كوپر اسميت خويشتن را عامل بسيار مهمي در ايجاد نوع رفتار ميداند,عقيده دارد افرادي كه خويشتن پنداري مثبت دارند رفتارشان اجتماع پسند تر از افرادي است كه خويشتن پنداري آنان منفي است.خويشتن پنداري عبارت از عقيده و پنداري است كه فرد درباره خود دارد.
اين عقيده و پندار به تمام جوانب خود يعني جنبه هاي جسماني, اجتماعي, عقلاني و رواني خود مربوط مي شود . تصور انسان درباره هر يك از عوامل فوق رفتار معين و مشخصي را بوجود مي آورد. كوپر اسميت معتقد است خويشتن پنداري بر اثر تعامل بين عوامل زير جاصل مي شود:
الف) پندار والدين درباره فرد: سال هاي اوليه كودكي عامل بسيار مهمي در تكوين شخصيت كودك به شمار مي آيد. در چنين سال هايي والدين نقش بسيار مهمي را در ايجاد نوع شخصيت كودك بر عهده دارند. كودك اولين الگوهاي رفتاري خود را در محيط خانواده از والدين خود تقليد مي نمايد. تربيت صحيح كودك در سال هاي كه به سال هاي زندگي معروفند حائز اهميت خاصي است.
بگو مگوهاي والدين با كودك در سال هاي اوليه زندگي و رفتار والدين با كودك در طي اين سال ها مي تواند اثرات خاصي در نحوه رفتار و تكوين شخصيت كودك بر جاي بگذارد. والدين مي توانند كودك را در خلال اين سال ها به استقلال و يا وابستگي به عطوفت يا خشونت تشويق نمايند.
ب) تصور و پندار دوستان و همبازي ها در مورد فرد: به موازات رشد كودك روابط او به بيرون از منزل كشانده مي شود. كودك به انتخاب دوست مي پردازد و به بازي كردن با آنان مشغول مي شود. با مشاهده بازي كودكان مي توان دريافت كه كودكان سعي دارند همواره نقش دوستان صميمي خود را تقليد كنند. كودك مي خواهد مثل دوست صميمي اش لباس بپوشد, حرف بزند و عمل كند. امري طبيعي است و در تكوين شخصيت كودك موثر مي باشد.
ج) تصور و پندار معلمان در مورد فرد: در سن معيني كه كودك پا به كودكستان و يا دبستان مي گذارد تجربه جديدي در زندگيش آغاز مي گردد. آشنايي شاگردان با معلمان و رابطه اي كه بين معلم و دانش آموز ايجاد مي گردد, عامل مهمي در تكوين شخصيت و نحوه خويشتن پنداري دانش آموز به شمار مي رود. معلمان علاقمند به مدرسه مي آورند در حاليكه معلمان بي علاقه و وقت گذران كه به روابط انساني بي توجهند دانش آموزاني افسرده و گريزان از مدرسه تربيت مي نمايند. اعتماد و پندار معلم درباره نوع رفتار دانش آموز و توانايي هاي تو و نحوه استفاده از اين عوامل مي تواند شخصيت دانش آموز را در مسير خاصي پرورش دهد. معلمي كه دانش آموز را در مدرسه با كلماتي تنبيه, بي عرضه و بيچاره نامگذاري مي كند نبايد از دانش آموز متوقع باشد كه فرد علاقمند و منظبتي شود.
د) تصور و پندار فرد درباره خود: تصور و پندار درباره خصوصيات جسماني, عقلاني, اجتماعي بخشي از تكوين خويشتن پنداري فرد را تشكيل مي دهد.
اسميت عزت نفس را ارزش يابي فرد درباره خود و يا قضاوت شخص در مورد ارزش خود مي تواند وي با بررسي و مطالعه تئوري هاي قبلي و تحقيقات انجام شده در اين زمينه چهار عامل اسنادي را براي رشد عزت نفس بيان مي كند:
نخستين آن و مقدم بر تمام عوامل, ميزان احترام, پذيرش و علاقمندي كه يك فرد دريافت مي كند,
دومين عامل اسنادي عزت نفس از ديد اسميت, تاريخ و تجارب موفقيت هايمان در زندگي مي باشد و به طور كلي موفقيت و مقامي كه در محيط دارم,
سومين عامل, ارزش ها و انتظارات كه بر اين مبنا تجارت را مورد تفسير قرار مي دهيم
و چهارمين عامل روش پاسخ دهي فردي نسبت به تنزل شخصيت است.
منظور اين است كه واقعيت ها به منزله مواد خامي هستند و آنچه تعيين كننده است, نگرش فرد نسبت به آن واقعيت مي باشد. به عنوان مثال دو فرد در دو موقعيت اضطراب آور, دو برداشت متفاوت خواهند داشت و اين تلقي دو گانه از يك زمينه, به حساسيت عاطفي, نگرش و روش عكس العمل فرد بستگي دارد . افرادي كه از عزت نفس بالايي برخوردارند و اطمينان و تاييد دروني دارند, نحوه قضاوت شان به وضوح متفاوت از افرادي است كه عزت نفس پايين دارند.
كوپر اسميت در جايي ديگر از عوامل چهار گانه فوق با عنوان موقعيت ها, حمايت ها, ارزش ها و انتظارات ياد مي كند و به تفضيل در مورد هر كدام بحث مي نمايد .. تحقيقات كوپر اسميت كه اختصاصاً به عزت نفس پرداخته شامل زمينه هاي زير است:
الف) تاثير زمينه و سوابقي اجتماعي: كه در اين بعد رابطه طبقه اجتماعي, مذهب, سوابق و تداوم شغلي پدر و مادر و طول استخدامي مادر را مورد توجه قرار داده است. يافته هاي اسميت در رابطه بين طبقه اجتماعي و عزت نفس بدست آورده بود .
ب) خصوصيات والدين و عزت نفس: كوپر اسميت در فصل ششم كتاب خود به بررسي خصايص والدين با ميزان عزت نفس فرزندشان مي پردازد ازجمله: ميران و ثبات عزت نفس مادر, ميزان ثبات عاطفس وي, ارزش هاي والدين, تنش و تضاد بين آنان, اختلاف مذهبشان, سوابق ازدواج هاي قبلي, پذيرش نقش مادري, تعامل پدر و مادر, نحوه تصميم گيري والدين و ميزان استقلالي كه به كودك داده مي شود .
ج) خصوصيات آزمودني ها: سن آزمودني, ميزان رشد بدني, هوش, توانايي, اضطراب سطح آرزو و خود ايده آلي بچه ها با عزت نفس آنان مورد بررسي قرار گرفته است.
د) حوادث و تجارب اوليه كودكي: در اين قسمت از تحقيقات رابطه عزت نفس با تعداد افراد خانواده, تغذيه كودكي و نوع آن, بيماري هاي قبل و حوادث دوران كودكي و ارتباط كودك با همسالان بررسي گرديده است.
بطور كلي از يافته هاي كوپر اسميت چنين نتيجه گيري مي شود كه افراد با عزت نفس بالا به خود اعتماد و اطمينان لازم را دارندو در اين قضاوت ها و ابزار عقايد شان مشهود است. از طرفي اين گروه مي توانند براي حل مشكلات راه حل مناسبي بيابند. آنان بگرش مثبتي نسبت به خود دارند, احساس ارزش مي نمايند, در بحث ها و فعاليت هاي گروهي بيشتر شركت مي جويند.بر عكس اشخاصي كه عزت نفس پايين دارند, به خود اطمينان كمتري دارند و دريافت و درك از خوشان غنا يافته نيست. آنان در ساير گروه هاي اجتماعي زندگي مي كنند و پيش از آنكه در بحث ها شركت نمايند يا فعاليت كنند ترجيح مي دهند گوش كنند و تماشاگر باشند .
كوپر اسميت در تحقيقات خود به اين نتيجه رسيده است كه بين طبقه اجتماعي و خود پنداره تا حدي رابطه وجود دارد. اطفالي كه از وضعيت اقتصادي اجتماعي بهتري برخوردار بوده اند داراي خود پنداره قوي نيز بوده اند ولي آنچه مهمتر و موثرتر از طبقه اجتماعي مي باشد چگونگي ارتباط طفل با والدين خودش است. زيرا مشاهده شده است كه حتي كودكاني كه از وصعيت اقتصادي اجتماعي خوبي برخوردار نبوده اند ولي در محيط خانوادگي آنان گرمي و محبت و استدلال حكمفرما بوده است, داراي خودپنداره قوي بوده اند .
چگونگي رفتار ما ريشه در نگاهمان نسبت به خودمان دارد. بايد به اين نكته تاكيد كرد كه چنين تصويري مي تواند با افزايش سطح خودآگاهي فرد نسبت به توانايي هايش، به تصويري مثبت و كارآمد تبديل شود و در پي آن رضايت و لذت او ... با وجود تفاوت جسمي با ديگران افزايش مي يابد .
به تعبير روانشناسانه، توانايي فرد در شناخت خود و آگاهي از خود به عنوان موجودي متمايز را (خود آگاهي) و پاسخ به سوال (من كيستم؟) همان چيزي است كه خود پنداره ناميده مي شود. هر چه پاسخ افراد به سوال (من كيستم؟) دقيق تر باشد، فرد از توانايي خودآگاهي بيشتري برخوردار خواهد بود .
خود پنداره چيست؟ خود پنداره، تصويري است كه ما از خود داريم، ما نظريه هايي درباره جهان مي سازيم كه به ما كمك مي كنند با موقعيت هايي كه روبه رو مي شويم، كنار بياييم.
ديدگاه اجتماعي :
درا ين ديدگاه خود (Self) محصولي اجتماعي است. گروهي از روانشناسان اجتماعي كه خود را (تعامل گرايان نمادين) يا كنش متقابل نمادي مي نامند، معتقدند كه افراد بر اساس اينكه ديگران در مورد آنها چه نظري دارند يا با آنها چگونه رفتار مي كنند، در مورد خود اظهار نظر مي كنند .
در اين ديدگاه، آنچه اهميت دارد نظر ديگران در مورد ماست. محيط بيروني، ساختار كلان اجتماعي، همانند سازي، تعاملات بين افراد و ايفاي نقش از عوامل اصلي شكل دهنده خود هستند .
ديدگاه شناختي :
در اين ديدگاه مطرح مي شود كه در ارزشيابي هايي كه ديگران در مورد ما دارند، انتخاب ها و تفسيرهاي خود ما نيز نقش دارند . به عبارتي، هر تصوير بيروني از خلال صافي درون مي گذرد .
در واقع بر خلاف ديدگاه اجتماعي كه خود پنداره هر فردي فقط و فقط حاصل تصاوير و تعبيرهاي ديگران از او بود، در اينجا اين خود فرد است كه با بازسازي و تفسير تصاوير ديگران، خود پنداره اش را شكل مي دهد.
ديدگاه شناختي _ اجتماعي :
همانطور كه از نام اين ديدگاه بر مي آيد، تركيبي از نظريات شناختي و اجتماعي است. در اين ديدگاه ، خود حاصل تفسيري است كه فرد از تصاوير ديگران از خودش دارد.
در اينجا، خود پنداره نه محصول فرد به تنهايي و نه محصول اجتماعي است، كه تركيبي از هر دو است. ديدگاه ما در اينجا ديدگاه شناختي_اجتماعي است.
اهميت و كاربر خود پنداره :
تصور كنيد كه پاسخ به سوال (من كيستم؟) را نمي دانيد، آنگاه براي تصميم گيري هيچ اصل و مبنايي نداريد. بنا به اعتقاد بسياري از روانشناسان، ميزان شناختي كه ما از خودمان داريم و نيز نحوه نگريستن ما به خودمان ، مبناي بسياري از تصميم ها و رفتار هاي ماست.
براي ترسيم خود پنداره دقيق مي توانيم آن را در چهار سطح زيستي، رواني، اجتماعي و فرهنگي بررسي كنيم :
سطح زيستي :
تصويري است كه از جسم خود داريم . قد، وزن، رنگ مو و ... تمام ويژگي هاي فيزيكي و جسماني ما در اين حوزه قرار مي گيرند.
سطح رواني :
شا مل ويژگي هاي روحي و حالات رواني ما هستند. خوشحالي، لجاجت، پشتكار و ... ديگر صفاتي كه شخصيت ما را شكل مي دهند، در اين بخش جاي مي گيرند.
سطح اجتماعي :
نقش هاي متفاوتي كه ما در اجتماع بازي مي كنيم مثل دانشجو بودن، فرزند خانواده بودن، معلم بودن، همسايه بودن و ... در اين حوزه قرار مي گيرند. بديهي است كه به ازاي هر نقش، رفتار متفاوتي داريم و كساني در ارتباطات موفق هستند كه بتوانند از عهده نقش هاي متفاوت برآيند و براي هر نقش رفتار ويژه آن را تعريف كنند.
سطح فرهنگي :
خود پنداره فرد در سطح فرهنگي پاسخي است كه به سوال (چرا زنده اي؟) و يا (هدف از زندگي چيست؟) مي دهد.
ويژگي خود پنداره كارآمد :
خود پنداره ار كاركرد لازم و مفيد برخوردار خواهد بود كه داده هاي حاصل از تجربه را كسب كند و به عبارتي، منطبق بر واقعيت باشد.
تعادل لذت _ درد :
اگر فردي تصور كند كه مي تواند مشكلات زناشويي اش را به تنهايي حل كند اما هر روز دعوا داشته باشند، خود پنداره اش از كاركرد ضعيفي برخوردار خواهد بود.
زيرا بر خلاف تصويري كه از خود دارد، در واقعيت به جاي آنكه از روابط زناشويي اش لذت ببرد، در آن رنج مي كشد.
عزت نفس :
اگر خود پنداره ما فقط شامل صفات منفي باشد، در اين حالت عزت نفس پاييني را تجربه خواهيم كرد. از اين رو، خود پنداره اي كارآمد خواهد بود كه تركيبي از صفات خوب و بد باشد. اگر اين سه ويژگي همزمان حضور داشته باشند خود پنداره فرد از كارايي لازم برخوردار خواهد بود.
به خاطر داشته باشيم كه خود پنداره، نه خوب است و نه بد. تصويري كه ما از خود داريم، به خودي خود بار ارزشي ندارد. اين ما هستيم كه آن را ارزشگذاري مي كنيم و به واسطه ارزشي كه به آن مي دهيم، احساس ارزشمندي يا بي ارزشي مي كنيم.
10-30-2010
تاثیر خود در عزت نفس (نظریه کوپراسمیت)
حالت ترکیبی
