ریشه ی داستانی ضرب المثلها

[افسون 13]

چوب تر را چنان که خواهی پیچ // نشود خشک جز به آتش راست

نظیر نهال تا تر است می‌ توان آن را راست كرد . اطفال اگر در كوچكی تربیت نشوند چون بزرگ شدند دیگر تربیت نپذیرند ، همچنانكه نهال و چوب تر را می‌ توان به هر سوی گرایش داد ولی شاخه كلفت درخت و چوب خشک را كاری نمی‌ توان كرد .

مأخذ : روستاییان وقتی بخواهند چوب خشک كجی را راست كنند كه بتوان از آن استفاده دسته بیل یا تیشه نمود ، آن را در زیر آتش سوخته (‌خُل ) می‌كنند ، چون كاملاً گرم شد آن را در سوراخ دیوار یا جایی مثل آن فرو و اهرم می‌كنند تا راست و قابل استفاده شود . در بعضی دهات خود دیده‌ام كه در سنگی كه در پایین چهارچوب دروازه است سوراخی برای این كار پیش بینی نموده تا اهل محل از آن در راست كردن چوب استفاده كنند .

استاد خطیب رهبر در شرح گلستان سعدی معنی مصراع : نشود خشک جز به آتش راست ، را چنین نوشته است :
"چوب خشک جز به آتش استقامت نپذیرد یعنی استقامتش دیگر ممكن نیست اگر چه سوزد (!)"


منبع :sarapoem.persiangig.com