سپندار مذگان ایرانیان باستان

[GolBarg]

نگرد، نيست. اگر حتي سالنامه را زير و رو هم كني، ردپايي از «ولنتاين» نمييابي. شايد گردآورندگان تقويم فراموش كرده باشند آن را در ميان ساير روزهاي ويژه و پرطمطراق ايراني يا اسلامي جاي دهند؛ اما مگر ميشود اين افراد هر سال مرتكب چنين اشتباهي شوند، آخر اين چه جشني است كه اينگونه دل از دخترها و پسرهاي جوان برده و اسم و رسمي از آن نيست....
طرح: ساسان ضرابي

ذهن خود را بيش از اين درگير يافتن مقصر نكن؛ آخر قصوري رخ نداده فقط مرغ همسايه دوباره هيبت غاز به خود گرفته است.

اگر هزار توي تاريخ ايران باستان را جستوجو كني اين جشن را با نام ديگري مييابي. جشن اسفندگان (سپندار مذگان) همان جشني است كه امروز با نام ولنتاين بر سر زبان ايرانيها است.

اما اين ولنتاين چه بلوايي كه به پا نكرده، بسياري از مدتها پيش، تدارك آن را ديدهاند؛ با اينكه اين جشن در گذشته در ميان جوانترها رواج داشته؛ اما حالا زوجهايي را كه مدتها از دوران تاهلشان ميگذرد نيز به تلاطم انداخته است.

با اين همه بسياري از كساني كه احساسات ميهندوستانه هنوز در افكارشان موج ميزند مخالف برگزاري جشنهاي فرنگي در ايران هستند.

چنانكه دكتر ميرجلالالدين كزازي، استاد دانشگاه و اسطورهشناس برجسته ايراني نيز وقتي مطلع ميشود كه «ولنتاين» تا اين حد در ايران رواج يافته، ميگويد: «به راستي مايه دريغ و اندوه من است كه ما ايرانيان كه يكي از ديرينهترين و باشكوهترين فرهنگهاي جهاني را كه گنجينه گرانبهاي نياكان ما است، داريم و بدان مينازيم، اما به جشنها يا ديگر هنجارهاي فرهنگي بيگانگان روي بياوريم.

بيهيچ گمان بهتر آن است كه اگر ميخواهيم زنان ايراني را در جشني گرامي بداريم از جشن باستاني اسپندگان بهره ببريم كه صدها سال پيش از جشن رومي «لوپركاليا» يا جشن ترسايي ولنتاين پديد آمده است و آيينها و رسم و راههاي آن يك سره ايراني است و با منش و فرهنگ و تاريخ ما سازگار.»

او در ادامه درخصوص پيوند جشنهاي ايراني با جشن ولنتاين ميافزايد: «جشن والنتين يا ولنتاين، جشني است كه در 14فوريه برگزار ميشود. اين جشن از جشنهايي است كه در فرهنگ ترسايي از فرهنگ باستان به يادگار مانده است.

در روم كهن جشني در پانزدهمين روز از ماه فوريه برگزار ميشده است كه «لوپر كاليا» نام داشته است. اين جشن به لوپركوس، خداي باروري و زرخيزي بازخوانده ميشده است. يكي از آيينها در اين جشن آن بوده است كه دختران جوان رومي كه خواهان يافتن شوهر بودهاند نامهاي خود را مينوشتند، درگلداني ميريختهاند مردان جوان رومي به بازي بخت، يكي از اين نامها را بيرون ميآوردهاند؛ از آن پس اين دختر و پسر جوان همانند نامزدهاي امروزي چندي با يكديگر ميگذرانيدهاند تا اگر به همداستاني رسيدند، با هم پيوند زناشويي برقرار كنند.»


اين استاد دانشگاه ميافزايد: «در روم ترسا كيش اين جشن در روز چهاردهم فوريه برگزار ميشده است، آنچه از جشن باستاني در اين جشن نو برجاي مانده است، اين است كه اين جشن هم به گونهاي جشن زنان شمرده ميشود.

در جشن ولنتاين مردان به زنان دلخواه خود گل يا شيريني ارمغان ميكنند.

اگر اين جشن بديننام خوانده ميشود بر پايه بازگفتي از آنجاست كه آن را به يكي از هفتمرد شهيد ترسا باز ميخوانند كه والنتينوس نام داشته است.

در سده سوم ميلادي كلوديوس دوم امپراتور روم، والنتينوس را كه به آيين ترسايي گرويده بوده است بدان فرا ميخواند كه به كيش كهن باز گردد والنتيوس نميپذيرد، از اين روي كلاديوس به كشتن او فرمان ميدهد.

دختر زندانبان وي، او را دوست ميداشته است، والنتينوس پيش از مرگ نامهاي به اين دختر مينويسد. آن نامه زمينهاي شده است براي ناميدن اين جشن به جشن ولنتاين.»
دكتر كزازي ميگويد: «اما آنچه اين جشن را با جشنهاي ايراني پيوند ميدهد تنها يك ويژگي در آن است، ويژگي مهم بزرگداشت زنان در اين جشن رومي و ترسايي است از اين رو جشن ولنتاين را ميتوانيم با جشن اسپندگان بسنجيم.


اين جشن، جشني بوده كه ايرانيان آن را در بزرگداشت سپندارمذ يا سپنتا ارمئيتي كه از فرشتگان زرتشتي است، برگزار ميكرده اند. سپندارمذ پنجمين امشاسپند يا فرشته بزرگ است كه واپسين ماه سال، پنجمين روز از ماه به نام او ناميده ميشود.»


او اين جشن را جشن زنان ميخواند و ميگويد: در اين جشن مردان ايراني زنان خود را سرگرم ميداشتهاند، برخود بايسته ميدانسته اند كه ارمغاني به آن پيشكش كنند.




به هر روي از ديد زمان برگزاري نيز جشن اسپندگان كه در پنجمين روز از اسفندماه برگزار ميشده است، با جشن لوپركاليا نزديك است. جشن ولنتاين را ما ايرانيان برگزار نميكنيم.
مگر خانوادههايي كه آن چيستي ايراني بودن خود را فرو نهادهاند و فرنگيوار رفتار ميكنند.»


منبع