سرماخوردگى، بیمارى فصل

**رزیتا** · #1 03-13-2010

درمان و پیشگیری از سرماخوردگی با محصولات نعناع

پاییز و زمستان، فصل سرماخوردگی و شیوع بیماری های میکروبی و ویروسی است. متأسفانه اغلب میکروب ها و ویروس های مربوط به سرماخوردگی ، از طریق هوا و تنفس قابل سرایت بوده، به همین دلیل در اجتماعات از جمله آمادگی، کودکستان، دبستان، منازل و محل کار شیوع این بیماری بیشتر است. جهت جلوگیری از این مشکلات اولین و بهترین راه، پیشگیری است که با فرارسیدن فصل سرما باید به آن توجه کرد. هر فردی می تواند با رعایت توصیه های زیر در سلامتی خود، خانواده و یا جامعه سهم مهمی داشته باشد. همچنین نخستین و بهترین روش پیشگیری ، روش غیر دارویی است و در موارد لزوم ناگزیر باید از داروهای مربوط با تجویز پزشک استفاده کرد.

نکات مهم در روش غیر دارویی

1- رعایت بهداشت از جمله شستن دست ها، به ویژه قبل از هر وعده غذایی و بعد از توالت. همچنین موقع سرفه یا عطسه حتماً باید جلوی دهان خود را با دستمال کاغذی بگیرید و سپس آن را دور بیندازید.
2- مصرف مایعات بیشتر از حالت عادی.
3- شستن بینی با آب نمک ( با غلظت 9 گرم در یک لیتر ) یا محلول نرمال سالین ( که به طور آماده در داروخانه ها موجود است ) چندین بار در شبانه روز جهت باز شدن مجرای بینی و خروج ترشحات بینی.
4- استراحت و خواب کافی، که یکی از مهم ترین عوامل بهبودی سرماخوردگی است ، چون مقاومت بدن با استراحت و خواب کافی افزایش می یابد.
5- چون اکثر افراد به خصوص کودکان در هنگام سرماخوردگی تا حدی اشتهای خود را از دست می دهند ، لذا استفاده از غذاهای سبک مانند شیر، سوپ، آش و... توصیه می شود.
6- در صورت داشتن تب هنگام سرماخوردگی ( به خصوص تب بالا ) ، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا با تجویز آنتی بیوتیک های خوراکی یا تزریقی و سایر داروها از بروز مشکلات بعدی پیشگیری شود.
7- در صورتی که سرماخوردگی چندان جدی نباشد، با رعایت نکات مذکور در دو سه روز اولیه بهبود می یابید، ولی اگر با گذشت زمان سرماخوردگی تشدید شود، به ویژه اگر همراه با تب باشد، باید به طور حتم به پزشک مراجعه کنید تا در اولین فرصت درمان دارویی شروع شود.
8- ظروف غذاخوری و لوازم بهداشتی شخص در طول دوره سرماخوردگی باید مجزا باشد.
9- در صورت تجویز آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی، حتماً دوره آن را کامل کنید ، چون در غیر این صورت ممکن است مشکلات بعدی ایجاد شود. متأسفانه در بسیاری از موارد مصرف داروها ، به ویژه آنتی بیوتیک ها طبق دستور دقیق و کامل پزشک صورت نمی گیرد؛ به طور مثال پزشک تشخیص می دهد که کودکی برای مدت 10 روز باید از یک نوع آنتی بیوتیک خاص مصرف کند، ولی ممکن است طی 3-2 روز اول پس از مصرف دارو، کودک ظاهراً سلامتی خود را باز یابد و آثار بیماری از نظر ظاهری در او دیده نشود و یا تب او قطع شود. در این حالت، پدر یا مادر به خیال اینکه کودک بهبود یافته است، به طور خودسرانه دارو را قطع می کنند و فکر می کنند که ادامه مصرف دارو لازم نیست، در حالی که برای از بین بردن کامل میکروب و یا ویروس در بدن، زمان تشخیص داده شده توسط پزشک و دوره درمان را باید کامل کرد. در صورتی که دوره درمان با دارو ناقص رها شود، پس از مدت کوتاهی میکروب ها و ویروس های باقی مانده در بدن فعال شده و کودک مجدداً بیمار می شود. این مسئله گاهی چند مرتبه تکرار می شود که در این صورت با مقاوم شدن میکروب ها در مقابل داروها ، دیگر داروهای تجویزی در بدن اثر نخواهند کرد و بیماری بهبود نخواهد یافت.
10- استفاده از دستگاه بخور ساده و یا همراه با بُخورهای دارویی ( INHALERS )، برای مرطوب شدن هوا و تنفس بهتر شخص سرماخورده مفید است. استفاده از INHALER ، باعث ضدعفونی کردن محیط ، رفع گرفتگی بینی و کاهش میکروب ها و ویروس ها در محیط می شود .
رعایت توصیه های بالا در پیشگیری، کاهش یا درمان سرماخوردگی و جلوگیری از شیوع و انتقال آن می تواند مؤثر باشد.

از بین مشکلات حاصل از سرماخوردگی دو مورد بسیار مهم است.
1- گرفتگی بینی که بسیار ناراحت کننده است ( به خصوص هنگام خواب ) ، به ویژه برای کودکان شیرخوار که باعث اشکال در خوردن شیر و خوابیدن آنها شده و پس از مدت کوتاهی آنها را کلافه می کند.
2- مبارزه با شیوع آلودگی میکروب ها و ویروس ها در نقاط سرپوشیده، مانند محل کار و منزل که باعث سرایت بیماری به افراد دیگر به خصوص نوزادان و کودکان می شود.
برای حل این دو مشکل به خصوص در کودکان، استفاده از قطره " مِنتول ( MENTHOL )" که دارویی چند منظوره است توصیه می شود.

نعناع یکی از پرمصرف ترین گیاهان در دنیاست که از قدیم در غذاها، ادویه جات، و یا به عنوان داروهای مؤثر مورد استفاده بوده است. این گیاه که به نام عمومیMINTدر جهان مشهور است، گونه هایی ازگیاه MENTHA است که بیش از 30 گونه از آن در جهان وجود دارد. از این تعداد فقط چند گونه از آن دارویی بوده و بقیه، بیشتر خوراکی هستند. با توجه به خوراکی بودن این گیاه و اثرات خوب درمانی آن که بیشتر مربوط به اسانس ( رایحه ی ) آن است، صنایع متعددی در سطح جهان، در دو سه دهه اخیر دست به تهیه داروهای جدیدی از آن زده اند. محصولات حاصل از نعناع، به سه شکل خوراکی، موضعی و تنفسی هستند.

اسانس نعناع دارای خواص ضد درد، ضد میکروب، ضد اسپاسم، ضد احتقان بینی و محرک هضم غذا است. با توجه به این که اسانس ها حاوی مولکول های کوچکی هستند، به راحتی در دمای معمولی تبخیر می شوند و از راه تنفس یا از طریق پوست وارد خون شده و از این طریق اثرات خود را به سرعت ظاهر می سازند. اسانس نعناع نیز می تواند از این دو راه وارد خون شود.
ولی چون اسانس ها را نمی توان به صورت خالص مصرف کرد، لذا باید آنها را به شکل رقیق شده درآورد. این محصولات علاوه بر سهولت مصرف، دارای اثرات بسیار سریع و قوی بوده و به دلیل خوراکی بودن نعناع نیز دارای آثار جانبی نیستند. به همین دلیل، مصرف آن حتی برای نوزادان بلامانع است.

قطره منتول(MENTHOL) که یکی از داروهای گیاهی رسمی ایران است، حاوی 6 درصد اسانس نعناع از گونه دارویی MENTHA PIPERITA)) است که به صورت محلولی سبک و بی رنگ فرموله شده است. این محصول با ارزش در تسکین انواع دردها ، به ویژه عوارض سرماخوردگی مورد استفاده بوده و بزرگ ترین مزیت این محصول، قابل استفاده بودن آن در نوزادان، کودکان و بزرگسالان است.

با توجه به این که از
قطره منتول به روش های مختلف می توان استفاده کرد، لذا دستوراتی جهت مصرف صحیح آن ارائه می شود.

1- استفاده در نوزادان : مشکل بزرگ در سرماخوردگی، گرفتگی بینی به خصوص هنگام شیرخوردن و خوابیدن است. برای باز شدن بینی، می توان چند قطره از محلول منتول را در دوطرف بالش و یا یقه لباس نوزاد قرار داد. تبخیر شدن این محلول به سرعت باعث رفع احتقان شده و ضمن اثرات ضد درد، آرامش خاصی به کودک می دهد و برای او خواب راحتی را در پی خواهد داشت. قراردادن دارو را در کنار یقه و یا بالش می توان چندین مرتبه در روز و یا شب تکرار کرد. باید در نظر داشت که به علت ظرافت پوست نوزادان، بهتر است دارو با پوست آن ها تماس نداشته باشد، چون ممکن است باعث قرمزی و یا سوزش پوست شود.

2- استفاده در کودکان و بزرگسالان : برای کودکان می توان مشابه نوزادان عمل کرد. پس می توان چند قطره از محلول منتول را نزدیک بینی آن ها قرار داد و سپس با دست آن را جلوی بینی مالید، در این صورت به سرعت گرفتگی بینی باز خواهد شد. این عمل را می توان چندین بار در روز و یا به دفعات مورد لزوم، تکرار کرد.

3- برای رفع سردرد، درد ناحیه گردن ، دست ، پا و کمر که در اثر سرماخوردگی و یا مشکلات دیگر به وجود آمده اند، می توان چند قطره از محلول منتول را روی موضع گذاشت و با دست کمی ماساژ داد که محلول بلافاصله جذب می شود. بعد از انجام این کار سردرد، پس از چند دقیقه تسکین می یابد، ولی برای رفع درد نقاط دیگر بدن، به چند روز استفاده نیاز است. برای رفع این گونه دردها می توان در طی روز، چندین بار مصرف آن را تکرار کرد و بهتر است یکی از موارد مصرف، به هنگام شب و قبل از خواب باشد.

4- استفاده به شکل بُخور؛ به این صورت که می توان چند قطره از محلول را در ظرف آب جوش ریخته و سر خود را روی آن گرفت. همچنین بهتر است پارچه ای را روی سر انداخت و چند دقیقه بخار حاصل را تنفس کرد. این عمل جهت باز شدن بینی و تسکین سردرد بسیار مؤثر است.

5- استفاده از بُخور جهت محیط های سربسته مسکونی یا محل کار؛ به این صورت که می توان چند قطره از آن را درون دستگاه بخور یا ظرف آبی در حال جوش ریخت. بخارهای ایجاد شده، ضمن خوش بو کردن فضا، باعث ضدعفونی کردن محیط و رفع احتقان بینی افراد می شود.

6- استفاده به شکل بُخور در وان حمام برای رفع خستگی ، سردرد، درد یا گرفتگی بینی مربوط به سرماخوردگی یا فعالیت و کار.

7- همچنین می توان از محلول منتول جهت ماساژ برای رفع دردهای اسکلتی و یا ماهیچه ای نقاط مختلف بدن استفاده کرد. این محلول با جذب سریع، ضمن ایجاد آرامش و رفع خستگی، باعث تسکین دردهای سطحی بدن می شود.
با توجه به اثرات مطلوب و بی ضرر محصولات دارویی نعناع، روز به روز استفاده از این گونه داروها افزایش می یابد و AROMATHERAPY ( رایحه درمانی ) کاربرد فراوانی پیدا کرده است. محلول منتول در ایران و سایر نقاط جهان در داروخانه ها موجود بوده و بدون تجویز نسخه پزشک در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد.

* منبع : دنیای تغذیه

**رزیتا** · #2 03-13-2010

سرماخوردگی را جدی بگیریم

مردم برای کاهش علائم و نشانه های سرماخوردگی آسپرین مصرف می کنند اما تحقیقات نشان داده است که آسپرین تعداد ویروس های سرماخوردگی در ترشحات بینی را افزایش داده و در نتیجه شانس سرایت بیماری را از شخصی به شخص دیگر افزایش می دهد؛ بنا بر نظر سازمان ملی تحقیقاتی آلرژی و بیماری های واگیردار آمریکا، انجمن متخصصین اطفال آمریکا توصیه می کنند که نباید به بچه ها و نوجوانان آسپرین یا هر داروی دیگر که حاوی آسپرین است جهت درمان بیماری های ویروسی - به خصوص آبله مرغان و آنفلوانزا- تجویز شود. نتیجه تحقیقات پزشکی حاکی از این است که استفاده از آسپیرین برای درمان بیماری های ویروسی سرماخوردگی در کودکان باعث بیماری REYE می شود. این بیماری می تواند باعث زیان های غیر قابل جبران مغز و کبد شود و در مواقعی مرگ اطفال را نیز به دنبال داشته باشد.

بیمارى سرماخوردگى گاه به علت ضعف عمومى و كاهش مقاومت بدن روى مى ‌دهد. در این حالت فرد بیمار نیاز به استراحت، مصرف ویتامین‌ها به خصوص ویتامین C و تنفس هواى مرطوب و تمیز دارد.

بیمارى سرماخوردگى گاه به علت ضعف عمومى و كاهش مقاومت بدن روى مى ‌دهد. در این حالت فرد بیمار نیاز به استراحت، مصرف ویتامین‌ها به خصوص ویتامین C و تنفس هواى مرطوب و تمیز دارد. اما علت مهم دیگرى كه موجب سرماخوردگى مى ‌شود حمله‌ هاى ویروسى است. بیمارى سرماخوردگى در این حالت آنفلوآنزا نامیده مى ‌شود و اگرچه با نشانه ‌هاى عمومى سرماخوردگى مانند تب، ریزش آب بینى، سرفه و ضعف عمومى همراه است، بیمارى شدت بیشترى دارد و گاه نیز با درد مفاصل همراه است.

نشانه های ابتلا به سرماخوردگی شدید
- بالا بودن درجه حرارت بدن ( درجه حرارت بدن به مدت بیش از دو روز بیشتر از 8/37 درجه سانتی گراد باشد )
- ابتلا به درد ناگهانی یا ترشح از یك یا دو گوش
- احساس درد در گوش خود و ادامه آن به مدت بیش از چند روز
- آبریزش و گرفتگی بینی بیش از 10 روز
- سرفه همراه با خلط غلیظ و بدبوی زرد و سبز رنگ
- گلودرد بیش از 48 ساعت به هنگام بلع غذا
- حساسیت های پوستی یا جلدی غیر قابل توجیه
- سفتی گردن همراه با سردرد مداوم
- درد در ناحیه سینوزیت ها، تب و ترشحات زرد یا سبز رنگ بینی كه بیش از 48 ساعت طول بكشد
تا به حال بیش از 200 نوع ویروس سرماخوردگى شناسایى شده ‌اند كه تعداد آنها هر ساله نیز افزایش مى‌یابد. این ویروس ‌ها همگى سرما دوست هستند و اغلب نیز در مجارى تنفسى به صورت غیرفعال زندگى مى‌ كنند. زمانی كه زمینه مناسب مثل سرد شدن هوا فراهم شود‌ ویروس‌ ها فعال مى ‌شوند.
از آنجایی که درمان خاصی برای سرماخوردگی و آنفلوانزا وجود ندارد، «پیشگیری» بهترین سلاح برای مقابله با این عوامل ویروسی است.

شستن دست ها و لمس نکردن صورت، راه های ساده اما مؤثر برای جلوگیری هستند.

یکی از عادت های اشتباهی که مردم دارند این است که در هنگام سرماخوردگی یا آنفلوانزا، دستمالی را که برای عطسه یا سرفه استفاده کرده اند در جیب یا دست خود نگه می دارند و مجدداً آن را مورد استفاده قرار می دهند. این راه بسیار ساده ای است که عوامل بیماری دوباره به بدن انتقال یابند و بتوانند باعث تشدید بیماری شوند. بیماران باید دستمال مورد استفاده را پس از یک بار مصرف فوراً دور بیندازند. یک اشتباه معمول دیگر آن است که با فشار بینی خود را در یک دستمال تمیز می کنند. فشار هوا باعث می شود که مقداری از ترشحات بینی که حاوی ویروس ها و میکروب ها هستند را به سینوس های زیر چشم انتقال دهند و باعث عفونت سینوسی شوند.

در علم ژنتیك ویروس سرماخوردگى از هوشمندترین نوع ویروس‌ ها به شمار مى‌آید. به دلیل آنكه این ویروس به سرعت نسبت به آنتى‌ بیوتیك ها مقاوم مى ‌شود. ویروس سرماخوردگى در یك پوشش یا كپسول مخصوص قرار گرفته است كه از ویروس محافظت مى‌ كند. با از بین رفتن این پوشش، ویروس نیز از بین مى‌ رود. آنتى ‌بیوتیك ها نیز این پوشش را مورد حمله قرار مى ‌دهند. حال اگر ساختمان این پوشش كمى تغییر كند ویروس به نوع جدیدى تبدیل مى ‌شود كه براى از بین بردن آن نیاز به آنتى ‌بیوتیك جدید و یا مصرف همزمان چندین آنتى ‌بیوتیك است.

ویروس هوشمند بیمارى سرماخوردگى هر سال پوشش خود را كمى تغییر مى‌دهد. بدین ترتیب با وجود پیشرفت‌هاى چشمگیر علم پزشكى، سرماخوردگى یك بیمارى جدى و خطرناك به شمار مى ‌آید كه مى ‌تواند زمینه ابتلا به سایر بیماری ها مثل سینوزیت‌ یا عفونت ‌هاى ریوى را در فرد بیمار افزایش دهد. در سنین بالاى 60 سال سرماخوردگى ‌هاى ویروسى مى‌ توانند به مرگ بیمار منجر شوند.
ریشه كن كردن سرماخوردگى به علت تغییر سریع ساختمانى ویروس و مقاوم شدن آن نسبت به داروها و آنتى ‌بیوتیك ها مقدور نبوده است. اما تزریق واكسن سرماخوردگى، فرد را نسبت به این بیمارى مقاوم مى‌كند.
واكسن سرماخوردگى، ویروس ضعیف شده این بیمارى است كه به بدن تزریق مى‌شود. ورود این ویروس ضعیف شده به بدن سبب مى‌شود كه سیستم دفاعى بدن فعال شود و در حالت آماده باش باقى بماند. بدین ترتیب اگر ویروس سرماخوردگى به بدن حمله كند به علت فعال بودن سیستم دفاعى، به سرعت شناسایى می شود و از بین مى‌ رود.
از آنجا كه ویروس سرماخوردگى هر سال با یك تغییر كوچك به نوع جدیدى تبدیل مى‌شود، كمى پس از آغاز فصل سرما فعال‌ ترین نوع ویروس و میزان تغییر آن شناسایى مى ‌شود و واكسن جدید ضد سرماخوردگى ساخته مى‌شود. تا دو هفته بعد از واكسینه شدن به علت حضور ویروس ضعیف شده در بدن، قدرت سیستم ایمنى و دفاعى كاهش مى‌ یابد، به همین علت در طول این مدت بدن نیاز به مراقبت بیشترى دارد. مصرف خوراكى‌ هاى ویتامین ‌دار به خصوص میوه‌ ها نیز توصیه مى ‌شود.

روزنامه هموطن سلام

**رزیتا** · #3 03-13-2010

سرما بخورید ؛ آنتی بیوتیك نخورید!

1- سرماخوردگی نامی است كه عموم مردم برای عفونت های حاد تنفسی فوقانی به كارمی برند. عفونت، هم می تواند به وسیله ویروس ایجاد شود، هم به وسیله باكتری و هم عوامل دیگری مثل قارچ و ... ، اما عفونتی كه ما به آن سرماخوردگی می گوییم، ویروسی است . حاد هم به زبان ساده یعنی در یك دوره كوتاه ایجاد می شود و مزمن نمی شود . قسمت فوقانی دستگاه تنفسی هم به بینی ، حلق و در واقع راههای هوایی بالاتر از حنجره گفته می شود.

2- سرماخوردگی شایع ترین بیماری عفونی در انسان است. بچه های كوچك تر از 5 سال مستعدترین گروه سنی برای ابتلا به این بیماری هستند. استعداد ابتلا به طور تدریجی از 5 سالگی تا 20 سالگی كاهش می یابد و سپس ثابت می ماند. گفته می شود به طور متوسط، هر كدام از افراد جامعه ، درطول یك سال بین 3 تا 5 بار دچار سرماخوردگی می شوند.

3- عوامل زمینه ساز در ابتلا به سرماخوردگی عبارتند: از ضعف عمومی و خستگی ( در معرض سرمای شدید قرارگرفتن هم احتمالا باعث تغییراتی در بدن می شود كه شبیه ضعف عمومی ، فرد را به این بیماری مبتلا می كند). رعایت نكردن بهداشت مخصوصاً در محیط های پرجمعیت ، ماههایی از سال كه ویروس سرماخوردگی یا آنفلوآنزا در آن فراوان تر است. وضعیت نامناسب تغذیه و ناهنجاری های ساختمانی قسمتهای فوقانی دستگاه تنفس مثل انحراف بینی و بزرگ بودن لوزه ها.

4- دوران نهفتگی ( كمون) بیماری كوتاه است و از 2 تا 4 روز متغیر است . شروع بیماری ناگهانی و با احساس خارش یا سوزش در حلق ، بینی یا گوش همراه است و به دنبال آن علایم واضح تر ظاهر می شوند. عطسه، آبریزش از بینی ، احساس خستگی و كوفتگی ، تب خفیف كه ندرتاً با لرزهمراه است ، سردرد خفیف ، اختلا ل حس بویایی وچشایی ، دردهای مبهم كمر یا دست و پا و... ترشح چركی ( زرد یا سبز) از بینی نشانه عفونت باكتریایی است و یعنی بیماری از یك سرماخوردگی ساده فراتر رفته است.

5- درمان سرماخوردگی ، درمان علایم بیماری است . یعنی دارویی برای خود بیماری وجود ندارد و داروها فقط علایم را تخفیف می دهند، تا دوره بیماری طی شود. تاثیر استراحت ، نوشیدن مایعات كافی و رژیم غذایی به همان اندازه داروهای شناخته شده است.

6- هیچ موردی برای استفاده از آنتی بیوتیك ها در یك سرماخوردگی وجود ندارد. مصرف خودسرانه آنتی بیوتیك ها گذشته از این كه از نظر اقتصادی باعث خسارات زیادی به كشور می شود، باعث ایجاد مقاومت دارویی باكتری ها هم می شود. نمونه واضح آن دارویی مشهور به نام آمپی سیلین است كه تاچند سال پیش بر اغلب عفونت های تنفسی فوقانی موثر بود، اما امروزه به دلیل این كه بسیاری از باكتری ها به آن مقاوم شده اند، دیگر كمتر استفاده می شود.
7- ایمنی نسبت به یك نوع ویروس سرماخوردگی ممكن است تقریباً تا یك ماه هم دوام داشته باشد. درعین حال ممكن است تنها چند روز بعد از ابتلا به یك نوع ویروس، ویروس دیگری سراغ شما بیاید. همین تنوع باعث شده كه هنوز هیچ واكسنی هم برای سرماخوردگی وجود نداشته باشد، پس تنها راه ، رعایت بهداشت فردی و دوری كردن از فرد سرماخورده است.

**رزیتا** · #4 03-13-2010

امان از سرماخوردگی

سرماخوردگی ‌نوعی‌ بیماری‌ است‌ كه‌ در اثر یك‌ عفونت‌ ویروسی‌ ایجاد می ‌شود و بینی، گلو، سینوس ها و مجاری‌ هوایی‌ (نای‌ و نایژه‌ها) را درگیر می‌ كند. علائم‌ سرماخوردگی‌ عطسه، آبریزش‌ بینی، گرفتگی‌ بینی، زخم‌ یا خارش‌ گلو، سرفه، خشونت‌ صدا و علائم‌ خفیف‌ سیستمیك‌ مثل‌ تب، لرز، سردرد و در كل‌ احساس‌ خوب ‌نبودن‌ را شامل‌ می‌ شود. این‌ بیماری‌ معمولاً یك‌ هفته‌ به‌ طول‌ می ‌انجامد؛ انواع‌ خفیف ‌تر دو تا سه‌ روز و موارد شدید گاه‌ تا دو هفته‌ طول‌ می ‌كشد.

سرماخوردگی‌ خفیف ‌تر از آنفلوآنزاست و بایستی‌ این‌ دو را از هم‌ تمیز داد (در پایان این مطلب، توضیحاتی‌ نیز درباره‌ آنفلوآنزا آمده‌ است).
بزرگسالان‌ به‌ طور متوسط‌ دو تا سه‌ بار و اطفال‌ شش‌ تا ده‌ بار در طول‌ سال‌ سرما می‌ خورند كه‌ بستگی‌ به‌ سن‌ و موارد تماس‌ آنها دارد. بینی‌ اطفال‌ منبع‌ مناسب ‌تری‌ برای‌ ویروس های‌ سرماخوردگی‌ است.

عامل‌ سرماخوردگی‌
بیش‌ از یكصد نوع‌ ویروس‌ سرماخوردگی‌ وجود دارد كه‌ رینوویروس ها مهمترین‌ آنها هستند و حدود نیمی‌ از سرماخوردگی ها را باعث‌ می ‌شوند. حال‌ ببینیم‌

چگونه‌ عفونت‌ سرماخوردگی‌ ایجاد می‌شود؟ میزان‌ كم‌ ویروس، حدود 1 تا 30 ذره، برای‌ ایجاد عفونت‌ كافی‌ است! ویروس‌ از راه های‌ مختلف‌ وارد بینی‌ می ‌شود، از آنجا به‌ عقب‌ بینی‌ و بعد به‌ طرف‌ آدنوئید (لوزه‌ سوم) می ‌رود و در آنجا تكثیر می‌ شود. به‌ دنبال‌ اولین‌ سری‌ تكثیر ویروس‌ (یعنی‌ حدود 10 تا 12 ساعت‌ بعد از ورود اولین‌ ویروس) علائم‌ شروع‌ می ‌شود؛ و 36 تا 72 ساعت‌ بعد به‌ حداكثر می‌ رسد.

استفاده‌ از بخور فواید زیادی‌ دارد و موجب‌ رفع‌ گرفتگی‌ بینی، مرطوب‌ شدن‌ مجاری‌ تنفسی‌ و بهبود سرفه‌های‌ خشك‌ و همچنین‌ تسهیل‌ خروج‌ خلط‌ می ‌شود. اگر دستگاه‌ بخور ندارید، می ‌توانید یك‌ ظرف‌ آب‌ را روی‌ شعله‌ بگذارید تا به‌ جوش‌ آید. سپس‌ آن‌ را با احتیاط‌ داخل‌ سینی‌ روی‌ زمین‌ بگذارید، روی‌ سر خود ملافه‌ یا چادری‌ بكشید و از هوای‌ بخار تنفس‌ كنید. بخور دادن‌ را دست‌ كم‌ سه‌ بار در روز هر بار به‌ مدت‌ 5 تا 15 دقیقه‌ ادامه‌ دهید.

ویروس‌ به‌ آسانی‌ از محیط‌ و وسایل‌ آلوده‌ و یا دست‌ دادن‌ با فرد سرماخورده‌ به‌ دست‌ شخص‌ منتقل‌ می ‌شود. سپس‌ ویروس‌ موجود روی‌ انگشتان‌ دست‌ از طریق‌ تماس‌ با بینی‌ یا چشم‌ به‌ این‌ دو قسمت‌ انتقال‌ می ‌یابد. ویروسی‌ كه‌ روی‌ چشم‌ جا گرفت‌ از طریق‌ مجرای‌ اشكی‌ داخل‌ بینی‌ می‌ شود و مسیری‌ را كه‌ در بالا توضیح‌ دادیم‌ طی‌ می‌ كند. بعضی‌ مواقع‌ هم‌ ویروس های‌ سرماخوردگی‌ توسط‌ عطسه‌ یا سرفه‌ فرد بیمار در فضا پخش‌ می ‌شوند و مستقیماً روی‌ چشم‌ یا بینی‌ فرد سالم‌ قرار می ‌گیرند و او را آلوده‌ می ‌كنند.

پاسخ‌ بدن‌ در برابر ویروس‌ سرماخوردگی‌
خود ویروس‌ آسیب‌ اندكی‌ دارد و بیشتر علائم‌ سرماخوردگی‌ ناشی‌ از پاسخ‌ دفاعی‌ بدن‌ به‌ ویروس‌ است؛ به‌ این‌ ترتیب‌ كه‌ پس‌ از آلوده‌ شدن، سیستم‌ ایمنی‌ موادی‌ به‌ نام‌ واسطه ‌های‌ التهابی‌ تولید می ‌كند. این‌ واسطه‌ ها منجر به‌ گشادی‌ عروق‌ و ترشح‌ از آنها و ترشح‌ از غدد مخاطی‌ می‌ شوند و علائمی‌ مثل‌ آبریزش‌ چشم‌ و بینی‌ را به‌ همراه‌ دارند. همچنین‌ این‌ مواد سبب‌ تحریك‌ رفلكس های‌ سرفه، عطسه‌ و تحریك‌ پایانه‌ های‌ درد اعصاب‌ می‌ شوند.
نكته‌ مهم‌ این‌ است‌ كه‌ این‌ واسطه‌ ها برای‌ رفع‌ سرماخوردگی‌ لازم‌ نیستند، زیرا 25 درصد مردم‌ سرما می‌ خورند، در حالی‌ كه‌ علامتی‌ ندارند و مثل‌ بقیه‌ بهبود می ‌یابند.

چرا كودكان‌ بیشتر سرما می‌ خورند؟
نوزادان‌ تا شش‌ ماهگی‌ معمولاً به‌ دلیل‌ ایمنی ‌ای‌ كه‌ از مادرشان‌ كسب‌ كرده‌اند، در برابر ویروس‌ سرماخوردگی‌ مقاوم‌ اند و اگر علائم‌ مشابه‌ سرماخوردگی‌ پیدا كنند ممكن‌ است‌ علل‌ دیگری‌ داشته‌ باشد. در این‌ مواقع‌ بهتر است‌ هر چه‌ سریع‌ تر توسط‌ پزشك‌ معاینه‌ شوند.

بعد از شش‌ ماهگی‌ به‌ دلایل‌ زیر كودكان‌ بیش‌ از بزرگسالان‌ مستعد سرماخوردگی ‌اند:
الف) بچه‌ها ارتباط‌ نزدیك‌ و صمیمی‌ با والدین‌ و دیگر بالغان‌ و بچه‌ها دارند.
ب) بچه‌های‌ كوچك‌ تر نمی‌ توانند به‌ خوبی، بهداشت‌ از جمله‌ شست‌ و شوی‌ دست ها و مراقبت‌ به‌ هنگام‌ عطسه‌ و سرفه‌ را رعایت‌ كنند.
ج) مجاری‌ سینوس‌ و گوش‌ و راه های‌ هوایی‌ در بچه‌ها كوچك‌ است‌ و به‌ آسانی‌ به‌ وسیله‌ ترشحات‌ مسدود می‌ شود.
این‌ عوامل‌ بچه‌ها را بسیار به‌ سرماخوردگی‌ مستعد می ‌كنند و سبب‌ می‌ شوند آنها منبع‌ اولیه‌ ویروس‌ سرماخوردگی‌ باشند.

عوارض‌ سرماخوردگی‌
سرماخوردگی‌ در بزرگسالان‌ 7 تا 10 روز و در بچه‌ها 10 تا 14 روز طول‌ می‌ كشد و معمولاً به‌ طور خود به‌ خودی‌ و بدون‌ عارضه‌ بهبود می ‌یابد، اما گهگاه‌ عوارضی‌ بر جای‌ می ‌گذارد. به ‌خصوص‌ در كودكان‌ ممكن‌ است‌ عفونت‌ گوش‌ میانی‌ یا آلودگی‌ مجاری‌ هوایی‌ تحتانی‌ (ذات‌الریه‌ و برونشیت) را در پی‌ داشته‌ باشد. تشدید علائم‌ آسم، بروز سینوزیت و بدتر شدن‌ برونشیت‌ مزمن‌ از دیگر عوارض‌ سرماخوردگی‌ است. (افراد مبتلا به‌ آسم‌ تا حد امكان‌ از اشخاصی‌ كه‌ به‌ تازگی‌ سرما خورده‌اند اجتناب‌ كنند.)

علائم‌ هشدار دهنده‌
در صورتی‌ كه‌ خود یا كودكتان‌ دچار علائم‌ زیر شدید، حتماً به‌ پزشك‌ مراجعه‌ كنید:
1. تب‌ شدید.
2. ترشحات‌ غلیظ‌ بینی‌ به‌ رنگ‌ زرد، سبز یا خاكستری.
3. سرفه‌ ای‌ كه‌ بیش‌ از چهار روز طول‌ بكشد.
4. سرفه‌ یا خلط‌ زرد، سبز یا خاكستری.
5. درد قفسه‌ سینه.
6. تنفس‌ سخت‌ یا سریع؛ این‌ علامت‌ ممكن‌ است‌ در كودكان‌ نشانه‌ پنومونی‌ (ذات‌الریه) باشد.
7. تغییر رنگ‌ لب ها، پوست‌ یا ناخن ها به‌ رنگ‌ آبی.
8. منگی‌ و بی‌ حالی‌ كودك.
9. اگر شیرخوار شما به‌ طور غیرمعمول‌ بی ‌قرار یا بی‌ حال‌ شده‌ یا خوب‌ شیر نمی ‌خورد.
10. اگر سن‌ شیرخوار زیر سه‌ ماه‌ است‌ و تب‌ كرده، حتماً این‌ تب‌ را جدی‌ بگیرید و در اولین‌ فرصت‌ به‌ پزشك‌ مراجعه‌ كنید.
11. اگر بچه‌ها از درد گوش‌ شكایت‌ كنند یا بچه‌های‌ كوچك ‌تر گوششان‌ را بكشند.
12. اگر سرماخوردگی‌ بیش‌ از 10 روز در بزرگسالان‌ و بیش‌ از 14 روز در كودكان‌ طول‌ بكشد، بهتر نشود یا بدتر شود، ممكن‌ است‌ سینوزیت‌ حاد باكتریال‌ رخ‌ داده‌ و نیاز به‌ اتخاذ تدابیر درمانی‌ جدید توسط‌ پزشك‌ باشد.

بهتر است‌ با بروز اولین‌ علائم‌ سرماخوردگی‌ درمان‌ شروع‌ شود، چون:
الف) علائم‌ سرماخوردگی‌ تا 10 ساعت‌ پس‌ از ورود ویروس‌ به‌ بدن‌ شروع‌ می ‌شوند و تا 48 ساعت‌ بعد به‌ اوج‌ خود می‌ رسند. درمان‌ سرماخوردگی‌ زمانی‌ بسیار مؤثر است‌ كه‌ با بروز اولین‌ علائم‌ در همان‌ 10 ساعت‌ آغازین‌ شروع‌ شود.
ب) سرماخوردگی‌ اغلب‌ سینوس ها را نیز درگیر می ‌كند. فین ‌كردن‌ شدید سبب‌ افزایش‌ فشار در بینی‌ و برگشت‌ مایعات‌ بینی‌ به‌ داخل‌ سینوس ها می‌شود. فین‌ كردن‌ ممكن‌ است‌ علت‌ بیماری‌ سینوس ها در سرماخوردگی‌ باشد. درمان‌ زودهنگام‌ سرماخوردگی‌ سبب‌ كاهش‌ تعداد عطسه‌ و میزان‌ ترشحات‌ و كاهش‌ نیاز به‌ فین‌ كردن‌ می‌ شود؛ و در نتیجه‌ احتمال‌ ابتلا به‌ سینوزیت‌ را كاهش‌ می‌دهد.
ج) طی‌ سرماخوردگی‌ تا 75 درصد افراد دچار اختلال‌ در عملكرد شیپور اُستاش‌ و فشارهای‌ غیرطبیعی‌ در گوش‌ میانی‌ می ‌شوند. درمان‌ زودهنگام‌ ممكن‌ است‌ سبب‌ كاهش‌ عوارض‌ گوشی‌ بشود.
بعضی‌ افراد معتقدند وقتی‌ به‌ پزشك‌ مراجعه‌ می‌ كنند، او همان‌ درمانی‌ را برای‌ آنها شروع‌ می‌ كند كه‌ خودشان‌ در ذهن‌ داشته ‌اند؛ پس‌ فایده‌ مراجعه‌ به‌ پزشك‌ چیست؟
حقیقت‌ این‌ است‌ كه‌ پزشك‌ با معاینه‌ شما فقط‌ به‌ سرماخوردگی‌ فكر نمی ‌كند؛ او با معاینه‌ ای‌ ساده، احتمال‌ عفونت‌ استرپتوكوكی، عفونت‌ گوش‌ میانی، پنومونی، سینوزیت‌ و همچنین‌ دیگر بیماری هایی‌ را كه‌ علائمی‌ شبیه‌ سرماخوردگی‌ دارند مد نظر قرار می‌ دهد و پس‌ از رد آنها، اقدام‌ به‌ تجویز داروی‌ مناسب‌ می ‌كند. در واقع‌ با مراجعه‌ به‌ پزشك‌ خیالتان‌ راحت‌ می‌ شود كه‌ مشكل‌ دیگری‌ غیر از یك‌ سرماخوردگی‌ ندارید.

چنانچه‌ اصرار دارید ابتدا در خانه‌ از داروهای‌ بدون‌ نسخه‌ استفاده‌ كنید و اگر خوب‌ نشدید به‌ پزشك‌ مراجعه‌ كنید، حتماً به‌ این‌ نكات‌ توجه‌ كنید:
1. به‌ هیچ‌ عنوان‌ با بروز علائم‌ سرماخوردگی‌ در كودكان‌ به‌ آنها آسپیرین‌ ندهید؛ چون‌ بعضی‌ عفونت ها مثل‌ آنفلوآنزا و آبله‌ مرغان‌ در مراحل‌ اولیه‌ علائمی‌ شبیه‌ سرماخوردگی‌ دارند و مصرف‌ آسپیرین‌ در آنها منجر به‌ بروز سندرم‌ خطرناك‌ رای‌/ REYE( آسیب‌ مغزی‌ و نارسایی‌ پیشرونده‌ كبدی) می ‌شود. برای‌ كاهش‌ تب‌ در كودكان‌ به‌ جای‌ آسپیرین‌ از قطره‌ یا شربت‌ استامینوفن‌ استفاده‌ كنید.
2. وقتی‌ كودكان‌ سرما می‌خورند، معمولاً بیشتر از بزرگسالان‌ دچار گرفتگی‌ بینی‌ می ‌شوند. استفاده‌ از قطره‌ بینی‌ كلرورسدیم‌ هر شش‌ ساعت‌ یك‌ تا دو قطره‌ در هر سوراخ‌ بینی‌ به‌ رفع‌ گرفتگی‌ و خشكی‌ بینی‌ كمك‌ می‌ كند.
3. با بروز اولین‌ علائم‌ سرماخوردگی، می ‌توانید یك‌ قرص‌ سرماخوردگی‌ بزرگسالان‌(ADULT COLD) را هر شش‌ ساعت‌ مصرف‌ كنید یا به‌ جای‌ آن‌ یك‌ قرص‌ آنتی ‌هیستامین‌ دكونژستان‌ به‌ همراه‌ یك‌ ایبوپروفن‌ هر دوازده‌ ساعت‌ مصرف‌ كنید. اگر فقط‌ تب‌ و درد مختصری‌ دارید، مصرف‌ استامینوفن‌ كافی‌ است. در صورتی‌ كه‌ بعد از یكی‌ دو روز بهبود نیافتید یا دچار علائم‌ هشدار دهنده‌ شُدید به‌ پزشك‌ مراجعه‌ كنید.
تنها داروی‌ نسبتاً ایمن‌ برای‌ خانم های‌ باردار استامینوفن‌ است. توصیه‌ می ‌شود این‌ گروه‌ از زنان‌ نباید بدون‌ تجویز پزشك‌ قرص‌ADULT COLD و دیگر داروها را مصرف‌ نكنند.
4. انتخاب‌ و تجویز آنتی ‌بیوتیك‌ را كاملاً به‌ پزشك‌ واگذار كنید و اكیداً از مصرف‌ خودسرانه‌ آنتی‌ بیوتیك ها بپرهیزید.

اقدامات‌ كمكی‌ و درمان های‌ خانگی‌ سرماخوردگی‌
استادی‌ داشتم‌ كه‌ معتقد بود

درمان‌ سرماخوردگی‌ سه‌ تا الف‌ است: استراحت، استامینوفن‌ و آش!
- حین‌ سرماخوردگی‌ تا می ‌توانید استراحت‌ كنید. سیستم‌ ایمنی‌ برای‌ تجدید قوا نیاز به‌ استراحت‌ دارد؛ بی ‌توجهی‌ به‌ علائم‌ یك‌ عفونت‌ ویروسی‌ و سعی‌ در ادامه‌ كار و فعالیت، مدت‌ ابتلا را طولانی‌ می‌كند.
-هنگام‌ سرماخوردگی‌ مصرف‌ مایعات‌ را افزایش‌ دهید )چای‌ كمرنگ، آب‌ میوه، آش‌ و سوپ‌ بدون‌ ادویه(
- استفاده‌ از بخور فواید زیادی‌ دارد و موجب‌ رفع‌ گرفتگی‌ بینی، مرطوب‌ شدن‌ مجاری‌ تنفسی‌ و بهبود سرفه‌های‌ خشك‌ و همچنین‌ تسهیل‌ خروج‌ خلط‌ می ‌شود. اگر دستگاه‌ بخور ندارید، می ‌توانید یك‌ ظرف‌ آب‌ را روی‌ شعله‌ بگذارید تا به‌ جوش‌ آید. سپس‌ آن‌ را با احتیاط‌ داخل‌ سینی‌ روی‌ زمین‌ بگذارید، روی‌ سر خود ملافه‌ یا چادری‌ بكشید و از هوای‌ بخار تنفس‌ كنید. بخور دادن‌ را دست‌ كم‌ سه‌ بار در روز هر بار به‌ مدت‌ 5 تا 15 دقیقه‌ ادامه‌ دهید (بهتر است‌ از ظرفی‌ كه‌ روی‌ گاز در حال‌ جوشیدن‌ است‌ بخور ندهید، چون‌ اولاً حرارت‌ آن‌ معمولاً خیلی‌ زیاد است‌ و صورت‌ را اذیت‌ می‌كند، ثانیاً احتمال‌ فرو افتادن‌ ظرف‌ به‌ زمین‌ و خدای‌ ناكرده‌ سوختگی‌ وجود دارد).
- هوای‌ اتاق‌ را مرطوب‌ نگه‌ دارید.
- مخاط‌ بینی‌ را با آب‌ یا آب ‌نمك‌ یا قطره‌ كلرورسدیم‌ شست‌وشو دهید.
- غِرغِره‌ كردن‌ آب ‌نمك‌ را فراموش‌ نكنید؛ چون‌ به‌ رفع‌ خشكی‌ گلو و پاك‌ شدن‌ مخاط‌ از ویروس‌ كمك‌ می‌كند. برای‌ این‌ كار، یك‌ قاشق‌ چای خوری‌ نمك‌ را در یك‌ لیوان‌ آب‌ بریزید و غرغره‌ كنید. توجه‌ كنید كه‌ شوری‌ زیاد از حد آب‌ نمك‌ سبب‌ آزار گلو و حالت‌ تهوع‌ می‌ شود. به‌ جای‌ آب ‌نمك‌ می ‌توان‌ از سرم‌ كلرورسدیم‌ معروف‌ به‌ سرم‌ شست‌وشو استفاده‌ كرد.
- اگر پوست‌ اطراف‌ بینی‌ قرمز و زخمی‌ شده، آن‌ را با وازلین‌ یا پماد ویتامین‌A+D چرب‌ كنید.
- قرص های‌ مكیدنی‌(COLD CAND) در تسكین‌ التهاب‌ گلو مؤثرند.
- مواد حاوی‌ ویتامین‌C در تسریع‌ بهبود سرماخوردگی‌ مؤثرند. پرتقال ، گریپ‌ فروت، انواع‌ توت، فلفل‌ دلمه ای‌ و سبزیجات‌ برگ‌ سبز غنی‌ از ویتامین‌C هستند.

اقداماتی‌ كه‌ در كاهش‌ خطر انتشار سرماخوردگی‌ مؤثرند:
1. رفت ‌و آمد و تماس‌ خود را با شخص‌ بیمار به‌ ویژه‌ در سه‌ روز اول‌ بیماری‌ كاهش‌ دهید.
2. دست ها را پس‌ از تماس‌ با فرد بیمار یا وسایل‌ و سطوح‌ آلوده‌ بشویید.
3. دست ها را با بینی‌ و چشم‌ خود تماس‌ ندهید.
4. در مسیر سرفه‌ و عطسه‌ اشخاص‌ بیمار قرار نگیرید.
5. شستن‌ دست ها؛ شستن‌ دست ها باید 15 تا 20 ثانیه‌ به‌ وسیله‌ آب‌ و صابون‌ انجام‌ شود. صابون ها و شوینده‌های‌ معمولی‌ ویروس‌ را غیر فعال‌ نمی‌ كنند؛ اما سبب‌ برداشت‌ آن‌ از دست ها می ‌شوند. شستن‌ دست ها به‌ ویژه‌ پس‌ از تماس‌ با بچه‌های‌ سرماخورده‌ مهم‌ است.

آنفلوآنزا
یك‌ بیماری‌ ویروسی‌ شدیداً مسری‌ است‌ كه‌ مجاری‌ تنفسی‌ را درگیر می‌ كند. آنفلوآنزا شبیه‌ سرماخوردگی‌ است، اما علائم‌ آن‌ ناگهانی‌ تر و شدیدتر است. اغلب‌ با تب، لرز، دردهای‌ عضلانی‌ و سرفه‌های‌ شدید همراه‌ است‌ و معمولاً در فصول‌ سرد سال‌ به‌ صورت‌ همه‌ گیری‌ بروز می‌ كند.
بعد از 5 روز، تب‌ و دیگر نشانه‌های‌ بیماری‌ ناپدید می ‌شوند، اما سرفه‌ و ضعف‌ ممكن‌ است‌ ادامه‌ یابند. همه‌ علائم‌ معمولاً طی‌ یك‌ تا دو هفته‌ از بین‌ می‌ روند. با وجود این‌ مهم‌ است‌ كه‌ آنفلوآنزا را به‌ سرعت‌ درمان‌ كنیم چون‌ ممكن‌ است‌ سبب‌ پنومونی‌ و دیگر عوارض‌ تهدید كننده‌ حیات‌ به‌ ویژه‌ در شیرخواران‌ و سالمندان‌ و كسانی‌ كه‌ بیماری های‌ مزمن‌ دارند، بشود.

راه های‌ پیشگیری‌ از آنفلوآنزا
1. ساده‌ترین‌ راه‌ اجتناب‌ از شلوغی‌ است.
2. بهترین‌ راه‌ بعدی‌ شستن‌ مكرر دستهاست.
3. استفاده‌ از واكسن‌ نیز خطر ابتلا را كم‌ می‌كند؛ اگر هم‌ فرد واكسینه‌ شده‌ به‌ آنفلوآنزا مبتلا شود، علائم‌ بیماری‌ خفیف‌تر خواهد بود.

واكسن‌ آنفلوآنزا

چه‌ افرادی‌ بیشتر نیاز به‌ تزریق‌ واكسن‌ آنفلوآنزا دارند؟
- كودكان‌ 6 تا 23 ماهه‌ به‌خصوص‌ اگر در مهدكودك ها نگهداری‌ می‌ شوند.
- هر بچه‌ یا شخص‌ بالغی‌ كه‌ دچار بیماری‌ مزمن‌ است‌ (آسم، آلرژی ، بیماری‌ مزمن‌ قلبی‌ و ریوی‌ و...)
- افراد 6 تا 18 ساله‌ كه‌ بنا به‌ دلایلی‌ تحت‌ درمان‌ طولانی‌ مدت‌ با آسپیرین‌ هستند.
- هر شخصی‌ كه‌ با شیرخواران‌ زیر شش‌ ماه‌ كار می‌كند (مثل‌ پرستاران‌ و مربیان‌ مهدكودك ها و شیرخوارگاه ها)
- سالمندان‌ 65 ساله‌ و بالاتر.
- سالمندان‌ مقیم‌ خانه‌ های‌ سالمندان.
- پرسنل‌ بهداشتی‌ - درمانی‌ كه‌ در تماس‌ مستقیم‌ با بیماران‌ هستند.

تزریق‌ واكسن‌ آنفلوآنزا برای‌ چه‌ افرادی‌ ممنوع‌ است؟
- هر شخصی‌ كه‌ حساسیت‌ شدید به‌ تخم‌ مرغ‌ و فرآورده‌های‌ آن‌ دارد.
- هر بیمار تبدار مریض‌ احوال‌ تا هنگام‌ بهبودی‌ نباید واكسن‌ بزند.
- هر فردی‌ كه‌ سابقه‌ حساسیت‌ شدید به‌ واكسن‌ آنفلوآنزا دارد.
- شیرخواران‌ زیر شش‌ ماه.
- هر شخصی‌ كه‌ دچار سندرم‌ گیلن‌باره‌ باشد.

نحوه‌ تزریق‌ واكسن‌
واكسن‌ سالی‌ یك‌ بار در مهر و آبان به‌ اندازه‌ 5/0سی‌ سی‌ در عضله‌ بازو تزریق‌ می ‌شود و تا حدود یك‌ سال‌ به‌ فرد مصونیت‌ می‌ دهد.

برای‌ كسب‌ اطلاعات‌ بیشتر به‌ این‌ پایگاههای‌ اطلاعاتی‌ مراجعه‌ كنید:
WWW.IRTEB.COM

دكتر مریم نكولعل تك