنندگان ایرانی بیش از سایر كشورها بود. به نظر می‌رسید آثار كاریكاتوریست‌های ایرانی همچون جواد علیزاده كه آثارش در سال 2008 و 2009 در 4000 مونیتور متروی برلین به نمایش درآمد همه جا به چشم می‌خورد. قطعاً برقراری ارتباط از طریق شبكه‌های داخلی و خارجی رو به افزایش بود و نتیجه آن بهتر شناخته شدن هنرمندان در سطح جهانی بود.
او در ادامه گفت: از تحولات تازه دهه 2000 همچنین فعالیت انجمن كاریكاتوریست های تبریزی بوده است كه در سال 2001 آغاز شد و بیش از 500 عضو در سراسر ایران دارد. برجسته ترین پروژه این گروه موزه كاریكاتور است كه در سال 2007 تأسیس شد. دو گالری و كتابخانه موزه كه قبلاً محل كتابخانه ملی تبریز بوده در نگهداری و بخشیدن بعد آكادمیك به سنت طنزپردازی نقشی به سزا دارند. تا همین اواخر، موزه‌های كاریكاتور زیادی در جهان وجود نداشت و هنوز در بسیاری كشورها وجود ندارد! انجمن كاریكاتوریست‌های تبریز همچنین برگزاركننده جشنواره بین المللی كاریكاتور تبریز و بانی مجله كاریكاره است.
جان لنت در پایان گفت: با توجه به مسائل ذكر شده درباره جایگاه كاریكاتور ایران دوباره می‌گویم، از دیدگاه یك خارجی معتقدم كاریكاتور ایران از جایگاه رفیعی برخوردار است به دلیل آن كه جامعه كاریكاتوریست‌ها در مقابل «حصار تجاری» مقاومت كرده است. تجاری‌سازی در آن به شكل كمینه در آمده و آثاری با ویژگی‌ها و كاربرد تردید برانگیز به دقت كنترل می‌شود. كاریكاتور ایران محتوای بومی را به شدت ترویج نموده و به گونه‌ای خردمندانه از فناوری‌های جدید اطلاعاتی استفاده كرده است. همچنین حمایت دولت، به خصوص شهرداری‌ها، از كاریكاتور برای كاریكاتوریست‌های ایرانی بسیار سودمند است.
وی در خاتمه تصریح كرد: كاریكاتور ایران با تاریخچه‌ای از دستاوردها و نحوه برخورد با چالش‌های تازه به رشد و بالندگی خود ادامه خواهد داد و در دنیای آینده طنز به جایگاهی دست خواهد یافت كه شاید با زیبایی شناسی ایران باستان در تاریخ هنر ایران قابل مقایسه باشد.