بمباران شیمیائی ایران و حلبچه توسط دولت وقت عراق Iraq chemical bombardment

[امیر عباس انصاری]

قربانیان کوچک، سلاح های شیمیایی سال های جنگ را از یاد نمی برند

نويسنده : حمیده سادات هاشمی

دست های کوچکش را پشت خود مخفی می کند و نگاه مهربان و معصومش را به زمین می دوزد. خجالت می کشد دست های تاول زده و سرخ رنگش را کسی ببیند.
دخترک کوچکی است، هنوز معنی قربانی شدن به دست چکمه پوشان آهنین را نمی فهمد، بوی تلخ گازهای کشنده و مرگ آور را تشخیص نمی دهد، او هنوز از مرگ چیزی نمی داند.
صدایش خس خس می کند و مدتی است که ضعیف و لاغرتر شده است، اما با چشم های قهوه ای رنگ فقط معنی خوب سخاوت و زندگی کردن را می شناسد، نگاهش موج تمنایی برای اندکی بهتر نفس کشیدن و سبک شدن است.
او می خواهد زندگی کند اما هیچ کس نمی داند یادگار زشت انسان های پلید روزگار چند روز دیگر به او مهلت زندگی کردن می دهد. استفاده از عوامل شیمیایی به عنوان سلاحی مؤثر جهت ناتوان کردن یا از پای درآوردن دشمن، در طول جنگ های تاریخی قدمتی طولانی دارد.
پس از جنگ اول جهانی، وسیع ترین حملات شیمیایی در طول جنگ هشت ساله عراق علیه ایران رخ داد.
اولین گزارش استفاده از سلاح شیمیایی در جنگ ایران و عراق مربوط به تاریخ 23/10/1359 در منطقه هلاله و نی خزر (حوالی میمک) مربوط می شود که در جریان این حمله رژیم عراق از گاز تهوع آور استفاده کرد، پس از آن در مرداد 1362 در منطقه والفجر 4 (پنجوین) رژیم عراق از سلاح های شیمیایی استفاده کرد.

دکتر «شهریار خاطری» مدير روابط بين الملل انجمن حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی در این باره می گوید: اولین حملات گسترده شیمیایی رژیم عراق در اسفند 62 در منطقه عملیاتی خیبر و جزیره مجنون با استفاده از گاز خردل و عوامل اعصاب انجام شد و پس از آن در اسفند 63 در منطقه عملیاتی بدر حملات وسیع شیمیایی دشمن منجر به تلفات وسیع در رزمندگان ایرانی شد.
وی با اشاره به بازتاب های جهانی این حادثه گفت: اولین تیم های حقیقت یاب سازمان ملل به درخواست جمهوری اسلامی ایران پس از عملیات خیبر و بدر به ایران آمدند و از نزدیک این حوادث را مشاهده کردند و آثار حملات شیمیایی دشمن در مجروحان را دیدند. وی ادامه داد: به کارگیری سلاح های شیمیایی در طول جنگ عراق علیه ایران منجر به شهادت هزاران نفر از افراد نظامی و غیر نظامی و مصدوم شدن بیش از یک صد هزار نفر شد. بسیاری از این مصدومین اکنون با گذشت سال ها، هنوز از عوارض دیررس ناشی از عوامل شیمیایی در رنج هستند.
اين کارشناس مسئول انجمن حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی گفت: در طول جنگ تحمیلی، رژیم عراق نه تنها بر علیه اهداف نظامی و رزمندگان اسلام از سلاح شیمیایی استفاده کرده بلکه بارها اقدام به استفاده از سلاح شیمیایی بر علیه مناطق مسکونی و اهداف غیر نظامی در شهرها و روستاهای مرزی ایران کرد. خاطری با اشاره به تعداد این حملات گفت:
در مجموع بیش از 30 مورد حمله شیمیایی به مناطق مسکونی ایران و برخی مناطق کرد نشین شمال عراق در طول جنگ تحمیلی رخ دادند که عمده ترین آنها، فاجعه بمباران شیمیایی سردشت با استفاده از گاز خردل (7 تیر ماه 1366) فاجعه بمباران شیمیایی حلبچه و کشتار بیش از 5 هزار نفر از مردم (27 اسفند 1366) بمباران شیمیایی روستاهای اطراف مریوان (فروردین 67) و بمباران شیمیایی روستاهای اطراف سر پل ذهاب و گیلانغرب و شهر اشنویه (تیر و مرداد 1367) است.

وی ادامه داد: عوامل شیمیایی جنگی عمدتاً 5 گروه اصلی؛ عوامل ناتوان کننده مانند گازهای اشک آور، تهوع آور، توهم زا و عوامل کنترل کننده شورش ها، عوامل خفه کننده، عوامل خون، عوامل اعصاب و عوامل تاول زا هستند. کارشناسان مسئول این انجمن غیر دولتی گفت: در طول 8 سال جنگ تحمیلی عوامل شیمیایی مختلفی توسط عراق بر علیه ایران مورد استفاده واقع شد که بر اساس گزارشات مستند بیشترین عوامل شیمیایی استفاده شده در طول جنگ تحمیلی، عوامل اعصاب بود و پس از آن گاز خردل (تاول زا) خاطری افزود: با توجه به اینکه گاز خردل به دلیل ماهیت خاص خود و مکانیسم اثر بر DNA سلولی دارای آثار و عوارض دیررس شناخته شده ای است، در حال حاضر اغلب جانبازان شیمیایی کشورمان دارای سابقه مصدومیت با گاز خردل هستند.
کارشناس انجمن حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی، گفت:
در حال حاضر معاونت بهداشت و درمان در زمینه های درمان و توان بخشی، خدمات بهداشت و پیشگیری، دارو و تجهیزات آموزش و پرورش به جانبازان شیمیایی ارائه خدمات می کند.
دکتر «محمد حیدریان مقدم» در زمینه خدمات درمان و توان بخشی گفت: در زمینه درمان اکنون تمامی جانبازان شیمیایی با دارا بودن امکان استفاده از بیمه همگانی و نیز بیمه تکمیلی قادر به استفاده از خدمات سرپایی و بستری در تمام مراکز درمانی کشور هستند و همچنین چندین کلینیک فوق تخصصی ویژه در تهران و استان های بزرگ کشور به این جانبازان، خدمات خاص درمانی ارائه می کنند.
وی افزود: بر اساس نتایج نشست های علمی کمیته های تخصصی ویژه جانبازان شیمیایی، این گروه از جانبازان طی برنامه زمان بندی مدون و بر اساس دستور ارسالی به صورت دوره ای توسط پزشکان متخصص معتمد در سراسر کشور ویزیت شده و خلاصه اطلاعات ویزیت تخصصی آنها در فرم های مخصوص ثبت شده و این فرم ها در پرونده هر جانباز درج می شود. وی ادامه داد:
بر اساس اطلاعات مندرج در این فرم ها و مطابق با استانداردهای علمی تعیین شدت ضایعه در جانبازان شیمیایی (مصوب معاونت بهداشت و درمان بنیاد) شدت ضایعه در سیستم تنفسی، چشم و پوست تعیین و این طبقه بندی ملاک ارائه خدمات و نیز پیگیری وضعیت سلامت هر جانباز است.
مقدم افزود: اجرای برنامه کشوری ایمن سازی (واکسیناسیون) در مقابل بیماری های شایع از جمله آنفولانزا و تدوین و اجرای طرح های سلامت به عنوان منشور برنامه های بهداشت و پیشگیری جانبازان به آنها در قالب خدمات بهداشتی ارائه می شود. وی تأکید کرد:

از اهداف مهم سازمان های حمایت از قربانیان سلاح های شیمیایی این است که در این سلاح ها دیگر هیچ وقت در هیچ کجای جهان استفاده نشود و صلح در تمام جهان برقرار باشد.


پايان


منبع: روزنامه ایران، ویژه نامه مصدومین شیمیایی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، شنبه نهم تیر ماه 1386، 15 جمادی الثانی 1428، سال سیزدهم، شماره 3674، صفحه 2.

[امیر عباس انصاری]

دست هاي آلوده هلندي

گزارش رسمي و محرمانه سازمان ملل متحد معروف به FFCD (گزارش نهايي و کامل سازمان ملل) که در خصوص برنامه تسليحات شيميايي عراق است در واقع اقرار رژيم صدام درباره تسليحات شيميايي خود است که در سال 1992 به بازرسان آنسکام (unscom) ارائه شد. بخشي از اين گزارش معتبر، ليستي از شرکت هايي است که تسليحات و مواد شيميايي را در اختيار عراق قرار داده اند، از جمله دو کمپاني هلندي که به خوبي اثبات شده مواد شيميايي در اختيار رژيم صدام قرار داده اند که براي ساخت سلاح هاي شيميايي مورد استفاده قرار گرفته است.

اين دو کمپاني عبارتند از:

1- شرکت «مل خمي» (Melchemie) در شهر آرنم هلند که در حال حاضر به Melspring
تغيير نام داده است.

2- شرکت KBS که در حال حاضر تحت عنوان Bravenboer & Scheers فعاليت مي کند.


شرکت «مل خمي»


براي ساليان طولاني شرکت مل خمي تامين کننده مواد شيميايي براي عراق بود. براساس نامه اي از شرکت عراقي SEPP، اين موارد تا سال 1985 عبارت بوده از يکصد تن فسفر، يکصد و پنجاه تن ايزوپروپيلن الکل، 15 تن پيريرين، 30 تن اï-کلرو بنزآلدئيد، يک هزار تن تيونيل کلرايد، 20 تن پتاسيم هيدروژن فلورايد، 60 تن فسفر اکسي کلرايد و 5 تن هيدروژن فلورايد. در سال 1985 سرويس بررسي هاي اقتصادي (در حال حاضر تحت عنوان FIOD-ECD) متوجه فعاليت هاي شرکت مل خمي شده و نهايتاً موضوع به دادگاه کشيده شده و شرکت مل خمي به جرم نقض قوانين صادراتي هلند به پرداخت جريمه اي معادل يکصدهزار گيلدر (معادل چهل و پنج هزار يورو) و تعليق فعاليت هاي تجاري به مدت يک سال و دو سال مجازات تعليقي محکوم شد. اما پس از اين محکوميت، مل خمي همچنان به ارسال مواد شيميايي به عراق ادامه داد. گزارش محرمانه سازمان ملل متحد (FFCD) از اين کمپاني آشکارا به عنوان يکي از شرکت هاي فراهم کننده مواد شيميايي براي برنامه تسليحات شيميايي عراق نام مي برده (با ذکر ليستي از مواد شيميايي صادر شده به عراق.)

شرکت

KBS

در سال 1983، شرکت KBS يک محموله پانصدتني از ماده شيميايي «تيودي گليکول (TDG)» را به عراق ارسال کرد. از آن پس به دليل حجم بالا و غيرمعمولي سفارشات دريافتي از عراق براي اين مواد پيدا بود که از اين ماده براي ساخت گاز خردل استفاده مي شود. براساس گزارش FFCD، اين شرکت مجموعاً 500 تن تيودي گليکول، يکصدوپنجاه تن «تيونيل کلرايد» و 600 تن سديم سيانيد در فاصله بين سال هاي 1982 تا 1984 به عراق صادر کرد. دو ماده اول براي ساخت سلاح شيميايي گازخردل و آخري براي ساخت گاز سيانيد مورد استفاده قرار مي گيرند. در فوريه و مارس 1984 هنگامي که سفارش ديگري براي ارسال تيودي گليکول به عراق در دست اقدام بود، صادرات اين محموله به سفارش وزارت امور خارجه هلند متوقف شد. هرچند ساير روابط تجاري بين KBS و عراق ادامه يافت. با اين حال سوال مکتوب نمايندگان پارلمان هلند که در سال 2005 در خصوص امکان اقامه دعوي کيفري عليه شرکت KBS با مخالفت وزير دادگستري وقت مواجه شد عمدتاً به اين استدلال که مشخص نيست مسوولان KBS در آن زمان تا چه اندازه به استفاده نهايي از اين مواد شيميايي توسط عراق آگاهي داشته اند، همان سوال کليدي که در خصوص پرونده قضايي فرانس فن آنرات نيز پيش رو بود.

سياست هاي دولت هلند

سياست خارجي دولت هلند در قبال عراق در سال هاي دهه هشتاد ميلادي تاسف بار بود. در سال هاي جنگ عراق با ايران، دولت هلند تلاش کرد روابط اقتصادي خود را با رژيم صدام در بهترين شکل ممکن نگه دارد، برخلاف سياست بي طرفانه، آنان ترجيح دادند چشمان خود را بر جناياتي که در طول اين جنگ رخ داد، ببندند. در خصوص موضوع ارسال محموله هاي مواد شيميايي در عراق، دولت هلند اقدامات خود را تنها هنگامي آغاز کرد که ساير کشورها توجه اين دولت را به ارسال محموله هاي عظيم مواد شيميايي از هلند به عراق معطوف کردند. تا آوريل 1984 مقادير زيادي از اين محموله ها بدون هيچ مشکلي به عراق صادر شده بود هرچند پيش از آن اقدامات عراق در توليد و به کارگيري سلاح هاي شيميايي به خوبي آشکار شده بود. حتي پس از آن نيز وزارت اقتصاد هلند تلاش کرد ليست موادي را که صادرات آنان نيازمند صدور مجوز است تا حد امکان محدود کند. به همين دليل هنوز تعدادي از مواد شيميايي که قابل استفاده براي ساخت سلاح هاي شيميايي بودند، با وجود هشدارهاي وزارت امور خارجه، همچنان صادر مي شد. بنابراين پس از آوريل 1984، صدور مواد شيميايي ساخت سلاح هاي ممنوعه به عراق همچنان ادامه يافت، در حالي که حملات شيميايي عراق عليه ايران و حتي کردهاي عراقي با شدت بيشتري ادامه داشت، حمله وسيع شيميايي عراق به حلبچه به ويژه باعث موجي از خشم و نفرت در بين افکار عمومي جهان نسبت به اين جنايات شد. در همان هفته وقوع اين جنايت، هياتي از مقامات تجاري عراق از هلند بازديد کردند، اما دولت هلند حتي يک کلمه راجع به کاربرد سلاح هاي شيميايي سخني بر زبان نياورد.

نویسنده : دکتر شهریار خاطری مدير روابط بين الملل انجمن حمايت از قربانيان سلاحهاي شيميايي

منبع؛ گزارش رسمي انجمن مبارزه با تجارت اسلحه در هلند 9 مه2007

پایان

[امیر عباس انصاری]

جنگ شیمیایی عراق علیه ایران و مواضع سازمان ملل متحد

مقدمه:
از آنجا كه حقوق بين الملل هنوز به آن حد از قوام و استحكام نرسيده است كه معادلات سياسي در آن تاثير نداشته باشد؛ بلكه يكي از مهمترين عناصر موثر در شكل گيري و پيشرفت حقوق بين الملل، روابط بين دولت‌ها‌ست، بنابراين در اين گفتار وضعيت سياسي حاكم بر روابط بين الملل و جامعه جهاني، در زمان كاربرد عراق از تسليحات شيميايي را بررسي مي‌كنيم تا روشن شود در چه فضاي سياسي، از حقوق بين الملل انتظار واكنش مناسب نسبت به تمامي جوانب اين قضيه، از جمله تجارب تسليحات شيميايي مي‌رفته است.
بدون شك غير از زياده خواهي‌هاي حزب بعث و شخص صدام، شرايط سياسي و بين المللي آن روز در سمت و سويي بود كه با وجود اعزام مجروحين شيميايي ايراني به بيمارستان‌هاي اروپايي، چشمان مجامع بين المللي بر روي اين واقعيت بسته بود.
آدام رابرترس در اين باره مي‌گويد: «قصور جامعه بين الملل در واكنش به حمله عليه ايران در سال 1980 و قصور آنان در اقدام عملي در برابر استفاده عراق از گازهاي شيميايي و تداوم فعال تجارت حتي در خصوص سلاح،‌ به صدام حسين مي‌توانست اين درس را به خوبي ياد داده باشد كه او مي‌تواند سازمان‌ها و حقوق بين الملل از جمله حقوق جنگ را با مصونيت و خيال آسوده ناديده بگيرد». (1)
روزنامه كيهان به نقل از ايندي پندنت مي‌نويسد:
كشورهاي غربي كه نگران توسعه اسلام مبارز از سوي ايران بودند، اجازه دادند عراق از سلاح‌هاي شيميايي در جنگ عليه ايران استفاده كند. اين روزنامه تاكيد كرد؛ كشورهاي غربي حتي حاضر نشدند عراق را به خاطر كاربرد سلاح‌ شيميايي عليه كردهاي اين كشور به سزاي اعمالش برسانند.(2)
از طرفي، در فوريه 1982 به رغم مخالف شديد كنگره، دولت ريگان نام عراق را از ليست كشورهاي حامي و عامل تروريسم خارج نمود.
هم چنين طبق اسنادي كه اخيرا آرشيو امنيت ملي آمريكا از طبقه بندي خارج كرد و دانشگاه جورج واشنگتن آن را منتشر ساخت(3) آمريكا با پيشنهاد عراق مبني بر عدم ذكر نام هيچ كشوري در قطعنامه‌ها و بيانيه‌هاي شوراي امنيت به عنوان استفاده كننده از سلاح شيميايي موافقت نمود. و علاوه بر آن مقامات آمريكايي به مقامات عراقي اعلام كردند با وجودي كه آمريكا موضع بي‌طرفي در جنگ اتخاذ كرده اما سياست حمايت از عراق را در پيش دارد.(4)
واشنگتن پست بعد از 20 سال در مقاله‌اي با نام آمريكا نقش كليدي در ساخت تسليحات شيميايي عراق داشت مي‌نويسد:
جانبداري آمريكا از عراق در سند اداري 14 مورخ 26 نوامبر 1983 شوراي امنيت ملي ثبت شده است. اين يكي از تصميمات سياست خارجي زمان ريگان بود كه هنوز به صورت محرمانه باقي مانده است به گفته مقامات سابق آمريكا اين دستورالعمل تاكيد مي‌كند كه امريكا بايد هر كاري كه لازم است قانوناً انجام دهد تا از شكست عراق در جنگ با ايران جلوگيري كند اين دستورالعمل رياست جمهوري در حالي صادر شد كه گزارش‌هاي مبني بر استفاده عراق از گاز شيميايي منتشر مي‌شد. (5)
همچنين در اين مقاله به نقل از ديويد نيوتن (6) سفير سابق آمريكا در بغداد كه روابط دو كشور را از سطح نازل به بالاترين سطح ارتقاء داد مي‌نويسد:
اصولا اين سياست (فروش تسليحات كشتار جمعي به عراق) قابل توجيه بود. ما نگران بوديم مبادا عراق در جنگ با ايران شكست بخورد زيرا در آن صورت عربستان و منطقه خليج فارس مورد تهديد قرار مي‌گرفت. به هر حال با گذشت حدود دو دهه از جنگ بين ايران و عراق و در زماني كه آمريكا براي حمله به عراق به دنبال توجيهات قابل قبول مي‌گشت، انتشار اطلاعات و اسناد متنوع در سال گذشته بيانگر اين مطلب بود كه به قدري عراق از حمايت قدرت‌ها و كشورهاي جهان در جنگ برخوردار بود كه علاوه بر در اختيار گذاشتن فراوان سلاح‌هاي متعارف، ساخت و تجهيزات سلاح‌هاي غير متعارف نيز با پيشرفت قابل ملاحظه‌اي در برنامه‌هاي تسليحاتي عراق قرار داشت.
«به نحوي كه در سال 1984، به دنبال عمليات استانچ، بسياري از كشورها از فروش سلاح و قطعات يدكي به ايران خودداري ورزيدند و عراق تنها اميد فروشندگان بين المللي اسلحه شد. در سراسر اين جنگ عراق به چشم خريدار كاملا قانوني نگريسته مي‌شد در حالي كه ايران در صحنه بين المللي به خصوص بازار اسلحه مطرود و رانده شده بود».(7)
آقاي گري ميلهالين‌(8) استاد دانشگاه ويسكانسين (9) آمريكا و مدير طرح ضد هسته‌اي در آمريكا به همراه معاون خود كلي موتز،(10) با انتشار مقالات زيادي در مجلات و روزنامه‌هايي چون وال استريت و نيويورك تايمز بارها بيان كردند كه دليل لشكر كشي اخير آمريكا به عراق اشتباهات گذشته بوده است. اشتباهاتي چون پر و بال دادن به يك ديكتاتور و مهمتر از آن تجهيز تسليحاتي متعارف و غير متعارف عراق، و بيان مي‌كنند ما سربازانمان را جايي مي‌فرستيم كه خود قبلاً آن جا را با تسليحات خودمان تجهيز كرده‌ايم. (11)
برخورد مجامع و سازمان‌هاي بين المللي نيز در اين رابطه بهتر از برخورد دولت‌هاي ديگر نبود. با توجه به اين كه در سال 1980، مجمع عمومي طي قطعنامه‌اي(12) درخواست كرده بود كه تحقيقات بي‌طرفانه‌اي براي بررسي اتهامات مربوط به استفاده از جنگ افزارهاي شيميايي در نقاط مختلف جهان به عمل آيد، هيچ گاه شوراي امنيت سازمان ملل اقدام عملي موثري انجام نداد.
علي‌رغم اين كه در طول جنگ تحميلي بين سال‌هاي 1984 تا 1988 هفت بازرسي از طرف تيم‌هاي بازرسي سازمان ملل انجام شد، 6 تيم به مناطق خليج (مناطق جنگي) فرستاده شد و يك تيم هم قربانيان تسليحات شيميايي را در بيمارستان‌هاي انگليس، بلژيك و آلمان ملاقات كرد. (13)
اما شوراي امنيت به صدور 4 بيانيه و 2 قطعنامه اكتفا كرد:

1ـ بيانيه 30 مارس 1984 كه صرفاً به محكوم كردن كاربرد سلاح شيميايي اكتفا كرد.
2ـ بيانيه 25 اوريل 1985 كه اذعان كرده بود سلاح شيميايي عليه نيروهاي ايران به كار رفته است.
3ـ بيانيه 21 مارس 1986 كه براي نخستين بار از عراق به عنوان به كاربرنده سلاح شيميايي يادكرد و كاربرد اين سلاح را محكوم كرد.
4ـ بيانيه 14 مه 1987 كه اشاره مي‌كند غير نظاميان در ايران بر اثر سلاح‌هاي شيميايي مجروح شدند.

در مجموع اين بيانيه‌ها نشان دهنده عدم رعايت بي‌طرف از سوي شوراي امنيت در مخاصمه ميان ايران و عراق است. شورا علاوه بر بيان ارتباط موضوع قطعنامه‌ها با كل جنگ تا حد ممكن از محكوم نمودن صريح دولت عراق خودداري كرده و فقط در مواردي به دليل گستردگي جنايت عراق مجبور شده تا نام آن كشور را ذكر نمايد، اما هيچ ضمانت اجرايي را مورد توجه قرار نداده است.
در دو قطعنامه‌اي هم كه شوراي امنيت به سلاح شيميايي توجه مي‌كند.
يكي قطعنامه 612 است كه باز هم در آن از عراق به عنوان استفاده كننده از اين سلاح ياد نمي‌كند، اما از تمامي كشورها درخواست مي‌كند كه برادامه اعمال يا برقراري كنترل شديد بر صدور توليدات شيميايي كه در ساخت سلاح‌هاي شيميايي به كار گرفته مي‌شود به طرف‌هاي مخاصمه، بيفزايند.
و ديگري قطعنامه 620 مي‌باشد. در ابتداي اين قطعنامه بيان مي‌شود استفاده از سلاح‌هاي شيميايي عليه ايران شدت و تكرار پيدا كرده است. «اين قطعنامه، جداي از نقايص اساسي، مهمترين سندي است كه شوراي امنيت در طي هشت سال استفاده مكرر عراق از سلاح‌هاي شيميايي عليه افراد غير نظامي و نظامي ايران صادر كرده است. در اين قطعنامه شورا براي اولين بار، كاربرد سلاح‌هاي شيميايي را به طور تلويحي نتيجه عدم پيشرفت مذاكرات درباره خلع سلاح شيميايي دانسته و مذاكرات جاري كنفرانس خلع سلاح در مورد ممنوعيت كامل و موثر توسعه، توليد و انبار كردن سلاح شيميايي و نيز نابودي آنها را مد نظر قرار داد. (14)
انستيتو بين المللي مطالعات استراتژيك لندن در سال 1987 در گزارش سالانه خود (گزارش مربوط به سال 1986) در اين زمينه اعلام داشته است:
علي‌رغم گزارش صادره در سال 1986 توسط هيات اعزامي سازمان ملل متحد كه استفاده عراق از سلاح‌هاي شيميايي را تصريح كرده شوراي امنيت سازمان ملل متحد نخواسته است عراق را به خاطر اين اقدام محكوم كند و با عدم اعمال تحريم مالي و نظامي به رژيم عراق، باعث جسور شدن اين رژيم شده است.
هم چنين در بيانيه دبير كل سازمان ملل در 28 مارس 1988 آقاي خاويرپرزدكوئيار ابراز مي‌كند كه: «با تاسف شواهد بسياري در خصوص كاربرد سلاح شيميايي در چند روز گذشته از طرف نيروهاي عراقي در دست دارد كه ضايعات فراواني از جمله به شهروندان هر دو كشور ايران و عراق وارد شده است.(15)
كشورهاي جهاني نيز به طور مستقل در مواجه با اين جنايات عراق به رغم اين كه ناگزير از افشاي بعضي مطالب بودند اما باز هم اقدام عملي موثري در بازداشتن عراق از كاربرد سلاح‌هاي شيميايي و هم چنين عدم توسعه و توليد بيشتر اين تسليحات انجام ندادند».(16)
از جمله «وزارت امور خارجه آمريكا علي‌رغم حمايت‌هاي عملي از عراق در 19 فوريه 1986 عراق را در كاربرد جنگ افزارهاي شيميايي عليه ايران محكوم كرد و اين عمل عراق را يك تجاوز بزرگ بر عليه جوامع بين المللي تلقي كرد و هايدن وزير امور خارجه استراليا در مارس 1986 اظهار نمود كه هيچ گونه توجيهي براي استفاده از اين جنگ افزارهاي وحشيانه كه نقض آشكار حقوق بين الملل بوده و تهديدي عليه امنيت بين المللي است وجود ندارد».(17)
واضح بود كه اين بيانات كم رنگ و بدون اقدام عملي، بازدارنده دولت عراق نبود؛ علاوه‌بر آن كه در پشت پرده حمايت و تجهيز عراق از سوي همين كشورها ادامه داشت». طارق عزيز در سال 1367 ضمن اعتراف به استفاده از سلاح‌ شيميايي در جنگ با ايران با اشاره به اتهامهاي وارده به عراق در مورد كاربرد جنگ افزارهاي شيميايي،‌ كشورهاي اروپايي را كه از بغداد انتقاد كرده بودند مورد سرزنش قرار داد و اظهار نمود كه كشورهاي اروپايي خود سلاح‌هاي شيميايي در اخيتار كشورهاي جهان سوم قرار مي‌دهند اما هنگامي استفاده از سلاح ها، بر قربانيان آن اشك تمساح مي‌ريزند.(18)
آقاي ولايتي اين وضعيت را قبلا در كنفرانس خلع سلاح مورد توجه قرار داده بود ايشان اعلام كردند عدم موضع گيري قاطع شوراي امنيت در برابر پروتكل 1925 ژنو از طرف عراق موجب گستاخي بيشتر اين رژيم گرديد. (19)

كارشناسان سازمان ملل نيز در مارس 1986 بر اين نكته تاكيد كردند:

«ما اعتقاد داريم كه در سطح تخصصي تمامي آن چه را كه بايد در شناسايي و تعيين انواع عوامل و سلاح‌هاي شيميايي استفاده شده در جنگ ايران و عراق انجام دهيم به جاي مي‌آوريم اما اينك احساس مي‌كنيم كه از لحاظ فني و تكنيكي كاري كه انجام نگرفته باشد و بتواند سازمان ملل را در جلوگيري از كاربرد سلاح شيميايي در منازعه ياري دهد باقي نمانده است. به نظر ما فقط تلاش‌هاي هماهنگ و همگام در سطح سياسي مي‌تواند در تضمين پيروي امضا كنندگان پروتكل 1925 ژنو از تعهد خود موثر باشد».(20)
راديو آمريكا نيز مي‌گويد: در سال 1988، يعني همان سالي كه عراق عليه كردها گاز سمي به كار برد، سازمان عفو بين الملل مراتب را به سازمان ملل متحد گزارش داد اما متاسفانه همان سال سازمان ملل تصميم گرفت كه در مورد اوضاع عراق موشكافي نكند چون آمريكا نقض حقوق بشر را در عراق ناديده گرفت و مساله را پيگيري ننمود.(21)
بنابراين ملاحظه مي‌شود وقتي كاربرد سلاح شيميايي كه نقض آشكار و فاحش قوانين بين المللي بوده بدون پاسخ قاطع حقوق بين الملل ادامه مي‌يابد. روشن است كه داشتن روابط تجاري در مورد تسليحات شيميايي كه اصولا به صورت آشكار وعيان نيز شكل نمي‌گيرد. حساسيت موثر حقوق بين الملل را در آن عرصه برنمي‌انگيزد.

اما آيا به راستي عدم واكنش مناسب مجامع حقوق بين المللي به دليل فقدان مقررات كافي در اين زمينه نیستن؟
پایان
نویسنده: محمود الهی - فرورین ماه 1386
تحریریه پایگاه اطلاع رسانی قربانیان سلاح های شیمیایی.

منابع:
1ـ حسين شريفي طراز كوهي ـ از مجموعه مقالات حقوق جنگ، چاپ اول دانشگاه امام حسين، صفحه 196.
2ـ روزنامه كيهان 6/1/1369.
3- Jouce Battle – shaking hands with Saddam Hossein National security Arcgive Electonic Briefing Book Number -25 Feb 2003.
4ـ 1 به پيوست الف 1 و الف 2 مراجعه كنيد
5- Washington post. News paper. 30 December 2002.
6- David Newton
7 ـ كنت آر. تيمرمن ـ سوداگري مرگ ـ ترجمه احمد تدين ـ انتشارات خدمات فرهنگي رسا ـ سال 1373 ـ صفحه 137.
8- Garry Milhollin.
9- Wisconsin.
10-Kelly Motz.
11ـ براي اطلاع بيشتر مراجعه كنيد به سايت:www.Iraq watch.org
12- /UN/RES/35/144
13- Trevor Findly – chemical weapon and missile prolifeacation (with implications for the Asia palific regon – (London Iunnr Rienner publishers 1991-p.21

14ـ قاسم زماني ـ‌ پيشين ـ صفحه 107.
15ـ سيد مرتضي خضري ـ رساله مسئوليت و آثار ناشي از كمك به طرف‌هاي متخاصم از ديدگاه حقوق بين الملل ـ دانشكده حقوق شهيد بهشتي 1373 ـ صفحه 61.
16- UN/ SSG/159. 28 March 1988
17ـ حسين علايي ـ پيشين ـ صفحه 178.
19ـ روزنامه جمهوري اسلامي ايران ـ 1/8/1367.
20ـ حسين علايي ـ پيشين ـ صفحه 113.
21- Report of march 1986. UN. Doc. S/7911. atb.