ریشه ی داستانی ضرب المثلها

[افسون 13]

مَشکی ماند که از انبان بترسند

این مَثل زنجانی را دیگران بدون هیچ توضیحی نوشته‌ اند . به نظر نگارنده درحالی كه روی كلمه مشكی فتحه گذارده‌اند . اما این مَثل در اصل " مُشكی " بوده است ، با توجه به تجانس مَشک و انبان كه هر دو از پوست هستند مَشک را صحیح پنداشته و ضبط كرده اند ، بدیهی است به صورتی كه ضبط شده معنی درستی به آن نمی‌ توان قائل بود ، ولی در بعضی شهرستانها مانند صغاد و آباده موش را مَشک ، مخفف موشک (موش كوچك) می‌گویند . معلوم می‌شود در زنجان هم موش یا موش كوچک را مُشك می‌ گویند كه در این صورت می‌توان به مَثل معنی و مفهومی‌ قائل شد ، زیرا انبان جای ذخیره حبوبات و غلات است و موش خیلی زود به سراغ انبان می‌ رود ( موش كاری به انبان ندارد . انبان ( یا همیان ) خودش كِروكِر می‌كند .

مَثل را درمورد كسی آورند كه چیز موردعلاقه‌اش را می‌ خواهد ولی از خطرهایی كه برای به دست آوردن آن وجود دارد احتیاط می‌كند . یا عاشقی كه بترسد طرف معشوق برود . به مَثل اغراق آمیز : " چُس مُشك گیر دراین جا می‌توان اشاره كرد كه در مورد اشخاص فوق العاده ریزبین و خرده گیر آورند ، خرده بین تر از مته به خشخاش گذار و از آب كره گیر .