فيزيك و كاربردهاي آن

[رزیتا]

نقش فيزيك در فناوري‌هاي آموزشي


بسياري از شاخه‌هاي فيزيك به طور مستقيم و غيرمستقيم در توليد تجهيزات ورسانه‌هاي آموزشي و روش‌هاي آن مؤثر است. به طور اصولي هرگونه يادگيري از طريق حواس و در ارتباط با محيط صورت مي‌گيرد و علم فيزيك توانسته است توانايي حواس مارا بسيار افزايش دهد و ما رانه تنها به اطراف خود بلكه به زمان‌ها و مكان‌هاي ناپيدا و دور نيز پيوند دهد. در اين نوشته به بخشي از اثرهاي فيزيك در آموزش و پرورش اشاره مي‌كنيم.

1. نور و وسايل نوري: مبحث نور يكي از شاخه‌هاي فيزيك است كه در آن از ماهيت و رنگ نور، رفتارهاي نور و نيز چشم و دستگاه‌هاي نوري بحث مي‌شود. بعضي از دستگاه‌هاي نوري كه به منزله تجهيزات آموزشي به كار مي‌روند، عبارت‌اند از: عدسي‌ها و ميكروسكپ براي ديدن اشياي ريز،‌دوربين و تلسكوپ براي ديدن چيزهاي دور، دوربين‌هاي عكاسي و فيلمبرداري براي تهيه و مشاهده تصاوير، طيف‌نما براي تجزيه رنگ‌هاي نور و بررسي اجسام نور‌دهنده. دستگاه‌هاي نور از وسايلي هستند كه در آموزش كاربرد فراوان دارند. با اين وسايل مي‌توان دانش‌آموزان را با دنياي بي‌نهايت كوچك‌ها، دنياي بي‌نهايت بزرگ‌ها و دورها آشنا كرد و بسياري از چيزها يا پديده‌هايي را كه به طور مستقيم دسترسي به آن‌ها مشكل است با عكس و فيلم و اسلايد نشان داد. ديگر در كلاس‌هاي تاريخ و جغرافيا معلم سخنگو آموزش نمي‌دهد، بلكه براي بررسي هر فصل از تاريخ و يا هر ناحيه‌اي از زمين فيلم‌هايي تهيه شده كه دانش‌آموز به طور مستقيم خود را در جريان تاريخ و يا در محل جغرافيايي احساس مي‌كند.
كشف پرتوهاي فرابنفش، ايكس و گاما از يك طرف و از طرف ديگر كشف پرتوهاي فروسرخ و مايكرويو امواج راديويي و اختراع انواع دستگاه‌هايي كه با اين امواج كار مي‌كنند سبب شده كه بتوانيم به بررسي چيزهايي بپردازيم كه در فاصله بسيار دور قرار دارند و يا آن كه چشم ما به طور مستقيم قادر نيست كه آن‌ها را از پس مواد كدر ببيند. به كمك اشعه ايكس مي‌توانيم ساختمان درون بدن را مطالعه كنيم و با دوربين‌هاي فرابنفش و فرسرخ از منظره‌هايي عكس بگيريم كه مشاهده آن‌ها ممكن نيست.

2 . صوت و وسايل صوتي : در مبحث صوت(آكوستيك) از ماهيت صوت و رفتارهاي آن و نيز گوشي و وسايل صوتي بحث مي‌شود. در گذشته اگر تجهيزات صوتي مدارس فقط زنگ مدرسه بود كه با صداي رساي ناظم، دانش‌آموزان را به كلاس درس هدايت مي‌كرد تا سخنان معلم را بشنوند و به خاطر بسپارند و بعد فراموش كنند، اكنون به جاي آن" وسايل سمعي_ بصري" به كار گرفته مي‌شود. ديگر معلم، سخنگو نيست بلكه راهنمايي است كه به دانش‌آموزان كمك مي‌كند تا وسايل را خود به كار اندازند و از ضبط صوت، راديو، تلويزيون و ... براي آموختن استفاده كنند.

3. الكتريسيته و الكترونيك: روزي كه گالواني، پزشك ايتاليايي، متوجه جريان الكتريسيته شد يا زماني كه ولتا، اهم و فارادي، ماكسول و هرتز و مليكان بر روي الكتريسيته و موج و الكترون كار مي‌كردند نمي‌دانستند جرياني از علم و صنعت را به وجود مي‌آورند كه بر همه ابعاد زندگي انسان اثر مي‌گذارد و به طور مثال " شبكه‌هاي اطلاعاتي(اينترنت)‌به وجود مي‌آورد كه بزرگ‌ترين تحول را در آموزش و پرورش ايجاد مي‌كند. كافي است كه بگوييم مطالعات فيزيك در شاخه‌هاي نور، الكتريسيته، صوت، مكانيك، امواج، الكترونيك و ... سبب اختراعاتي چون ماهواره ، مخابرات دوربرد و اينترنت شده و جهان را به صورت يك دهكده(دهكده جهاني)‌ درآورده و جهاني شدن آموزش و پرورش و اقتصاد و فرهنگ را شكل داده است.

اكنون شبكه‌هاي عمومي اطلاع‌رساني با استفاده از فرستنده‌ها و گيرنده‌هاي مايكروويو، ماهواره و رايانه انواع اطلاعات را از بانك‌هاي اطلاعاتي به سراسر جهان مي‌رساند. ديگر دانش‌آموز براي يادگيري مقيد به زمان و مكان و ابزارهاي آموزشي محدود و معلم مشخص نيست، بلكه مي‌تواند به طور انفرادي، در هر كجا هست رايانه خود را به كار اندازد و با جستجو در كتاب‌ها و كتابخانه‌هاي جهان و پرسش از انواع سايت‌ها اطلاعات لازم را كسب كند و آن‌ها را در دستگاه خود ذخيره كند.
اثر رايانه و اينترنت در آموزش و پرورش آن اندازه قوي است كه تقريبأ‌ در تمام كشورهاي جهان آن را به منزله يك ابزار تدريس پيشرفته پذيرفته‌اند و آموزش مبتني بر اينترنت را به جاي روش‌هاي سنتي برگزيده‌اند و استفاده از اينترنت را به منزله يك منبع اطلاعات و يك رسانه ارتباطي به كار مي‌برند. يكي از پيامدهاي مهم آموزش از راه رايانه و اينترنت استقلال بيش‌تر فراگيرندگان، يعني انتخاب مكان و زمان و روش يادگيري است. در ضمن معلم‌ها كمتر به انتقال مطالب مي‌پردازند و بيش‌تر تلاش آن‌ها آن است كه دانش‌آموز را به كاوشگري (جمع‌آوري اطلاعات، تجزيه و تحليل، كشف ارتباطات موجود و توليد دانش) و تفكر انتقادي( از كتاب‌ها، برنامه‌هاي تلويزيوني و برنامه‌هاي رايانه‌اي)‌و مهارت‌هاي زندگي برانگيزانند.

نگاهي به بهره‌گيري از انواع فناوري‌ها در آموزش در كشورمان نشان مي‌دهد كه ما با اندكي تأخير نسبت به بعضي از كشورهاي پيشرفته جهان از دستاوردهاي علمي و اختراعات صنعتي در آموزش و پرورش استفاده كرده‌ايم و با تشكيل ادارات سمعي و بصري وبعدها دفتر تكنولوژي آموزشي كوشش‌هايي در اين زمينه كرده‌ايم ولي يكي از مشكلات آموزش ما آن است كه فقط به سوي آموزش‌ فرآورده‌هايي كه ديگران به دست آورده‌اند حركت كرده‌ايم و به جمع‌آوري اطلاعات پرداخته‌ايم. رايانه و اينترنت نيز به انتقال سريع اطلاعات بسيار كمك كرده است، در صورتي كه ما نياز داريم اين اطلاعات را پردازش كنيم و به كمك آن‌ها مسائل فردي و اجتماعي خود را حل و فصل كنيم. آموزش معلم‌هايي كه بتوانند دانش‌آموزان را به طرف توليد دانش حركت‌ دهند نياز اصلي ما است. جامعه جديدي در حال تكوين است كه با جامعه قبلي ما متفاوت است. در جامعه جديد لازم است افراد با فناوري‌هاي جديد آشنا باشند. اين آشنايي را در مدرسه بايد به دست آورند.

اما مسئله آن است كه معلم‌هاي ما كمتر با اينترنت و فناوري‌هاي اطلاعات آشنا هستند. بسياري از دانش‌آموزان و دانشجوياناز معلم‌هاي خود جلوتر هستند. ما به جاي معلم‌هايي كه از پرسش‌هاي دانش‌آموزان خود را دور مي‌كنند و يا جواب‌هاي نادرست مي‌دهند، معلم‌هايي مي‌خواهيم كه برانگيزاننده باشند، پرسش به وجود آورند، خلاقيت ايجاد كنند و تفكر انتقادي را باعث شوند. بنابراين، پيش از آن كه مدرسه‌ها را انبار انواع تجهيزات آموزشي كنيم لازماست مهارت‌هاي معمي را به آموزگاران آموزش دهيم.