درباره ستاره سهیل چه می دانید؟!

[GolBarg]

درباره ستاره سهیل چه می دانید؟!

کجایی؟ پیدات نیست. ستاره سهیل شدی! شما هم حتما" این عبارت را بارها شنیده اید. در این اصطلاح از ستاره ای خاص نام برده می شود. اما چرا "ستاره سهیل"؟ مثلا" چرا نمی گویند: شعرای شامی شدی؟!! چه رازی در این ستاره نهفته است؟

مردم عادی از این اصطلاح استفاده می کنند و دانستن اینکه این ستاره چه ویژگی دارد برایشان مهم نیست. بیایید ببینیم که چرا ستاره سهیل را برگزیده اند؟!

ستاره قطبی همیشه پیداست (البته نه در روزها!). ستاره های اطراف ستاره قطب شمال سماوی هم همیشه دیده می شوند. به تدریج از شمال سماوی دور شویم، ستاره ها می آیند و می روند در واقع طلوع و غروب می کنند.


وقتی به جنوب می رسیم، ستاره هایی را می بینیم که هنوز کاملا" بالا نیامده، در افق جنوبی فرو می روند و غروب می کنند. اجداد ما برای این مثل باید چنین ستاره ای را پیدا می کردند.

اینکه چه ستاره هایی، چه مدت در آسمان باشند، به عرض جغرافیایی محل سکونت شما بستگی دارد. عرض جغرافیایی تهران تقریبا" 36 درجه است، یعنی هموطن تهرانی ما ستاره قطبی را در ارتفاع 36 درجه مشاهده می کند و مسلما" ستاره هایی که تا 36 درجه از ستاره قطبی فاصله دارند برای او غروب نخواهند کرد. (به شرط آنکه کوه و یا ساختمانهای بلند مزاحم دید او نشوند)

به همین ترتیب ستاره هایی که از قطب جنوب سماوی تا 36 درجه فاصله داشته باشند از تهران هرگز قابل رویت نخواهند بود.

به ستاره سهیل برگردیم. سهیل ستاره ای است از قدر 7/0- و بعد از شعرای یمانی پرنورترین ستاره آسمان است.
میل ستاره سهیل 52- درجه است، یعنی حدود 38 درجه از قطب جنوب سماوی فاصله دارد. با محاسبه ای ساده در می یابیم که بیشترین ارتفاع ستاره سهیل در تهران تنها 2 درجه است. (2=36-38) و می توان گفت که سهیل عملا" در تهران قابل مشاهده نیست. پس مثل "ستاره سهیل شده ای!" در تهران ساخته نشده است!.


در شهرای جنوبی کشور اوضاع متفاوت است. مثلا" در بندرعباس (یا حتی جنوبی تر از آن، جزایر کیش وابوموسی) دیدن ستاره سهیل اصلا" دشوار نیست.

عرض جغرافیایی بندرعباس 27 درجه است، بنابراین ستاره سهیل در آسمان آنجا تا ارتفاع 11 درجه بالا می آید و البته باز بودن افق جنوبی به مشاهده آن کمک می کند. نتیجه می گیریم این اصطلاح در این مناطق هم ساخته نشده است.

در عرض های میانی کشور (مثلا" شهر های اصفهان، یزد، اهواز،کرمان و...) وضعیت ستاره سهیل طوری است که پس از طلوع، تا ارتفاع کمی از افق بالا آمده، دوباره سر خم می کند و در افق پنهان می شود (غروب می کند).

به عنوان مثال در شهر یزد که عرض جغرافیایی آن 32 درجه است، ستاره سهیل تا ارتفاع 6 درجه صعود می کند (6=32-38)، که اگر افق کاملا" باز باشد می توان آن را در مدت کوتاهی مشاهده کرد.

دیدن ستاره سهیل در این مناطق کار ساده ای نیست، و مدت زمانی که این ستاره قابل مشاهده است بسیار کوتاه است، پس احتمالا" اصطلاح "ستاره سهیل شدی!" در همین مناطق شکل گرفته است.

[GolBarg]

ستاره سهیل

نام Canopusبر خلاف نام اکثر ستارگان، بر گرفته از نام شخصی است، که شناختی از او نداریم. یک نظر این است که این نام از شهری باستانی درشمال مصر و شرق اسکندریه گرفته شده است و نظر دیگر این که این اسم در واقع، نام راننده Menelaus استMenelaus پادشاه اسپارت در زمان جنگ تروا بود. او برادر Agamemnon ، همسر هلن و عامل جنگ تروا بود.

طلوع سهيل

ستاره سهیل که با نام های آلفای حمالSuhel ,Suhail ,Alpha Carinae, HR2326, HD45348 نیز شناخته می شود، بعد از شباهنگ، دومین ستاره پر نور آسمان شب به حساب می آید. این ستاره تقریبا در 30 درجه ای جنوب ستاره مرزم یا همان ستاره آشکار کننده شباهنگ واقع شده و در 53 درجه ای جنوب استوای سماوی قرار دارد . از این رو در نواحی با عرض جغرافیایی 37 درجه شمالی به بالا دیده نمی شود. بنابراین از كشورهایی همچون کانادا، قسمت هایی از امریکا، شمال اروپا و در ایران (از عرض جغرافیایی شهر شیراز به بالا) رصد آن امكان پذیر نخواهد بود. ضرب المثل معروف ایرانی "ستاره سهیل شدی" هم به همین موضوع بر می گردد که این ستاره در ایران فقط از نواحی محدود و آن هم در مدت زمانی محدود، قابل رویت است.

Canopus، در حقیقت ستاره آلفای صورت فلکی باستانی Argo بوده است. Argo نام کشتی ای است که Jason، بر آن سوار شد تا پشم طلایی گوسفندان را بیاید. بعد از گذشت مدتی طولانی، Argo غول پیکر، به سه قسمت تقسیم شد که عبارتند از:Carina یا حمال (یا Keel که به تیر و تخته های قسمت انتهایی کشتی اطلاق می شود)، Puppis یا کشتیدم (یا Stern که همان قسمت عقب کشتی است) و افتاد و از آن به بعد با نام آلفای حمال شناخته می شود Vela یا شراع (یا Sails که به معنای بادبان کشتی است).

قدر ظاهری ستاره سهیل (72/0-) است که این میزان درخشندگی در حدود نصف همسایه سماوی پر نورش یعنی شباهنگ است. البته این دو ستاره، هیچ تقابل فیزیکی با هم ندارند و در حقیقت ستاره سهیل بسیار بزرگ تر و نیز در فاصله ای بسیار دورتر قرار دارد. این ستاره در دسته بندی ستارگان، در کلاس "F" که شامل ابر غول های به رنگ زرد و سفید و با دمای سطحی 7800 کلوین می باشد، قرار گرفته است. با توجه به قدر ظاهری و فاصله 313 سال نوری سهيل از ما، درخشندگی این ستاره در حدود 15000 برابر خورشید، محاسبه شده است. با توجه به آنکه قطر سهیل 65 برابر قطر خورشید است، در صورتی که جایگزین خورشید شود، تا سه چهارم مدار عطارد را اشغال خواهد كرد

ستاره سهیل تاج مغناطیسی دارد و بسیار پر حرارت است. تاج خورشید که در واقع باریکه ای از گاز با دمای حدود دو میلیون کلوین است، این مواد را در منظومه شمسی می پراکند. تاج خورشیدی فقط در زمان کسوف دیده می شود. تاج ستاره سهیل از تاج خورشید حدود ده بار داغ تر است و از خود پرتو ایکس و امواج رادیویی ساطع می کند که امکان بررسی اش را توسط محققین، مهیا می سازد. این ستاره ابر غول که مرحله هیدروژن سوزی در مرکز آن پایان یافته و مراحل مرگ خود را سپری می کند، دارای جرمی در حدود 8 تا 9 برابر خورشید است. دانشمندان احتمال می دهند که این ستاره یا در گذشته غول سرخی مانند ابط الجوزا بوده، و یا در آینده به این وضعیت در می آید.

ستاره سهیل آن قدر پرجرم نیست تا بتواند منفجر شود، از این رو در آینده به شکل کوتوله سفیدی همچون Sirius B در خواهد آمد. اکثر کوتوله های سفید، با توجه به دمای سوخت هسته شان، از کربن و اکسیژن تشکیل شده اند. سهیل آن قدر پر جرم است که بتواند در آینده به گونه نادری از کوتوله سفید که از نئون و اکسیژن تشکیل شده ، تبدیل شود.

بعضی اطلاعات اساسی در باره ستاره سهیل :

بعد: 06 23 57.1

میل: -52 41 45

قدر ظاهری: -0.72

قدر مطلق: -2.5

فاصله: 74 LY

نوع طیفی: F0II

موقعیت ستاره سهیل و صورت فلكی حمال نسبت به شباهنگ و كلب اكبر در عرض های جغرافیایی نزدیك به استوا.

ستارهٔ سُهـیل (آلفا شاه‌تخته، alpha Carinae) درخشان‌ترین ستارهٔ صورت فلکی شاه‌تخته است. سهیل پس از شباهنگ دومین ستاره پرنور آسمان شب است ولی در مدارهای شمالی قابل دیدن نیست.

سهیل نامی عربی به معنای «درخشان» است. نام‌های فارسی این ستاره پرک و اگست است. در کشورهای اسلامی از واژهٔ سهیل برای نام‌گذاری پسران استفاده می‌شود.

قدیمیان دربارهٔ آن می‌گفتند که ستاره‌ای است در جانب جنوب که اهل یمن نخست آن را می‌بینند و با برآمدن آن میوه‌ها می‌رسند. چنانچه سنائی در این باره می‌گوید:

دردیار تو نتابد آسمان هرگز سهیل
گر همی باید سهیلت، قصد کن سوی یمن

[GolBarg]

در عکس ستاره سهیل در پایین سمت راست تصویر و در نور شهر کرمان کاملا مشخص است ، برای پیدا کردن آن می توانید از صورت فلکی زیبای سگ بزرگ نیز کمک بگیرید که ستاره شباهنگ در بالا سمت چپ آن راهنمای خوبی برای یافتن این صورت فلکی در آسمان است.

البته هرچه عرض جغرافیایی محل سکونت شما بیشتر باشد کار سخت تری را برای دیدن این ستاره پر شکوه و کم پیدا آسمان شب خواهید داشت.