رونمايي از اسکناس 10 هزار توماني

[امیر عباس انصاری]

همه چیز درباره شعر پشت اسکناس جدید

مدیرکل سازمان تولید اسکناس و مسکوک در نامه ای به موسس مرکز سعدی شناسی ضمن تشریح دلایل انتخاب شعر معروف سعدی در پشت اسکناسهای 10 هزار تومانی از استعلام از فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این باره خبر داد.
مهر: کاووس حسن لی مؤسس مرکز سعدی‌شناسی اخیرا در گفتگویی با مهر درباره اصالت بیت مشهور "بنی‌آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند" که پشت اسکناس‌های 10 هزار تومانی هم درج شده گفته است: این بیت مشهورتر است هر چند به همان اندازه از اصالت دورتر است.

در این میان، مجید صنیعی مدیرکل سازمان تولید اسکناس و مسکوک در نامه ای به موسس مرکز سعدی شناسی ضمن تشکر از اظهار لطف و عنایت آن استاد گرانقدر به بیت درج شده در پشت اسکناس یکصد هزار ریالی نوشت: با توجه به وجود دو نگارش متفاوت اما صحیح برای این مصرع از نظر بانک مرکزی چاپ هر دو نگارش بر پشت اسکناس یکصدهزار ریالی بیان کننده پیامی عمیق و انسانی نهفته در شعر مشهور این شاعر بزرگ در تاریخ ادبیات فارسی است.

در این نامه می خوانیم: با این تفکر برای استفاده از این بیت در طراحی اسکناس جدید صلاح کار را در فصل الخطاب قرار دادن نظر کارشناسانه نهادی رسمی قرار دادیم و از همان ابتدا با فرهنگستان زبان و ادب فارسی مکاتبات لازم انجام شد که در پاسخ، فرهنگستان قرائت بیت " بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند" را از نظر مرحوم دکتر غلامحسین یوسفی ارجح اعلام نمود."

در ادامه این نامه توضیحاتی چند در مورد بیت به کار رفته در پشت اسکناس یکصدهزار ریالی از گلستان شیخ اجل سعدی علیه رحمه آورده شده است: استاد فقید مرحوم دکتر غلامحسین یوسفی در توضیحات گلستان (ص 264 ) در تایید و تاکید صحت این مطلب چنین می نویسد: "اعضای یکدیگرند" : چنین است در همه نسخه ها.

استاد مجتبی مینوی در پاسخ اظهارنظری مبنی بر ترجیح ضبط " اعضای یک پیکرند" ( رک: یغما 10/524) چنین نوشته است:"صحیح این شعر سعدی همین طور است (اعضای یکدیگرند) .... مضمون از عبارات معروف عصر سعدی بوده و او جمله ای را که زبانزد بوده است به قلم درآورده است.

شادروان حبیب یغمایی در تایید نظر مذکور افزوده است: "در بیست سال قبل که با مرحوم فروغی کلیات سعدی را برای تجدید چاپ آماده می کردیم نسخه های بسیار معتبر و قدیم که تاریخ کتابت آنها از 717 و 724 به بعد بود در اختیار داشتیم. در همه این نسخه ها... قطعه معروف " بنی آدم اعضای یکدیگرند" به همین عبارت نوشته شده و تاکنون هیچ نسخه ای از قدیم و جدید، خطی و چاپی به نظر اهل ادب نرسیده که به عبارتی جز این باشد.

نکته دیگر اینکه در اینجا کلمه " یکدیگرند" معنی عام دارد و اگر به جای "یکدیگرند" فرض و تصور کنیم که " یک پیکرند" باید باشد ( وچنین حقی نداریم) نه تنها مضمونی که در کمال بلندی است سقوط می کند بلکه لطف مصراع دوم که پیوستگی تمام به مصراع اول دارد از میان می رود.

بنابراین جهات بر اهل ادب و طبع فرض است که این قطعه معروف را همچنان که سعدی فرموده و از عصر او تا کنون در همه نسخه ها نقل و کتابت شده بدانند و بخوانند: بنی آدم اعضای یکدیگرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند