ریشه ی داستانی ضرب المثلها

[افسون 13]

ریشه ضرب المثل آب از سر چشمه گل آلود است

مصداق بی کفایتی و تدبیر نادرست شخصی که در رأس آن امور است سرچشمه می گیرد چرا که تا آب از سرچشمه گل آلود نباشد تیرگی به آن نمی گذرد و زلالی و روانی آن حفظ می شود .

ضرب المثل آب از سرچشمه گل آلود است از زبان بیگانه به فارسی ترجمه شده است . خلفای اموی جمعا ١۴ نفر بوده اند که ازسال ۴١ تا ١٣۶ هجری درسرزمین پهناور اسلامی خلافت کرده اند . در میان ایشان هیچ یک در مقام فضیلت و تقوی همتای خلیفه ی هشتم ، عمر بن عبدالعزیز ، نبوده است

این خلیفه تعالیم اسلامی را تمام و کمال اجراء می کرده است . دوران کوتاه خلافتش توأم با عدل و داد بود و بدون تکلف و تجمل زندگی می کرد .
روزی این خلیفه از عربی شامی پرسید :
عاملان من در دیار شما چه می کنند و رفتارشان چه گونه است ؟
عرب شامی با تبسمی رندانه جواب داد :

« اذا طابت العین، عذبت الانهار »

یعنی چون آب در سرچشمه صاف و زلال باشد ، در نهرها و جویبارها نیز صاف وزلال خواهد بود .

میرآخواند این سخن را از افلاطون می داند که فرمود :
پادشاه مانند جوی بسیار بزرگ آب است که به جوی های کوچک منشعب می شود .
پس اگر آنجوی بزرگ شیرین باشد ، آب جوی های کوچک را بدان منوال توان یافت و اگر تلخ باشد ، همچنان .

فریدالدین عطارنیشابوری این سخن را به عارف عالیقدر ابو علی شقیق بلخی نسبت می دهد که : چون قصد کعبه کرد و به بغداد رسید ، هارون ارشید او را بخواند و گفت : مرا پندی ده ! شقیق ضمن مواعظ حکیمانه گفت : تو چشمه ای و عمال جوی ها . اگرچشمه روشن بود ، تیرگی جوی ها زیان ندارد ، اما اگر چشمه تاریک بود ، به روشنی جوی هیچ امید نبود .

در هر صورت این سخن از هرکس و هر کشوری باشد .

ابتدا به زبان عرب در آمده و ار آن جا به زبان فارسی منتقل گردیده است . ولی به مصداق ” الفضل للمتقدم ” باید ریشه ی عبارت بالا را از گفتارافلاطون دانست . که بعد ها متأخران آن را به صور و اشکال مختلف در آورده اند .