نظامی گنجوی

[ساقي]

مخزن‌الاسرار

مَخزَن‌الاسرار نخستین مثنویِ نظامی گنجوی شاعر ایرانی است.

از آنجا که در خود کتاب اشارهٔ مستقیم و یا غیرمستقیمی به تاریخ سرایش و یا تاریخ تقدیم اثر به والی آذربایجان (و نه اران) نشده‌است، و همچنین در آثار معتبر دیگر نیز تاریخ دقیق خلق این اثر ذکر نشده، نمی‌توان بیقین تاریخ آن را تعیین کرد. ولی با توجه به اینکه نظامی تاریخ‌های بسیار دقیق دیگری از آثار، سن فرزند و ماده تاریخ‌های دیگر در آثار دیگرش می‌دهد، و همچنین با بررسی تاریخ آذربایجان و اران، و مطالعات تطبیقی می‌توان بیقین گفت که خلق این اثر بین سالهای ۵۶۱ و ۵۶۹ قمری می‌باشد (و به احتمال زیاد نزدیک به ۵۶۹ معادل ۱۱۷۳ میلادی است).
نظامی این کتاب را به «ملک فخرالدین بهرامشاه بن داوود» والی آذربایجان تقدیم کرد.
این کتاب دربرگیرنده خواندن مردم به خودشناسی، خداشناسی و گزینش ویژگی‌های پسندیده اخلاقی است و در بحر سریع مسدس (مفتعلن مفتعلن مفتعل) سروده شده.

اسکندرنامه

مثنوی اسکندرنامه اثر طبع نظامی گنجوی است. این اثر شامل حدود ۱۰٬۵۰۰ بیت، در بحر متقارب مثمن مقصور (یا محذوف) می‌باشد(هموزن شاهنامهٔ فردوسی) که در حدود سال ۵۹۹ ه.ق سروده شده است. نظامی در سرودن این مثنوی از منابع مختلفی که درباره اسکندر مطالب (تاریخی یا داستانی) داشته‌اند استفاده کرده و حتی اشتباهات آنان ‌را نیز در منظومهٔ خویش جای داده است. اسکندر نامه شامل دو بخش است:

• شرفنامه
• اقبالنامه

.....