روانشناسی رنگ ها

مهلا خانم · #1 11-18-2010

روان شناسی رنگها در قرآن

مقدمه
اگر امروز در یک کتابِ مبتنی بر اصول و روش‌های روان‌شناختی بحثی از روان‌شناسی رنگ‌ها مطرح شود، دور از نظر نخواهد بود. اما وقتی در ۱۴ قرن پیش و در جزیره‌العرب در کتاب حیات بخش قرآن کریم و در شرایطی که هنوز روان‌شناسی تدوین نشده است، از روان‌شناسی و به طور خاص از روان‌شناسی رنگ‌ها بحث شود، معجزه‌ای آشکارتر از «ید بیضاء»، «اژدها شدن عصا» و حتی «شق القمر» به وقوع پیوسته و همگان باید مثل ساحران دربار فرعون به خاک بیفتند «فالقِی السحره سجدا». این نوشتار در راستای بیان همین معجزه‌ی محتوایی قرآن کریم ارائه شده است، باشد که مفید افتد و به نظر آید…

تنوع رنگ‌ها، آیتی الهی
واژه رنگ با عنوان «لونها» دوبار، «الوانکم» یک بار، «الوانه» چهار بار، «الوانها» دو بار و مجموعا ۹ بار در قرآن کریم تکرار شده است(محمد فواد عبدالباقی، المعجم المفهرس ص ۶۵۴).
در آیه ۲۲ سوره روم در کنار آفرینش آسمان‌ها و زمین، اختلاف زبان و رنگ‌ها را نشانه الهی می‌داند و می‌فرماید: «واختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذالک لآیات للعالمین».
در آیه ۲۳ سوره مبارکه النحل نیز مختلف بودن رنگ گیاهان را آیتی برای اهل ذکر می‌داند.
در آیات ۲۷ و ۲۸ سوره مبارکه فاطر، تنوع در رنگ انسان‌ها، چهارپایان و کلیه‌ی جنبندگان و نیز اختلاف رنگ گُلها و جاده های کوهستانی از نظر سفید، قرمز و سیاه را نشان الهی بودن این آیات می‌داند.
نکته جالب توجه این است که در قیامت نیز رنگ‌ها عامل تمایز دو گروه از انسان‌های دوزخی و بهشتی است و خداوند سفید را به عنوان بهترین رنگ نشان اهل جنـت و سیاه را به عنوان رنگ رتبه آخر نشان دوزخیان قرار داده است «فاما الذین اسودت وجوههم اکفرتم بعد ایمانکم ……» (آل عمران، ۱۰۶)؛ «و اما الذین ابیضت وجوههم ففی رحمه الله هم فیها خالدون» (آل عمران، ۱۰۷).
حتی در نعمات بهشت نیز بقدری تنوع وجود دارد که خلود و جاودانگی در آن هرگز مایه ملال و تکرار نخواهد بود «خالدین فیها لا یبغون عنها حولا» (کهف، ۱۰۸) . یکی از موارد تنوع نعمات بهشت، تنوعِ رنگ است . خداوند متعال زنان سفید روِی سیاه چشم را برای مردان و مردان سفید روی سیاه چشم را برای زنان به عنوان نعمت قلمداد کرده است. کافی اسـت به آیات ۷۲ الرحمن و ۲۲ واقعه توجه کنیم.
برخی از مفسران تنوع در رنگ‌ها را استعاره یا تشبیهی به تنوع سلیقه‌ها و استعدادهای جامعه انسانی، گیاهی و کلیه موجودات زنده دانسته‌اند.

تاثیر رنگ در شادی
آنچه در فرهنگ قرآن بسیار جالب توجه است این‌که قرآن کریم تاثیر رنگ‌ها در شادی انسان‌ها را به شدت مورد تاکید قرار می‌دهد. در ماجرای گاو بنی اسرائیل که علت نام‌گذاری سوره بقره می‌باشد، قرار است آنان گاوی را بکشند و قسمتی از بدن او را به جسد مرده‌ای بزنند و در نتیجه او زنده و خود افشاگر قاتل و صحنه قتل باشد. بنی اسرائیل به عادت دیرین خود به بهانه‌جویی می‌پردازند و از پیامبرشان حضرت موسی (ع) آدرس دقیقی از گاو، نوع، سن و رنگ آن را می‌خواهند. خداوند در آیه ۶۹ سوره بقره بصورت کوتاه، تقاضا و پاسخ را یک‌جا بیان می‌فرماید: «قالوا ادع لنا ربک یبین لنا ما لونها قال انه یقول انها بقره صفراء فاقع لونها تسر الناظرین» ترجمه: «گفتند از پروردگارت بخواه که رنگ آن گاو را معین کند . موسی گفت : او می‌فرماید گاو زرد زرینی است که رنگ آن بینندگان را شادی و فرح می‌بخشد». این آیه بدون هیچ‌گونه تفسیری در چهارده قرن پیش سخن از تاثیر رنگ زرد و به نحو اَتَم تاثیر رنگ‌های مختلف در شادی و غم می‌راند .
در آیه ۶۰ سوره نمل نیز شادی بخش بودن باغ‌ها را نشان قدرت و جمال خدا دانسته و می‌فرماید: «فانبتنا به حدائق ذات بهجه»
مورد تاکید قرار گرفتن رنگ سفید در فرهنگ قرآن و روایات نیز شاید به همین دلیل و دلایلی نظیر تمیزی باشد .
در آیه ۴۹ سوره مبارکه صافات همسران بهشتی را سفید مانند تخم مرغ می‌داند و حتی وقتی می‌خواهد از پدیده نابینا شدن یعقوب در هجر یوسف سخن براند برای این موضوع اصطلاح سفید شدن کامل چشم (و نه کور شدن) را به کار می‌برد و می‌فرماید «وابیضـت عیناه من الحزن» (یوسف، ۸۴).
شاید بتوان رنگ سفید لباس نوزاد، لباس عروس، روپوش پزشک و پرستار، روپوش آشپز، احرام حاجی و نهایتا کفن میت را نشان توجه اسلام به رنگ سفید و نتیجتا توجه به روان‌شناسی رنگ‌ها دانست.
هم‌چنین ممکن است بتوان کراهت در پوشیدن لباس سیاه حتی برای زنان و صاحب عزا و استحباب پوشیدن لباس نو و تمیز در اعیاد و نیز پوشیدن لباس شاد برای زنان در حریم خانه (و نه بیرون از آن) را در همین رابطه ارزیابی نمود.

مهلا خانم · #2 11-18-2010

خواص رنگ ها در روایات معصومین(ع)
و قرآن کریم

خواص رنگ سبز

در قرآن کریم، از میان همه رنگها به رنگ سبز به عنوان رنگ لباس بهشتیان معرفی شده است: "ویلبسون شباباًَ خضراً من سندس و استبرق" لباسهای سبز حریر و دیبا بپوشند.
اگر آب مایه حیات است، رنگ سبز نشانگر طراوت و زندگی می‌باشد چرا که طبیعت با این رنگ لباس حیات به تن می‌کند. خداوند متعال این شگفتی را به صورت زیبا ترسیم کرده و می‌فرماید:
"و جعلنا من الماء کل شیء حی"یعنی به وسیله آب هر چیزی را زنده قرار دادیم.
"فاخرجنا به نبات کل شیء فاخرجنا منه حقیراء" ‌به وسیله آب هر گونه گیاه برآوردیم و از آن گیاه جوانه سبزی خارج ساختیم.
رنگ سبز، رنگ گیاهان وطبیعت است و خداوند آنها را مظهر مسرت و شادی معرفی می‌کند: "فأنبتنا به حدائق ذات بهجة" پس به وسیله آب باغهای بهجت انگیز رویانیدیم. در تعریف بهجت آورده که البهجة حسن اللون و ظهور السرور فیه" بهجت بهترین رنگ است و شادی و نشاط در آن ظهور دارد.
امام صادق علیه السلام در بیان خاصیت رنگ سبز می‌فرماید:"سه چیز غم و غصه را از بین می برد 1- آب 2- رنگ سبز 3- خوشرویی.
امروزه علم با گذشت قرنهای متمادی خاصیت تقویت تحمل پذیری این رنگ را اثبات کرده است. دانشمندان جهت اثبات این امر آزمایشی را به شرح زیر بر روی کارگران انجام دادند.
کارگران را به دو گروه تقسیم کردند، به گروه اول صندوقهای سبز و به گروه دوم صندوقهای سیاه رنگ جهت حمل دادند. کسانی که صندوقهای سبز را حمل می‌کردند بدون هیچ گونه شکایتی با صبر و حوصله کار خود را به اتمام رسانند، ولی حمل کنندگان صندوقهای سیاه هموزن با صندوقهای سبز از خستگی زیاد، کمردرد، ناراحتی کلیه و ... شکایت می‌کردند. علاوه بر اینکه این رنگ بر سلامتی روح انسان تاثیر دارد، بر رشد و سلامتی جسم نیز موثر است.

خواص رنگ قرمز

خداوند متعال در قرآن کریم، از رنگ قرمز به عنوان رنگ کوهها در جاده‌های پر پیچ و خم کوهستانی تعبیر آورده و می‌فرماید: برخی از کوهها دارای خطوط سفید و سرخ به رنگها مختلف آفریدیم. که با اندکی تامل در آیه فوق به ‌جایگاه رنگ قرمز در علم زمین شناسی پی می‌بریم زیرا کوههای سرخ رنگ منبع عظیم آتشفشانی هستند و مدام در حالت تلاطم می‌باشند. که نماد اصلی این کوهها، گرم و فعال بودن آنها است به همین علت در اثر تغییرات جغرافیایی شروع به فوران می‌کنند و در آیه37 سوره الرحمن نیز در سرخی دگرگونیهای صفحه آسمان به هنگام قیامت به این رنگ تشبیه شده است با این بیان که "پس آنگاه که آسمان شکافته شوند مانند چرمی سرخ وگلگون گردد.." "فاذا انشفت السماء فکانت وردة کالدهان" که کلمه "وردة" در این آیه به معنای گل سرخ تداعی کننده سرخی آسمان در هنگام قیامت است. که وجه شبه این تشبیه همان گرم بودن و فعال بودن زیاد است.
امام باقر علیه السلام از پدر بزرگوارشان نقل می‌کنند: "ایشان لباسی از جنس خز به پنجاه دینار خریدند و نیز لباسی قرمز رنگ از مصر خریده بودند و از آن دو استفاده می‌کرد و می‌فرمودند: " زیورهایی که خدا برای بندگانش پدید آورده و-نیز- روزیهای پاکیزه را چه کسی حرام گردانیده؟... آیه 32سوره اعراف" و نیز در حدیث دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده است که : "ایشان را در روپوشی قرمز رنگ مشاهده می‌کنند و از این پوشش امام علیه السلام تعجب می‌کنند امام آیه فوق را تلاوت کرده، می‌فرمایند: "هیچ اشکالی در پوشیدن چنین لباسی نیست".
با دقت در احادیث مذکور و احادیث دیگر با چنین مضامینی استفاده می‌شود که ائمه علیهم السلام از این نوع لباسها در معرض عموم استفاده نمی‌کردند. بلکه در وقت و جای مخصوص از آنها بهره‌مند می‌شدند. چرا که، اگر غیر از این بود افراد با دیدن آنها در چنین پوشششی تعجب نمی‌کردند بلکه آن را عادی تلقی می‌کردند. از جمله امام صادق علیه السلام می‌فرماید: پوشیدن رنگ قرمز و استفاده از آن جز در عروسی و سایر مواقع مکروه است.
حکم بن عقبه از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند: "وقتی به حضور امام رسیدم ایشان را در منزلی مزین در حالی که لباس تازه و روپوشی رنگین به تن داشت مشاهده کردم. امام علیه السلام فرمود:"در مورد رفتار من چه می گویی؟ گفتم شما را در پوشش جوانان لاابالی دیدم امام فرمود: ای حکم "زیورهایی که خدا برای بندگانش پدید آورده و-نیز- روزیهای پاکیزه را چه کسی حرام گردانیده؟... آیه 32سوره اعراف" این منزلی را که می‌بینی منزل همسرم است و من به زمان عروسی نزدیک هستم و خانه مرا خودت می‌شناسی".
و همچنین روایت است که دو نفر به سوی پیامبر صلی‌الله علیه و آله می‌روند و ایشان را در عبایی سرخ رنگ مشاهده می‌کنند آنها به پیامبر صلی‌الله علیه و آله عرض می‌کنند: ما تو را جوانمرد می‌پنداشتیم، پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمودند: من، فرزندانم و برادرم همه جوانمردیم".
که اگر در احادیث مذکور دقت نظر شود، معلوم می شود که ائمه معصومین علیهم السلام با عملکرد خود می‌خواستند بیان کنند که استفاده از رنگ قرمز به خاطر خاصیت تحریک کنندگی شدیدش در منزل و در نزد همسر خوب و ممدوح است. اما از طرفی دیگر نیز به خاطر همین صفتش و تاثیرات منفی ناشی از این ویژگی بویژه در بین افراد مجرد که باعث انگشت‌نما شدن و ایجاد مشکلات روحی و روانی از جمله زمینه فساد می‌گردد، هر چند ما چنین هدفی نداشته باشیم به همین دلیل استفاده از آن در عموم به خصوص در میان نامحرم نهی شده است.

خواص رنگ زرد

"انه یقول بقرة صفرآء فاقع لونها تستر الناظرین"
در این آیه "صفراء" با صفت "فاقع" آمده است. این چینش در بردارنده نکته مهمی در مورد رنگ زرد می‌باشد، زیرا فاقع از نظر لغوی به معنای زرد یکدست پررنگ و خالص می‌باشد و از دقت در معنای در آن چنین استفاده می‌شود که رنگ زرد با ویژگیهای مذکور تشابه زیادی با رنگ موی شتر دارد. زیرا اغلب، رنگ موی شتران زرد پر رنگ یکدست است. خداوند در قرآن کریم در این باره می‌فرماید:
"انما ترمی بشرر کالصفر کانه جمالت صفیر"
همانا آن (دوزخ) شراره سحابی چون کاخ پرتاب می‌کند گویی اشترانی زرد رنگند.
در آیه فوق "جمالة" جمع "جمل" به معنی شتر و "صفر" جمع صفرا به معنی زرد است.
در این آیه وجه شبه، رنگ زرد، شعله و سرعت آن می‌باشد که نتیجه چنین حالتی حرارت بخشی زیاد است. یعنی شعله‌های جهنم همانند شتران زردی هستند که از نظر تندی با سرعت زیاد به هم می‌پیچند. بنابراین حرارت بخشی یکی از خواص رنگ زرد می‌باشد.
با توجه به آیه مورد بحث "انه یقول بقرة صفراء فاقع لونها تسر الناظرین" خاصیت دوم رنگ زرد، سرعت بخشی آن می‌باشد. همان طور که در معنای "فاقع" بیان شد، رنگ زرد مورد نظر در آیه فوق، رنگ زردی با ویژگیهای خاص (یکدست، خالص، پررنگ) است. به عقیده عده‌ای چنین رنگی، منظری زیبا دارد. زیرا قرآن کریم در ادامه آیه ، با بیان "تسر الناظرین" به این امر اشاره آشکار فرموده است. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: هر کس رنگ زرد بپوشد تا زمانی که در پایش است در خوشحالی به سر می‌برد و نیز از امام علی علیه السلام نقل شده است: هر کس کفش زرد بپوشد کدورت و غصه‌اش کاهش می‌یابد.
بنابراین با استناد به شواهد قرآنی و روایی مسرت بخش بودن، خاصیت دوم رنگ زرد می‌باشد و امروزه این امر برای روان شناسان نیز امری اثبات شده است و آنها معتقدند که: این رنگ علاوه بر حرارت بخشی، مظهر شادی آفرینی می‌باشد. از این رو در درمان بعضی از بیماریهای عصبی از آن استفاده می‌کنند.
امام صادق علیه السلام می فرماید: از کفش زرد استفاده کنید زیرا در آن سه خصلت زیر است:
1- چشم را نورانی می‌کند. 2- قوه جنسی را تقویت می‌کند.. 3- غم و غصه را از بین می‌برد.
مام باقر علیه السلام می‌فرمایند: "ما لباس زرد را در خانه می‌پوشیم." ایشان در بیان علت پوشش چنین لباسی در منزل فرموده‌اند: "همانا با زنی از قریش ازدواج کردم."
از فرمایشات امام باقر علیه السلام دو خاصیت مهم رنگ زرد استفاده می‌شود:
1- مسرت و نشاط آورد بودن
2- تحریک کنندگی.
ایشان به صراحت اهمیت و جایگاه این رنگ را در زندگی زناشویی بیان می‌کند. چون انسان موجودی است که از لحاظ فطری زیبا خلق شده و دوستدار زیبایی می‌باشد، و برای هر دو جنس، افزایش و حفظ زیبایی ظاهر همیشه جای خود را محفوظ نگه داشته و ارزش بالایی دارد. به همین علت به هر دو زن و مرد سفارش شده که جهت رعایت حقوق یکدیگر نسبت به آراستگی ظاهر کوشا باشند.
امام باقر علیه السلام در زمینه سفارش به آراستگی زنان می‌فرماید: برای زن سزاوار نیست که خود را نیاراید. و اما علی علیه السلام در حدیثی این آراستگی را مختص به همسرانشان معرفی می‌کنند و می‌فرمایند: زنهار که خود را برای مردم بیارایی و با معصیت به جنگ خدا بروی. البته تذکر امام مربوط به آرایشی است که فرد در مقابل نامحرم انجام می‌دهد در نتیجه عامل معصیت خود و دیگری می‌شود و به این روش شیطان را یاری می‌رساند.
همانطور که بیان شد، رنگها می‌توانند یک عامل برای آراستگی زن و مرد در زندگی زناشویی محسوب شوند و در تداوم روابط بین همسران نقش مهم ایفا کنند.
در همین راستا ابوخالد از سیره امام سجاد علیه السلام روایت می‌کند: " روزی به خدمت امام زین العابدین علیه السلام رسیدم و ایشان را با لباسی رنگین در اتاقی lمزین به رنگ شیری دیدم، مدت کمی در آنجا نشستم سپس جهت برگشتن بلند شدم، امام فرمود: "فردا به سوی من بیا" فردای آن روز دوباره به حضور ایشان رفتم. دیدم در منزلشان باز است و کسی در آنجا نیست امام مرا مورد خطاب قرار داد و فرمود" داخل شو" و وقتی داخل شدم دیدم اما در خانه‌ای گلی بر روی حصیر در حالی که لباس خشن به تن دارد نشسته است. اما فرمود: دیروز نزدیک به زمان عروسی بود و من به خاطر همسرم آراسته بودم"

مهلا خانم · #3 11-18-2010

چرا باید وقت عزا و سوگ باید رنگ سیاه پوشید؟!

!؟

به دلیل این که:

همانطور که ميبنيم امام حسن (ع) در سوگ پدرشان حضرت امير (ع) جامه سياه بر تن کرد و با همين لباس به ميان مردم آمد و براي آنان خطبه خواند

(ابن ابي الحديد ،شرح نهج البلاغه ، ج16 ص 22)

در روايت آمده وقتي امام حسين (ع) شهيد شدند زنان بني هاشم لباس سياه پوشيدند و امام سجاد (ع) براي آن ها طعام تهيه مي کردند.(وسائل الشيعه ج 2 ص 890)

رنگ سياه يکي از رنگ هايي است که موجب دلگيرشدن و رنگي حزن آور و مناسب عزا و ماتم است. مي باشد.و بعضي از رنگهاي روشن ديده هارا به سمت خود جذب ميکند .و رنگ هاي تيره نگاه ها رااز خود دور مي کند.

رنگ سياه يک نوع آرامش و تسکين به انسان ميدهد همانطور که خداوند در قرآن ، سياهي شب رامايه آرامش و روشنايي روز را زمينه تلاش ذکر کرده است .

(سوره قصصص آيه 73 سوره فرقان آيه 47 و سوره يونس آيه 67)